شأن پیامبر خاتم

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

شأن پیامبر خاتم در قرآن - شأن پیامبر خاتم در حدیث - شأن پیامبر خاتم در کلام اسلامی - شأن پیامبر خاتم در فلسفه اسلامی - شأن پیامبر خاتم در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل شأن پیامبر خاتم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

شأن پیامبر یا همان مقام معصوم و جایگاه او از دو منظر قابل بررسی است:

1. در "قوس نزول فیض و رحمت الهی" که در این صورت به معنای "منصب" و جایگاهی است که خدای متعال به این بنده برگزیده خود داده است که از آن به "منصب معصوم" تعبیر می‌شود؛ مانند: خلافت، نبوت، رسالت، امامت، وصایت، حکومت و امثال ذلک. اين مقام يا شأن و منصب الهی، وظایفی برای معصوم به دنبال دارد.
2. در "قوس صعود و عروج الی الله" است که در این صورت به معنای درجه ای از درجات قرب الهی خواهد بود؛ مانند: مقام مقربین، مقام صابرین، مقام مکرمین و غیره. به همین دلیل از آن به درجه معصوم تعبیر می‌شود.

شأن پیامبر راهی برای اثبات نبوت

• قلمرو دین، همه امور مربوط به سعادت انسان است و پیامبر در همه این امور باید معصوم باشد لذا مهم‌ترین شئون پیامبر عبارت است از:

1. مرجعیت دینی: شناخت باورها و امور اخلاقی و حقوقی، امری ضروری برای سعادت انسان است و معصوم بهترین مرجع در این امور است لذا از باب قبح تقدیم مفضول بر افضل، معنا ندارد با وجود معصوم، معارف دینی را از دیگران بگیریم.
2. زعامت سیاسی "وضع و اجرا قوانین": وضع و اجرای قوانین اجتماعی متناسب با مبانی دینی، نقشی اساسی در سعادت انسان دارد. اولاً غیر معصوم از شناخت کمتری نسبت به قانون الهی و نحوه اجرای مطلوب آن برخوردار است و ثانیاً غیر معصوم به دلیل تأثیرپذیری از هوای نفس و شیطان، ممکن است مخالف شناخت حقیقی خویش عمل کند. پس حق ولایت سیاسی برای پیامبر معصوم است یا کسی که از او اجازه دارد .

• دیگر ساحت‌های شؤون پیامبر:

1. شأن تشریعی:
   1. شأن ابلاغ رسالت (شأن ابلاغ وحی)؛
   2. شأن تبیین رسالت (شامل: شأن تفسیر قرآن، شأن تفسیر شریعت)؛
   3. شأن تأویل قرآن؛
   4. شأن تشریع احکام؛
   5. شأن تفریع؛
   6. شأن تطبیق.
2. شأن تکوینی؛
3. شأن ولایی (شأن ولايت):
   1. شأن ولایت مادی:
   2. شأن رهبری (شأن مدیریت)؛
   3. شأن حکومت (شأن اجرا)؛
   4. شأن قضاوت.
   5. شأن ولایت معنوی:
   6. شأن هدایت معنوی (شأن ایصال الی المطلوب)؛
   7. شأن دستورهای اخلاقی (شأن دستورهای تربیتی).

تفویض شئون نبوت به امام

• امامان(ع) دارای صفات کمالی خاص مانند عصمت، علم غیب، الهام و حجت الهی، انتصاب به مقام امامت توسط پیامبر و خداوند می‌‌باشند. برخی از مستشکلان تفویض چنین صفاتی توسط پیامبر(ص) به امامان را ناقض اصل خاتمیت توصیف نموده و از این راهکار به انکار صفات فوق دست یازیدند. برخی می‌‌گویند:این عین تناقض است که رسول خاتم به کسی یا کسانی حقوقی را ببخشد که ناقض خاتمیت باشد
• اشکال اساسی این اشکال تعریف خاص آن از معنا و مفهوم خاتمیت است که در این اشکال متشکل خاتمیت را عام و به تعبیری غلیظ - مقابل رقیق - تفسیر نموده و هر نوع صفت کمالی مشابه به غیر پیامبر و یا موجود در پیامبر را با پیامبری مساوی انگاشته و تعمیم آن صفت به غیر پیامبر را با اصل خاتمیت متناقض می‌ خواند. در حالی که - چنان که در صفات پیشین گذشت - معنا و مفهوم خاتمیت نه انحصار صفا عصمت، الهام و علم غیب و حجیت به پیامبر و عدم بسط و تعمیم آن به امام بلکه معنای آن خاتمیت ظهور پیامبر جدید و شریعت جدید است،. معتقدان به اصل امامت هرگز مدعی شریعت و پیامبر جدید نیستند، نهایت آنان امامان خویش را منصوب آخرین پیامبران می‌ دانند که شئون مختلف مانند حجیت و عصمت کلام و رفتارشان، جانشینی در عرصه های تفسیر دین و دنیا از طرف پیامبر(ص) و خداوند به امامان شیعه تفویض شده است.
• این معنا از خاتمیت و عدم تنافی آن با اصول نبوت و خاتمیت دقیقاً در کلام نبوی آمده است، آنجا که امام علی(ع) درباره رؤیت فرشته وحی و شنیدن صدای وی و نیز شنیدن ضجه شیطان به پیامبر(ص) مطالبی فرمود، حضرت به علی(ع) فرمود:" إِنَّكَ تَسْمَعُ مَا أَسْمَعُ وَ تَرَی مَا أَرَی إِلَّا أَنَّكَ لَسْتَ بِنَبِيٍّ"
• در این حدیث پیامبر(ص) اصل صفت الهام و مواجهه با فرشته وحی و شنیدن پیام نفی نمی‌کند، بلکه بنفی نمی‌‌کند، بلکه ضمن پذیرش آن تنها صفت نبوت را از حضرت علی(ع) سلب می‌‌کند. در روایات دیگر پیامبر(ص) صفات مختلف کمالی مانند عصمت، حجیت و واجب الاطاعة را به حضرت علی(ع) تفویض می‌‌کند که تفویض آن در پاسخ شبهات پیشین گذشت. به دیگر سخن بر معنا و مفهوم خاتمیت قطعاً پیامبر اسلام(ص) از همه بشر (...) عالم تر است و اگر تفویض صفات و شئون مزبور حضرت علی(ع) با خاتمیت منافات داشت، هرگز چنین نمی‌‌کرد. مگر این‌که کسی مدعی باشد - العیاذبالله - به پیامبر(ص) درس خاتمیت یاد بدهد یا بر عدم عصمت وی در این مسئله اعتقاد داشته باشد که چنین کسی نخست باید مدعای خود را به صورت شفاف بیان کند تا پاسخ لازم داده شود

پرسش‌های وابسته

• آیا تفویض شئون نبوت به امام ناقض خاتمیت است؟ (پرسش)

منابع

• قدردان قراملکی، محمد حسن، امامت

جستارهای وابسته

• پیامبر (نبی)
• نبوت در قرآن
• نبوت در حدیث
• نبوت در کلام اسلامی
• نبوت در حکمت اسلامی
• نبوت در عرفان اسلامی
• نبوت در فلسفه دین
• نبوت از دیدگاه برون‌دینی
• نبوت مطلق
• نبوت مقید
• نبوت خاصه
• نبوت عامه
• نبوت تشريعى
• نبوت تبلیغی
• شؤون نبوت
• کارکردهای نبوت
• تکثر نبوت
• اهداف نبوت
• اثبات نبوت
• مقام نبوت
• درجه نبوت
• فلسفه بعثت
• وجوب بعثت
• نبوت زن
• نبوت مشترکه
• اتصال نبوت ها
• اجتبای نبوت
• ادعای نبوت
• انقطاع نبوت
• آیات نبوت
• احادیث نبوت
• بقای نبوت
• تجدید نبوت
• تعلیم غیبی به غیر نبی
• احکام نبوت
• خصایص نبوت
• ضروریات نبوت
• ضرورت نبوت
• قدم نبوت
• کمال نبوت
• ختم نبوت
• مدعی نبوت
• فعل پیامبر
• ويژگی پیامبر
• مقام‌های پیامبر
• نبوت برادران یوسف پیامبر
• معجزه
• وحی
• ولایت
• نبوغ عقلی

منبع‌شناسی جامع شأن پیامبر خاتم

• کتاب‌شناسی شأن پیامبر خاتم؛
• مقاله‌شناسی شأن پیامبر خاتم؛
• پایان‌نامه‌شناسی شأن پیامبر خاتم.