توحید در عبادت

اعتقادات شیعه

‌خداشناسی
توحید	توحید ذاتی • توحید صفاتی • توحید افعالی • توحید عبادی • صفات ذات و صفات فعل
فروع	توسل • شفاعت • تبرک • استغاثه
عدل الهی
حُسن و قُبح • بداء • امر بین الامرین
نبوت
عصمت پیامبران • خاتمیت • پیامبر اسلام • معجزه • عدم تحریف قرآن
امامت
باورها	عصمت امامان • ولایت تكوینی • علم غیب • خلیفة‌الله • غیبت • مهدویت • انتظار فرج • ظهور • رجعت
امامان	امام علی • امام حسن • امام حسین • امام سجاد • امام باقر • امام صادق • امام کاظم • امام رضا • امام جواد • امام هادی • امام عسکری • امام مهدی
معاد
برزخ • معاد جسمانی • حشر • صراط • تطایر کتب • میزان
مسائل برجسته
اهل‌بیت • چهارده معصوم • کرامت • تقیه • مرجعیت • ولایت فقیه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث توحید است. توحید در عبادت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: توحید در عبادت در کلام اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

کسانی که فقط خدا را معبود خویش می‌دانند، در برابر موجوداتی چون خورشید و ماه که با همه عظمت و حشمتشان در وجود و بقا به اراده خدا وابسته‌اند و از خود هیچ ندارند و مطیع و فرمانبر اویند سجده و اظهار ذلت و خضوع و کرنش نمی‌کنند. خشوع و خضوع ویژه خدایی است که شب و روز و خورشید و ماه را آفریده است: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾ مشرکان گمان می‌کردند که با سجده برای اینها نزد خدا قرب و منزلت می‌یابند و خدا برای تنبه می‌فرماید: اگر غرض شما از این سجده نزدیکی به حق و عبادت اوست، این کار را نکنید، بلکه مرا سجده کنید که آفریننده و پروردگار آنهایم. جمله ﴿إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾ اشاره دارد که اگر می‌خواهید خدا را عبادت کنید، غیر را کنار نهید و کسی را در عبادت او شریک نسازید؛ زیرا عبادت خدا با عبادت غیر جمع نمی‌شود. برخی با توجه به تأویل و معنای باطنی، "شمس" و "قمر" را پیامبر (ص) و جانشین یا جانشینان او (ع) یا عقل و نفس اعم از جزئی و کلی و نیز هر معلّم و متعلّمی دانسته و سپس ناروایی سجده بر همه آنها را از آیه مزبور استنباط کرده‌اند.

توحید در عبادت

یکی از مهم‌ترین اقسام توحید عملی، توحید در عبادت است، به این معنا که تنها باید خدا را پرستش کرد و غیر او کسی شایسته پرستش نیست،؛ چراکه عبادت شایسته کسی است که کمال مطلق بوده و از همگان بی‌نیاز است، آفریننده همه موجودات و بخشنده نعمت‌ها به بندگان است. مقام معظم رهبری با توجه به معنای وسیع عبادت و ربوبیت و الوهیت، نتیجه می‌گیرد که عبادت به معنای تسلیم و اطاعت بی‌قید و شرط در برابر انسان یا هر موجود دیگر است. هنگامی که انسان بی‌هیچ قید و شرطی سر در کمند کسی می‌نهد و به میل و فرمان و اراده او حرکت می‌کند و تسلیم او می‌شود، در حقیقت او را عبادت کرده است و نیز هر عامل درونی یا بیرونی که انسان را به گونه‌ای رام و مطیع خود می‌سازد و تن و جان انسان را در ید قدرت خود بگیرد، انسان را عبد خود ساخته است.

ایشان با ذکر داستان حضرت ابراهیم(ع) و جریان شکستن بت‌ها به دست آن حضرت، این نکته را گوشزد می‌کند که تنها خداوند متعال است که شایستگی پرستش را دارد و غیر خدا، اعم از بت‌های چوبین و یا سایر انسان‌ها و قدرت‌های کوچک و بزرگ شایستگی عبادت و اطاعت را ندارند. فقط خداوند قادر حي بصير فعال ما يشاء و حاكم ما يريد است که شایستگی عبادت را دارد و سزاوار است انسان در مقابل او تسلیم شود. هر قدرتی غیر از خداوند متعال، نه می‌تواند به انسان نفعی برساند و نه می‌تواند ضرری وارد کند؛ لذا هیچ قدرتی شایستگی عبودیت را ندارد. مقام معظم رهبری، پیروی از هوای نفس را بخشی از مفهوم شرک می‌دانند. و هوای نفس را بالاترین و خطرناک‌ترین بت‌ها معرفی می‌کند که مبارزه با آن باید رایج باشد.

منابع

1. رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ توحید
2. رودبندی زاده، مهدی، مقاله «خداشناسی توحیدی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱