همام بن غالب
آشنایی اجمالی
ابوفراس همام بن غالب کوفی (فرزدق)، شاعر نامدار که به گفته سیوطی، جریر، شاعر معاصرش او را «اشعر شعرای اسلام» دانسته است. فرزدق از اصحاب امیرالمؤمنین(ع) و اصحاب امام سجاد(ع) بود[۱] و از حضرت علی(ع) و ابن عمر حدیث نقل کرده است[۲]. کمیت، خالد حذاء و اشعث حمرانی از او روایت نقل کرده‌اند[۳].[۴]. او در حدود[۵] ۲۰ یا ۳۸ ه[۶] در یمامه متولد شد و در بصره، دمشق و مدینه سکونت داشت[۷].
ایشان از شاعران برجسته شیعی و از خانواده‌ای کریم و بزرگوار[۸] و معاصر جریر بن عطیه بصری، از شعرای بنی امیه[۹] بود. او از کودکی شعر می‌‌سرود و در پی فرمایش علی(ع) که او را به حفظ قرآن فراخوانده بود، قرآن را از بر کرد[۱۰]. اشعار فرزدق افزون بر هفت هزار بیت حاوی بسیاری از لغات عرب و تاریخ است. اگر اشعارش نبود، بخش مهمی از لغت عرب و تاریخ از میان می‌‌رفت[۱۱].[۱۲]
فرزدق شاعری بزرگ و هوادار اهل بیت پیامبر بود امام حسین (ع) هنگام سفر به سوی عراق، در محلّی به نام صفاح (یا در منزلی دیگر) با فرزدق برخورد کرد که از کوفه می‌آمد. اوضاع کوفه را پرسید، وی جواب داد: دل‌های مردم با تو ولی شمشیرهایشان علیه توست. امام در آنجا بود که این ابیات را خواند: «فان تكن الدّنيا تعدّ نفيسة * فانّ ثواب اللَّه اعلا و انبل و ان تكن الابدان للموت أنشئت * فقتل امرء بالسّيف في اللَّه افضل...»[۱۳]. وی کنار کعبه و در حضور هشام بن عبدالملک (حکومت ۱۰۵ ـ ۱۲۵ﻫ) قصیده ای زیبا در مدح امام سجاد(ع)سرود و آن حضرت را به مردم معرفی کرد. سروده فرزدق خشم هشام را برانگیخت، از این رو هشام او را در عسفان، بین مکه و مدینه زندانی کرد. او با دعای امام(ع)از حبس رهایی یافت و دوازده هزار درهم پاداش دریافت کرد[۱۴]. امام(ع)همچنین تا چهل سال برایش مقرری تعیین فرمود[۱۵].
فرزدق، سال‌های پس از عاشورا زنده بود و به خانۀ سکینه دختر امام حسین (ع) نیز رفت و آمد داشت و از او صله دریافت می‌کرد. در بادیۀ بصره، در سال ۱۱۰ هجری در صد سالگی از دنیا رفت[۱۶]. دیوان شعر[۱۷]، قصیده فرزدق یا تخمیس الفرزدقیة[۱۸] و قصائد الفراء فی الرثاء و الفخر و الهجو و المدیح[۱۹] از آثار اوست[۲۰].
جستارهای وابسته
- صعصعه بن ناجیه (جد)
منابع
پانویس
- ↑ تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲
- ↑ رجال الطوسی ص۱۰۰
- ↑ المنتظم ج۷، ص۱۴۹
- ↑ رجبی دوانی، محمد حسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی ص ۴۸۱.
- ↑ تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲
- ↑ کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰
- ↑ کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰
- ↑ سیر اعلام النبلاء ج۴، ص۵۹۰
- ↑ الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲
- ↑ الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶
- ↑ تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲
- ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص ۸۲۸.
- ↑ حیاة الامام الحسین، ج۳، ص۶۱.
- ↑ الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶
- ↑ الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲
- ↑ تأسیس الشیعه، ص۱۸۶.
- ↑ وفیات الاعیان ج۶، ص۸۶ الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶
- ↑ کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰
- ↑ الذریعه ج۱۷، ص۱۲۳ و ج۴، ص۱۰
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۳۷۱؛ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص ۸۲۸.
[[رده:اصحاب امام سجاد