حق اهل بیت

مقدمه

امام و امّت، هر یک در قبال دیگری وظایف و حقوقی دارند. این حقوق و تکالیف در متون اسلامی مورد توجّه قرار گرفته است؛ البتّه روشن است که امام تکالیف و وظایف الهی خود را به خوبی انجام می‌دهد؛ چون او معصوم است و هرگز وظیفه واجب خود را ترک نخواهد کرد؛ امّا مردم همواره در طول تاریخ، مع‌الاسف از وظایف و تکالیف خود در قبال امامت تخلّف کرده‌اند و همین انجام ندادن تکالیف به حرکت استکمالی بشر لطمات جبران‌ناپذیری وارد کرده است^[۱]. لذا هم شناخت این حقوق ضروری است و هم ادای آنها و جز با این معرفت و ادا، رستگاری در کار نیست. پیامبر خدا (ص) فرمود: "هیچ بنده‌ای از عمل خود بهره‌ای نمی‌برد مگر با شناختش نسبت به حق ما"^[۲].^[۳]

شمارش و دسته‌بندی حقوق اهل بیت

حقوق فردی اهل بیت

حق زیارت: زیارت پیامبر و ائمّه (ع) هم در حال حیاتشان ارزشمند و تأثیرگذار است، هم پس از رحلت یا شهادتشان سازنده و الهام بخش است و تأکید زیارت، نسبت به حضرت رسول (ص)، حضرت زهرا، امامان معصوم، شهدای آل محمّد، علما و صلحاست. امام صادق (ع) فرمود: «هر کس ما را پس از مرگمان زیارت کند، گویا در حال حیات، زیارتمان کرده است»^[۴]. اینگونه زیارت‌ها، علاوه بر آنکه برای خود زائر، اثر تربیتی و تزکیه روح دارد و دلیل حق‌شناسی او نسبت به اولیاء خدا و پیشوایان دین است، در زمینه احیاء امر امامان و ترویج مکتب انسانی و تربیتی آن اسوه‌ها در جوامع بشری و توجّه دادن به خط صحیح رهبری و ولایت در جامعه مؤثّر است^[۵].
حق توسل
حق سلام
حق صلوات
حق صله رحم
حق دعا
حق ذکر
حق شکرگزاری

حقوق اجتماعی اهل بیت

بخشی از حقوق از این قرار است:

معرفت حجت‌های معصوم الهی.
محبّت و مودّت نسبت به اهل بیت که در قرآن نیز به عنوان اجر رسالت مطرح شده است.
تمسّک به عترت پیامبر که روایات بسیاری دربارۀ آن آمده است.
ولایت نسبت به امیر المؤمنین و خاندان رسول خدا (ص) و قبول سرپرستی و پیشوایی امامان.
مقدم داشتن آنان بر دیگران در همۀ امور دینی و دنیوی و عبادی و سیاسی.
اقتداکردن به آنان و تأسی جستن به آنان و ایشان را اسوه قرار دادن.
فرمانبرداری و اطاعت از آنان.
گرامی داشتن و اکرام و احترام نسبت به آنان، در حال حیاتشان و پس از وفاتشان.
پرداخت حقوق مالی (خمس) به آنان.
نیکی و احسان به آنان.
درود و صلوات فرستادن بر آن خاندان پاک و افزودن "«آل محمّد" در صلوات بر "محمّد".
ذکر و یادکرد آنان و فضایلشان.
ذکر مصیبت‌ها و مظلومیت‌هایشان و گریستن بر آنان.
زیارت امامان در حال حیات و زیارت قبورشان پس از وفات و شهادت‌شان.

دربارۀ هریک از این حقوق، روایات فراوان نقل شده است^[۶]. به دو مورد از آنها اشاره می‌شود: پیامبر خدا (ص) فرمود: "به اطاعت از امامانتان چنگ بزنید و با آنان مخالفت نکنید، چراکه اطاعت آنان فرمانبرداری از خداست و نافرمانی آنان نافرمانی خداوند است"^[۷].

امیر المؤمنین (ع) در اشاره به دو حق طاعت و ولایت فرموده است: "برای ما برعهدۀ مردم حق اطاعت و ولایت است، برای آنان نیز از سوی خدا پاداش نیکوست"^[۸].^[۹]

وظایف امت نسبت به اهل بیت

منابع

پانویس

↑ محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵، ص۸۶.
↑ «لَا يَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَتِهِ بِحَقِّنَا»؛ امالی، مفید، ص ۴۴ ح ۲.
↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۴۲.
↑ «مَنْ زَارَنَا فِي مَمَاتِنَا فَكَأَنَّمَا زَارَنَا فِي حَيَاتِنَا»، بحار الأنوار، ج۹۷، ص۱۲۴.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۱۹.
↑ ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۵۵ تا ۳۹۳
↑ «تمسّکوا بطاعة أئمّتکم و لا تخالفوهم، فإنّ طاعتهم طاعة اللّه و إنّ معصیتهم معصیة اللّه»؛ ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹.
↑ «لَنَا عَلَى النَّاسِ حَقُّ الطَّاعَةِ وَ الْوَلَايَةِ وَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ حُسْنُ الْجَزَاء»؛ غرر الحکم، ج ۵ ص ۱۲۹ ح ۷۶۲۸.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۳۰.

[1] محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵، ص۸۶.

[2] «لَا يَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَتِهِ بِحَقِّنَا»؛ امالی، مفید، ص ۴۴ ح ۲.

[3] شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۴۲.

[4] «مَنْ زَارَنَا فِي مَمَاتِنَا فَكَأَنَّمَا زَارَنَا فِي حَيَاتِنَا»، بحار الأنوار، ج۹۷، ص۱۲۴.

[5] محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۱۹.

[6] ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۵۵ تا ۳۹۳

[7] «تمسّکوا بطاعة أئمّتکم و لا تخالفوهم، فإنّ طاعتهم طاعة اللّه و إنّ معصیتهم معصیة اللّه»؛ ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹.

[8] «لَنَا عَلَى النَّاسِ حَقُّ الطَّاعَةِ وَ الْوَلَايَةِ وَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ حُسْنُ الْجَزَاء»؛ غرر الحکم، ج ۵ ص ۱۲۹ ح ۷۶۲۸.

[9] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۳۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]