شناخت شخصیت اهل بیت
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- این مدخل از زیرشاخه‌های بحث اهل بیت و وظایف معرفتی امت نسبت به اهل بیت است. "شناخت شخصیت اهل بیت" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل شناخت شخصیت اهل بیت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- آنچه بر عهده امت است، شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت(ع) است، نه شناخت شناسنامه‌ای و شخصی، گرچه شناخت شخصی آنها نیز لازم است.
- امام عسکری(ع) می‌فرمایند: زمین تا روز قیامت از حجت خدا بر خلقش خالی نیست. هر که بمیرد، در حالی که امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است[۱].
- در فرازهای پایانی زیارت جامعه کبیره، این‌گونه از خدای متعال درخواست می‌کنیم: خدایا از تو می‌خواهم که من را از جمله عارفان به اهل بیت(ع) و حق اهل بیت قرار دهی[۲].
- امام صادق(ع) می‌فرمایند: ماییم که خدا اطاعت ما را واجب ساخته است. مردم راهی جز معرفت ما ندارند و بر نشناختن ما معذور نیستند. هر که ما را بشناسد، مؤمن است و هر که انکار کند، کافر است و کسی که نشناسد و انکار هم نکند، گمراه است تا آن هنگام که به سوی هدایتی که خدا بر او واجب ساخته و آن اطاعت حتمی ماست، برگردد و اگر به همان حال گمراهی بمیرد، خدا هر چه خواهد با او می‌کند[۳][۴].
- راوی از امام صادق(ع) درباره برترین اعمال پس از معرفت خدا می‌پرسد. حضرت در پاسخ می‌فرمایند: هیچ چیز پس از معرفت، با نماز برابری نمی‌کند و چیزی پس از معرفت و نماز، برابر زکات نیست. پس از اینها، چیزی با روزه برابری نمی‌کند و پس از آن، هیچ چیز با حج برابر نیست و مقدمه همه اینها معرفت ما و پایان آن هم، معرفت ماست و چیزی پس از آن، همچون نیکی کردن به برادران و مواسات از راه بخشیدن درهم و دینار به دیگران نیست[۵].
- امام صادق(ع) به زراره سفارش می‌کنند، که در عصر غیبت این دعا را بخوان: بار خدایا، خویش را به من بشناسان. پس به‌درستی که تو اگر خویش را به من نشناسانی، پیغمبر تو را نشناسم. خداوندا، رسول خود را به من بشناسان، پس به‌درستی که تو اگر رسول خود را به من نشناسانی، حجّت تو را نشناسم. خداوندا، حجّت خود را به من بشناسان، پس به‌درستی که تو اگر حجّت خود را به من نشناسانی، از دین خویش گمراه می‌شوم[۶][۷].
- در درجه اول، طبعاً خود پیروان اهل بیت باید اقرار و اعتراف به این هویت والا بکنند و خودشان این گوهر گران‌بهایی را که در دستشان هست، بشناسند تا بعد بتوانند آن را عرضه کنند. این جرأت را پیدا کنند که در بازارِ متاع‌های گوناگون، این گوهر گران‌بها را در معرض قرار بدهند؛ در برابر چشم دیگران قرار بدهند[۸].
- معرفت اهل بیت(ع) و ارادت به اهل بیت(ع) نعمت بزرگی است. اگر همه عمرمان را برای شکر این نعمت بزرگی صرف کنیم که خدای متعال چشم ما را نابینا و ناتوان از درک حقیقت قرار نداد، توانستیم این انوار طالعه و مضیئه را به‌قدر استعداد خودمان ببینیم، درک کنیم، به آنها عشق و ارادت بورزیم و از آنها غافل نباشیم، واقعاً کم است[۹].
- شناخت شخصیت و جایگاه اهل بیت(ع) محورهای متعددی دارد که در قرآن، روایات و زیارات اهل بیت(ع) فراوان تبیین شده است. مهم‌ترین محورهای شناخت اهل بیت(ع) چند چیز است:
- اهل بیت(ع)، خلفای الهی‌اند: خدای متعال در قرآن می‌فرماید:
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً
[۱۰]. امام رضا(ع) در تبیین مصادیق این آیه شریف می‌فرمایند:اهل بیت(ع)، خلفای خدا در زمین‌اند[۱۱]. - اهل بیت پیامبر(ع)، منصوب از سوی خدایند: خدای متعال در قرآن می‌فرماید: وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ[۱۲]. امام باقر(ع) در تبیین آیه می‌فرمایند: ائمه، از فرزندان فاطمه(س) هستند که به آنها وحی می‌شود[۱۳]. امام صادق(ع) می‌فرمایند: ما ائمه مسلمانان و حجت‌های خدا بر عالمیان هستیم[۱۴].
- اهل بیت پیامبر، اولیای الهی‌اند: خدای متعال در قرآن می‌فرماید: إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ[۱۵]. امام صادق(ع) می‌فرماید: وَالَّذِينَ آمَنُوا...، علی(ع) و امامان از ذریه او تا روز قیامت‌اند[۱۶][۱۷].
- اهل بیت پیامبر، گواهان اعمالند: خدای متعال در قرآن می‌فرماید: وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا[۱۸]. امام صادق(ع) نیز در تبیین آیه بالا می‌فرمایند: ما امت وسط و شاهدان خدا بر خلق خدا و حجت‌های او در زمین هستیم [۱۹].
- اهل بیت پیامبر، معصوم‌اند: در قرآن آمده است: إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا[۲۰]. رسول خدا(ص) درباره آیه بالا می‌فرمایند: این آیه درباره پنج نفر نازل شده است: من و علی و حسن و حسین و فاطمه[۲۱][۲۲].
- اهل بیت پیامبر، دارای مقام حکومت و رهبری‌اند: خدای متعال می‌فرماید: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا[۲۳]. برید عجلی می‌گوید: از امام باقر(ع) درباره آیه پرسیدم. حضرت فرمود: اولی‌الامر فقط ما هستیم: [۲۴].
- همان گونه که اشاره شد، عرصه‌ها و محورهای شناخت‌های اهل بیت(ع) بسیار زیاد است و باید به کتاب‌ها و منابع مرتبط مراجعه کرد، زیارت‌نامه‌های اهل بیت(ع) به ویژه زیارت جامعه کبیره، عرصه‌های شناخت اهل بیت(ع) را به بهترین گونه اشاره نموده است[۲۵].
منابع
جستارهای وابسته
منبع‌شناسی جامع اهل بیت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ «أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ أَنَّ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۴۶.
- ↑ «أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ».
- ↑ «نَحْنُ الَّذِينَ فَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَنَا لَا يَسَعُ النَّاسَ إِلَّا مَعْرِفَتُنَا وَ لَا يُعْذَرُ النَّاسُ بِجَهَالَتِنَا مَنْ عَرَفَنَا كَانَ مُؤْمِناً وَ مَنْ أَنْكَرَنَا كَانَ كَافِراً وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْنَا وَ لَمْ يُنْكِرْنَا كَانَ ضَالًّا حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى الْهُدَى الَّذِي افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْهِ مِنْ طَاعَتِنَا الْوَاجِبَةِ فَإِنْ يَمُتْ عَلَى ضَلَالَتِهِ يَفْعَلِ اللَّهُ بِهِ مَا يَشَاءُ»؛ کافی، ج۱، ص۱۸۷.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۶۲.
- ↑ «مَا مِنْ شَيْءٍ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ يَعْدِلُ هَذِهِ الصَّلَاةَ، وَ لَا بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ وَ الصَّلَاةِ شَيْ‌ءٌ يَعْدِلُ الزَّكَاةَ، وَ لَا بَعْدَ ذَلِكَ شَيْ‌ءٌ يَعْدِلُ الصَّوْمَ، وَ لَا بَعْدَ ذَلِكَ شَيْ‌ءٌ يَعْدِلُ الْحَجَّ، وَ فَاتِحُةُ ذَلِكَ كُلِّهِ مَعْرِفَتُنَا، وَ خَاتِمَتُهُ مَعْرِفَتُنَا، وَ لَا شَيْ‌ءَ بَعْدَ ذَلِكَ كَبِرِّ الْإِخْوَانِ وَ الْمُوَاسَاةِ بِبَذْلِ الدِّينَارِ وَ الدِّرْهَمِ»؛ الأمالی، طوسی، ص۶۹۴.
- ↑ «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي»؛ کافی، ج۱، ص۳۳۷.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۶۳.
- ↑ بیانات در دیدار میهمانان شرکت‌کننده در چهارمین مجمع جهانی اهل بیت(ع) ۲۸/۵/۱۳۸۶.
- ↑ بیانات در دیدار جمعی از مداحان سراسر کشور ۲۳/۲/۱۳۹۱.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم» سوره بقره، آیه ۳۰.
- ↑ «الْأَئِمَّةُ خُلَفَاءُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي أَرْضِهِ»؛ کافی، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
- ↑ «يَعْنِي الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ يُوحَى إِلَيْهِمْ بِالرَّوْحِ فِي صُدُورِهِمْ»؛ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۵۸.
- ↑ «نَحْنُ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى الْعَالَمِينَ»؛ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۵.
- ↑ «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.
- ↑ «يَعْنِي عَلِيّاً وَ أَوْلَادَهُ الْأَئِمَّةَ(ع) إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ»؛ کافی، ج۲، ص۱۱.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۶۵.
- ↑ «و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد» سوره بقره، آیه ۱۴۳.
- ↑ «نَحْنُ الْأُمَّةُ الْوُسْطَى وَ نَحْنُ شُهَدَاءُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ حُجَجُهُ فِي أَرْضِهِ»؛ کافی، ج۱، ص۱۹۰.
- ↑ «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
- ↑ «نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي خَمْسَةٍ: فِيَّ وَ فِي عَلِيٍّ وَ حَسَنٍ وَ حُسَيْنٍ وَ فَاطِمَةَ»؛ تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، ج۶، ص۳۶۸؛ تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، ج۶، ص۳۶۸؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۴۰؛ الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج۸، ص۴۱.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۶۶.
- ↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۵۹.
- ↑ «عَنْ بُرَيْدٍ الْعِجْلِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ(ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ، إِيَّانَا عَنَى خَاصَّةً- أَمَرَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ بِطَاعَتِنَا»؛ کافی، ج۱، ص۲۷۶.
- ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۶۷.