بیعت عقبه دوم

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث بیعت است. "بیعت عقبه دوم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

بیعت عقبه دوم در قرآن - بیعت عقبه دوم در حدیث - بیعت عقبه دوم در نهج البلاغه - بیعت عقبه دوم در تاریخ اسلامی - بیعت عقبه دوم در سیره پیامبر خاتم

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل بیعت عقبه دوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

بیعت عقبه دوم، یک سال پس از بیعت عقبه اول در سال سیزدهم بعثت، روی داد و هفتاد مرد و دو زن از تیره‌های مختلف دو قبیلۀ اوس و خزرج، به مکه آمدند و در ایام تشریق با رسول خدا(ص) در عقبه بیعت کردند. این بیعت که به "بیعة الحرب" هم مشهور شد زمینۀ هجرت حضرت را به یثرب فراهم کرد.

مقدمه

یک سال پس از بیعت عقبه اول در ایام حج سال سیزدهم بعثت، هفتاد مرد و دو زن از تیره‌های مختلف دو قبیلۀ اوس و خزرج، به مکه آمدند و پس از ملاقات‌هایی‌ با پیامبر(ص) و انجام مناسک حج، در ایام تشریق با رسول خدا(ص) در عقبه بیعت کردند. در این بیعت، مسئلۀ دفاع و جهاد مطرح شد^[۱]. لذا این بیعت به عقبۀ دوم یا "بیعة الحرب" مشهور شد و زمینۀ هجرت حضرت را به یثرب فراهم کرد^[۲].

مفاد بیعت

مفاد بیعت، بیانگر نقش فعال مسلمانان و هماهنگی‌های از پیش صورت گرفته بود و آیۀ ﴿وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمِيثَاقَهُ الَّذِي وَاثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ﴾^[۳] به مفاد این بیعت اشاره دارد^[۴] که عبارت‌اند از:

اطاعت از رسول خدا(ص) در راحتی و سختی؛
انفاق در تنگدستی و ثروت؛
امر به معروف و نهی از منکر؛
گفتارحق و نهراسیدن از سرزنش دیگران؛
دفاع از پیامبر(ص) هنگام هجرت به یثرب، همچون دفاع از زنان و فرزندانشان^[۵].

مسلمانان با این بیعت، پیمان‌هایشان با یهود را قطع کردند و از پیامبر(ص) خواستند که پس از پیروزی، آنها را ترک نکند و رسول خدا(ص) نیز ‌فرمود: من از شما هستم و شما از من، با هر که شما بجنگید می‌جنگم و با هر که صلح کنید صلح می‌کنم"^[۶].^[۷]

نتایج بیعت

نتیجه بیعت عقبه دوم، وفاداری، ایجاد انضباط و تشکل سیاسی و در نهایت حکومت نبوی(ص) بود. لذا پس از بیعت، بنا به درخواست پیامبر(ص)، آنها از بین خود دوازده نفر ـ نُه تن آنان از خزرج و سه نفر از اوس ـ را به عنوان نقیب (برای تکفل امور) انتخاب کردند^[۸] و در پی تقویت جبهۀ مسلمانان، آیات جهاد با کفار نیز پس از بیعت دوم عقبه نازل شد: ﴿وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِينَ﴾^[۹].^[۱۰]

عکس‌العمل مشرکان مکه

پس از انعقاد پیمان، صدایی بلند از بالای کوه عقبه برخاست که خبر از این اجتماع و محتوای بیعت می‌داد که به فرموده پیامبر(ص)، ندای شیطان بود^[۱۱]. مشرکان نیز که مشکوک شده بودند از فردای همان شب، با پرسش‌هایی از یثربیان درصدد کسب اطلاعات برآمدند و زمانی به یقین رسیدند که کاروان اهل یثرب از مکه خارج شده بود^[۱۲].

بیعت کنندگان عقبه دوم

بیعت کنندگان در بیعت عقبه دوم 75 نفر بودند. دو تن از آنها از زنان، یازده تن از قبیله اوس و بقیه از قبیله خزرج بودند:

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۴۴۲؛ اعلام الوری، ج ۱، ص ۱۴۲؛ دلائل النبوه، ج ۲، ص ۴۴۳ و عیون الاثر، ج ۱، ص ۱۹۱.
↑ ر.ک: فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۲۴۶؛ شریعت‌جو، منیره، پیمان عقبه دوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۲۷-۲۲۸؛ مطهری‌فر، حمید رضا، بیعت، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ مطهری‌فر، حمید رضا، بیعت، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۶.
↑ «و نعمت خداوند را به یاد آورید و (نیز) پیمانی را که استوار با شما بسته است هنگامی که گفتید: شنیدیم و گردن نهادیم؛ و از خداوند پروا کنید بی‌گمان خداوند به اندیشه‌ها داناست» سوره مائده، آیه ۷.
↑ مجمع البیان، ج۳، ص۲۶۰؛ التفسیر الکبیر، ج۴، ص۳۱۹؛ روح المعانی، مج ۴، ج۶، ص۱۲۱.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۲.
↑ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۴۴۷؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۹۹.
↑ ر.ک: شریعت‌جو، منیره، پیمان عقبه دوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۳۰؛ فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۲۴۷؛ مطهری‌فر، حمید رضا، بیعت، دائرةالمعارف قرآن کریم.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۳-۴۴۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۲؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۲.
↑ «و با آنان نبرد کنید تا آشوبی برجا نماند و تنها دین خداوند بر جای ماند، پس اگر دست از (جنگ) بازداشتند (شما نیز دست باز دارید که) جز با ستمگران دشمنی نباید کرد» سوره بقره، آیه ۱۹۳.
↑ ر.ک: شریعت‌جو، منیره، پیمان عقبه دوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۳۰-۲۳۱؛ فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۲۴۷.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۲؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۷-۴۴۸؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۳۶۴-۳۶۵.
↑ ر.ک: شریعت‌جو، منیره، پیمان عقبه دوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۳۲.

[1] السیرة النبویه، ج ۱، ص ۴۴۲؛ اعلام الوری، ج ۱، ص ۱۴۲؛ دلائل النبوه، ج ۲، ص ۴۴۳ و عیون الاثر، ج ۱، ص ۱۹۱.

[2] ر.ک: فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۲۴۶؛ شریعت‌جو، منیره، پیمان عقبه دوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۲۷-۲۲۸؛ مطهری‌فر، حمید رضا، بیعت، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ مطهری‌فر، حمید رضا، بیعت، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۶.

[3] «و نعمت خداوند را به یاد آورید و (نیز) پیمانی را که استوار با شما بسته است هنگامی که گفتید: شنیدیم و گردن نهادیم؛ و از خداوند پروا کنید بی‌گمان خداوند به اندیشه‌ها داناست» سوره مائده، آیه ۷.

[4] مجمع البیان، ج۳، ص۲۶۰؛ التفسیر الکبیر، ج۴، ص۳۱۹؛ روح المعانی، مج ۴، ج۶، ص۱۲۱.

[5] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۲.

[6] ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۴۴۷؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۹۹.

[7] ر.ک: شریعت‌جو، منیره، پیمان عقبه دوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۳۰؛ فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۲۴۷؛ مطهری‌فر، حمید رضا، بیعت، دائرةالمعارف قرآن کریم.

[8] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۳-۴۴۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۲؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۲.

[9] «و با آنان نبرد کنید تا آشوبی برجا نماند و تنها دین خداوند بر جای ماند، پس اگر دست از (جنگ) بازداشتند (شما نیز دست باز دارید که) جز با ستمگران دشمنی نباید کرد» سوره بقره، آیه ۱۹۳.

[10] ر.ک: شریعت‌جو، منیره، پیمان عقبه دوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۳۰-۲۳۱؛ فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۲۴۷.

[11] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۲؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۷-۴۴۸؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۳۶۴-۳۶۵.

[12] ر.ک: شریعت‌جو، منیره، پیمان عقبه دوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۳۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

v t e پیامبر خاتم
نسب	عبدالله • آمنه • عبدالمطلب • هاشم بن عبدمناف • عبدمناف
زندگی	دارالندوه • حلف الفضول • حجر الاسود • تحنث • مبعث • فترت وحی • شعب ابی‌طالب • هجرت
همسران	خدیجه • سوده • عایشه • حفصه • زینب دختر خزیمه • ام حبیبه • ام سلمه • زینب بنت جحش • ماریه قبطیه • جویریه • صفیه • میمونه
فرزندان	فاطمه • قاسم • زینب • رقیه • ام کلثوم • عبدالله • ابراهیم
صحابه‎	امام علی • خدیجه • فاطمه • ابوطالب • امام حسن • امام حسین • حمزه • جعفر طیار • ابوذر • سلمان • مقداد • یاسر• سمیه • عمار • ابوبکر • عمر • عثمان • جابر ← سایر
احادیث	خطبه غدیر • حدیث یوم الدار • حدیث دوازده خلیفه • حدیث ثقلین • حدیث منزلت • حدیث لوح • حدیث قاروره‌ • حدیث کساء • حدیث سفینه • حدیث طیر • حدیث رایت• حدیث مدینة العلم • حدیث لولاک • حدیث افتراق • حدیث من مات • حدیث جابر • خطبه شعبانیه • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث قرب نوافل • حدیث شد رحال
دعاها	جوشن کبیر • دعای مجیر • دعای یستشیر • دعاهای روزهای ماه رمضان
معجزات	قرآن • رد الشمس • شق القمر
پیمان‌ها	دستور المدینه• بیعت عقبه • بیعت نساء • بیعت رضوان • صلح حدیبیه
غزوات	ابواء • بدر • بنی‌قینقاع • بحران • احد • حمراء‌الاسد • بنی‌نضیر • خندق • بنی‌قریظه • بنی‌مصطلق • خیبر • فتح مکه • حنین • تبوک • ←سایر
کتاب‌ها‎	سنن النبی • الصحیح من سیرة النبی الاعظم • مکاتیب الرسول • پیام پیامبر • فروغ ابدیت • آنک آن یتیم نظر کرده •نهج الفصاحه ←سایر
سایر	احمد • فاراقلیط • محمد رسول‌الله (فیلم) • حضرت بال • براق • حلیمه سعدیه • روضة النبی • مسجدالنبی • زیارتگاه سخی • دلدل • مسجد ضرار • معراج • خصائص النبی• شق الصدر • سد الابواب • حادثه افک • ماجرای دوات و قلم • طاق کسری • آتشکده فارس • دریاچه ساوه• افسانه غرانیق • وفات پیامبر خاتم
صحابه / غزوه‌های پیامبر / کتاب‌شناسی پیامبر خاتم