الگو:صفحهٔ اصلی/مدخل برگزیده
حضرت فاطمه(س)، بیستم جمادی‌الثانی پنجم بعثت در مکه متولد شد. پدرش، حضرت محمد(ص) و مادرش خدیجه(س)، از زنان بزرگ مکه است که پس از ظهور اسلام، اول زنی بود که به پیامبر(ص) ایمان آورد. حضرت فاطمه(س) اسامی، القاب و کنیه‌های بی‌شماری دارند که هر کدام، توصیف‌کنندۀ ابعادی از شخصیت معنوی و مادی ایشان است، مانند زهرا، مطهره، شهیده، محدثه و... .
فرزندان ایشان، عبارت‌اند از: امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، زینب کبری(س)، ام‌کلثوم(س) و محسن(ع) (که در جریانات پس از وفات پیامبر(ص) سقط شد.
پیامبر اکرم(ص) در احادیث مختلفی درباره فاطمه(س) فرمود: "دخترم فاطمه، سرور زنان عالمیان، از ابتدا تا انتهاست. او پاره تن من و نور چشمم و میوه قلبم و روح من است، "هر که او را غضبناک کند مرا غضبناک کرده است" و نیز درباره او فرمود: "فاطمه، اولین کسی است که به بهشت وارد خواهد شد". امام علی(ع) در بیان برتری‌های بنی‌هاشم به موضوع فاطمه زهرا و منزلت ویژه ایشان اشاره دارد و فرموده است: "بهترین زن جهان از ماست".
بعد از رحلت پیامبر(ص) در پی حزن و اندوه شدید فاطمه(س)، خداوند متعال به‌عنوان دل‌جویی از آن حضرت مطالبی را به‌وسیله جبرئیل بر او نازل کرد و نکاتی را راجع به حوادث آینده درباره ذریه او می‌گفت و حضرت(س) آن مطالب را بر امام علی(ع) املا کردند. این نوشته‌ها نزد اهل بیت(ع) به نام مصحف فاطمه(س) و گاهی از آن به کتاب فاطمه تعبیر می‌شود.
دوران زندگی هجده ساله حضرت فاطمه(س) را در سه مقطع می‌توان مورد بررسی قرار داد:
- از ولادت تا هجرت: این مقطع که هشت سال نخست زندگانی حضرت را در برمی‌گیرد، مصادف با دعوت پیامبر(ص) و اقدامات سرسختانۀ مشرکان مکه در جلوگیری از گسترش اسلام بود. مخالفان پیامبر(ص) با أبتر خواندن حضرت محمد(ص) به علت نداشتن فرزند پسر و ادامه نیافتن نسل وی، ایشان را استهزا می‌کردند؛ اما با تولد حضرت فاطمه(س) و نزول سوره کوثر از سوی خداوند، آن مخالفان، أبتر شدند و نسل پیامبر(ص) از این دختر ادامه یافت.
- از هجرت تا رحلت پیامبر(ص):
- هجرت به مدینه: پس از گذشت سیزده سال از بعثت رسول اکرم(ص)، سرانجام مشرکان مکه به این نتیجه رسیدند که خاموش ساختن دعوت پیامبر(ص) جز با قتل او و مشارکت تمامی قبایل در آن، امکان‌پذیر نیست؛ منتها حضرت محمد(ص) بر اساس فرمان خداوند به صورت مخفیانه به سمت یثرب حرکت کردند. حضرت فاطمه(س) نیز در معیّت حضرت علی(ع)، به سمت مدینه حرکت کرد و در منطقه قُبا به رسول خدا(ص) ملحق شد.
- ازدواج علی و فاطمه(ع): حضرت فاطمه(س) بودند؛ در ماه رمضان سال دوم هجری با حضرت علی(ع) ازدواج کردند و ذی حجه همان سال مراسم عروسی برگزار شد. زندگی مشترک فاطمه زهرا (س) با امیرالمؤمنین(ع) و کانون خانواده‌اش، پر از مهر و محبت و انسانیت و تقوا و ایثار بود. در این مدت، چندین آیه قرآن، مانند آیه تطهیر، آیه مباهله و سوره کوثر و... در شأن حضرت زهرا(س) و فرزندان او نازل شد.
- از رحلت پیامبر(ص) تا شهادت:
- دفاع از ولایت: حضرت فاطمه(س) در سال یازدهم هجرت، پس از رحلت پیامبر(ص) مدت زمان اندکی زیستند. پدید آمدن مباحث مربوط به جانشینی پس از پیامبر(ص)، باعث ایجاد دو گروه میان مسلمانان شد که در ارتباط مستقیم با زندگانی حضرت فاطمه(س) قرار داشت. دسته اول امامت را تنها در حضرت علی(ع) می‌دیدند؛ اما گروه دوم، امامت و جانشینی را تنها در امر حکومت و ریاست عامه دیدند و طی جریان سقیفه، ابوبکر را به خلافت برگزیدند. در این باره حضرت فاطمه زهرا(س) از همان ابتدای پدید آمدن جریان سقیفه در دفاع از جریان اول و اثبات آن به اقدامات مختلفی روی آورد؛ مانند: بیان سخنرانی‌های متعدد در مسجد، رفتن به درِ خانه‌های مهاجر و انصار و یادآوری سخنان پیامبر(ص)، اعتراض به همسران مهاجر و انصار به سبب کناره‌گیری شوهرانشان در دفاع از این جریان. در ملاقاتی که به عیادت ایشان آمده بودند و تلاش برای جلوگیری از اجبار حضرت علی(ع) در گرفتن بیعت که به درگیر شدن جناح مخالف با ایشان و حتی وارد ساختن آسیب‌های جسمی به وی منجر شد. این امر، سرانجام باعث سقط جنین و بیماری شدید ایشان شد که به شهادت حضرت انجامید.
- ماجرای باغ فدک: روزی پیامبر اکرم(ص) نزد حضرت فاطمه(س) رفت و به او فرمود: "دخترم! خدا فدک را به پدرت بخشیده و به او اختصاص داده است و مسلمانان در آن سهمی ندارند. هر چه می‌خواهی درباره آن انجام بده. علی(ع)، غلام پیامبر(ص) و ام ایمن شاهد این جریان بودند. پس از شهادت خاتم انبیا(ص) جناح مخالف با این دلیل که ارث به فرزندان پیامبران تعلق نمی‌گیرد، این منطقه را از حضرت فاطمه گرفت؛ از این رو بخشی از تلاش دختر رسول خدا(ص)، ارائه دلایل برای اثبات ارثیۀ خود و بازستاندن فدک در کنار سایر اقدامات ایشان بود.
حضرت فاطمه(س)، سرانجام بعد از گذراندن روزهای سخت بیماری، در سال ۱۱ هجری در مدینه و در پی مصدومیت‌هایی که در راه دفاع از ولایت و حماسۀ غدیر متحمّل شد و پس از انجام وصیت‌های مختلف به دیدار ایشان شتافت. ایشان طبق وصیتشان، شبانه، مخفیانه و در نقطه نامعلومی در مدینه به خاک سپرده شد. قبر پنهان او گواه نارضایتی وی از حکومت وقت بود و وصیتش بر دفن پنهانی و مخفی بودن مدفن، مبارزه‌ای مستمر با باطل و سند مظلومیّت او و خاندان پیامبر است.