توحید در عبادت
خداشناسی | |
---|---|
توحید | توحید ذاتی • توحید صفاتی • توحید افعالی • توحید عبادی • صفات ذات و صفات فعل |
فروع | توسل • شفاعت • تبرک • استغاثه |
عدل الهی | |
حُسن و قُبح • بداء • امر بین الامرین | |
نبوت | |
عصمت پیامبران • خاتمیت • پیامبر اسلام • معجزه • عدم تحریف قرآن | |
امامت | |
باورها | عصمت امامان • ولایت تكوینی • علم غیب • خلیفةالله • غیبت • مهدویت • انتظار فرج • ظهور • رجعت |
امامان | امام علی • امام حسن • امام حسین • امام سجاد • امام باقر • امام صادق • امام کاظم • امام رضا • امام جواد • امام هادی • امام عسکری • امام مهدی |
معاد | |
برزخ • معاد جسمانی • حشر • صراط • تطایر کتب • میزان | |
مسائل برجسته | |
اهلبیت • چهارده معصوم • کرامت • تقیه • مرجعیت • ولایت فقیه | |
مقدمه
کسانی که فقط خدا را معبود خویش میدانند، در برابر موجوداتی چون خورشید و ماه که با همه عظمت و حشمتشان در وجود و بقا به اراده خدا وابستهاند و از خود هیچ ندارند و مطیع و فرمانبر اویند سجده و اظهار ذلت و خضوع و کرنش نمیکنند. خشوع و خضوع ویژه خدایی است که شب و روز و خورشید و ماه را آفریده است: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾[۱] مشرکان گمان میکردند که با سجده برای اینها نزد خدا قرب و منزلت مییابند و خدا برای تنبه میفرماید: اگر غرض شما از این سجده نزدیکی به حق و عبادت اوست، این کار را نکنید، بلکه مرا سجده کنید که آفریننده و پروردگار آنهایم[۲]. جمله ﴿إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾ اشاره دارد که اگر میخواهید خدا را عبادت کنید، غیر را کنار نهید و کسی را در عبادت او شریک نسازید؛ زیرا عبادت خدا با عبادت غیر جمع نمیشود[۳]. برخی با توجه به تأویل و معنای باطنی، "شمس" و "قمر" را پیامبر (ص) و جانشین یا جانشینان او (ع) یا عقل و نفس اعم از جزئی و کلی و نیز هر معلّم و متعلّمی دانسته و سپس ناروایی سجده بر همه آنها را از آیه مزبور استنباط کردهاند[۴].[۵]
توحید در عبادت
یکی از مهمترین اقسام توحید عملی، توحید در عبادت است، به این معنا که تنها باید خدا را پرستش کرد و غیر او کسی شایسته پرستش نیست،؛ چراکه عبادت شایسته کسی است که کمال مطلق بوده و از همگان بینیاز است، آفریننده همه موجودات و بخشنده نعمتها به بندگان است[۶]. مقام معظم رهبری با توجه به معنای وسیع عبادت و ربوبیت و الوهیت، نتیجه میگیرد که عبادت به معنای تسلیم و اطاعت بیقید و شرط در برابر انسان یا هر موجود دیگر است. هنگامی که انسان بیهیچ قید و شرطی سر در کمند کسی مینهد و به میل و فرمان و اراده او حرکت میکند و تسلیم او میشود، در حقیقت او را عبادت کرده است و نیز هر عامل درونی یا بیرونی که انسان را به گونهای رام و مطیع خود میسازد و تن و جان انسان را در ید قدرت خود بگیرد، انسان را عبد خود ساخته است[۷].
ایشان با ذکر داستان حضرت ابراهیم(ع) و جریان شکستن بتها به دست آن حضرت، این نکته را گوشزد میکند که تنها خداوند متعال است که شایستگی پرستش را دارد و غیر خدا، اعم از بتهای چوبین و یا سایر انسانها و قدرتهای کوچک و بزرگ شایستگی عبادت و اطاعت را ندارند. فقط خداوند قادر حي بصير فعال ما يشاء و حاكم ما يريد است که شایستگی عبادت را دارد و سزاوار است انسان در مقابل او تسلیم شود. هر قدرتی غیر از خداوند متعال، نه میتواند به انسان نفعی برساند و نه میتواند ضرری وارد کند؛ لذا هیچ قدرتی شایستگی عبودیت را ندارد[۸]. مقام معظم رهبری، پیروی از هوای نفس را بخشی از مفهوم شرک میدانند[۹]. و هوای نفس را بالاترین و خطرناکترین بتها معرفی میکند که مبارزه با آن باید رایج باشد[۱۰].[۱۱]
منابع
پانویس
- ↑ و از نشانههای او شب و روز و خورشید و ماه است، به خورشید و ماه سجده نبرید و به خداوندی که آنها را آفریده است سجده برید اگر او را میپرستید؛ سوره فصلت، آیه: ۳۷.
- ↑ مخزن العرفان، ج ۱۱، ص۳۳۴.
- ↑ نمونه، ج ۲۰، ص۲۹۱.
- ↑ بیان السعاده، ج ۴، ص۳۸.
- ↑ رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۹، ص۷۲ - ۱۱۵.
- ↑ مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۲، ص۱۰۳-۱۰۶؛ و نیز ر.ک: عبدالله جوادی آملی، توحید در قرآن، ص۵۱۶.
- ↑ روح توحید نفی عبودیت غیر خدا، ص۲۷-۲۸.
- ↑ حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در صحن آستان قدس رضوی در سال ۱۳۷۳.
- ↑ حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در مراسم بیعت فقها و حقوقدانان شورای نگهبان در سال ۱۳۶۸.
- ↑ حضرت آیتالله خامنهای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام به مناسبت عید مبعث در سال ۱۳۷۳.
- ↑ رودبندی زاده، مهدی، مقاله «خداشناسی توحیدی»، منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای ج۱ ص ۱۲۴.