توحید صفاتی در قرآن
| خداشناسی | |
|---|---|
| توحید | توحید ذاتی • توحید صفاتی • توحید افعالی • توحید عبادی • صفات ذات و صفات فعل |
| فروع | توسل • شفاعت • تبرک • استغاثه |
| عدل الهی | |
| حُسن و قُبح • بداء • امر بین الامرین | |
| نبوت | |
| عصمت پیامبران • خاتمیت • پیامبر اسلام • معجزه • عدم تحریف قرآن | |
| امامت | |
| باورها | عصمت امامان • ولایت تكوینی • علم غیب • خلیفة‌الله • غیبت • مهدویت • انتظار فرج • ظهور • رجعت |
| امامان | امام علی • امام حسن • امام حسین • امام سجاد • امام باقر • امام صادق • امام کاظم • امام رضا • امام جواد • امام هادی • امام عسکری • امام مهدی |
| معاد | |
| برزخ • معاد جسمانی • حشر • صراط • تطایر کتب • میزان | |
| مسائل برجسته | |
| اهل‌بیت • چهارده معصوم • کرامت • تقیه • مرجعیت • ولایت فقیه | |
این مدخل زیرشاخهٔ بحث توحید صفاتی است. توحید صفاتی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: توحید صفاتی در قرآن - توحید صفاتی در حدیث - توحید صفاتی در کلام اسلامی - توحید صفاتی در اخلاق اسلامی - پرسش مرتبط نداردتوحید صفاتی در قرآن کریم
توحید صفاتی به هر دو معنای آن مورد تأکید قرآن کریم واقع شده است. از دیدگاه قرآن نیکوترین نام‌ها به خداوند اختصاص دارد: ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى﴾[۱] او احد و بی‌همتاست: ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ * اللَّهُ الصَّمَدُ * لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ * وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ﴾[۲]. لفظ احد در جایی به کار می‌رود که فرض هر گونه عددی در مقابل آن را نفی می‌کند، مثلاً وقتی گفته می‌شود: ما جائني أحد: احدی نزد من نیامد، به این معناست که حتی یک نفر هم نزد او نیامده است. بنابراین، کاربرد لفظ «أحد» در آیه ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ﴾[۳] در جمله اثباتی، بدون هیچ گونه قید یا صفتی، بیانگر آن است که هویت خداوند به گونه‌ای است که فرض هر همانندی را برای او نفی می‌کند، خواه یکی باشد یا بیش‌تر، یعنی چنین فرضی، فرض امر محال است. به همین جهت است که در آیات قرآن پس از وصف خداوند به وحدانیت، وصف «قهاریت» ذکر شده است: ﴿هُوَ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ﴾[۴]. مفاد این آیات آن است که خداوند مقهور هیچ چیزی نیست؛ لذا هیچ‌گونه محدودیتی در ذات یا صفات او راه ندارد. خداوند وجود صرف، حق خالص و کمال مطلق است[۵]. بنابراین، وحدت خداوند، وحدت عددیه نیست، بلکه وحدت حقیقیه حقه است که هیچ‌گونه کثرتی در او راه ندارد، و مقتضای آن، عینیت صفات ذاتیه با ذات الهی است؛ زیرا زیادی صفات بر ذات مستلزم محدودیت ذات نسبت به صفات و بالعکس می‌باشد و محدودیت با بساطت ذات و عدم تناهی ذات در کمالات، سازگاری ندارد[۶].[۷]
منابع
پانویس
- ↑ «خداوند است که هیچ خدایی جز او نیست؛ نام‌های نیکوتر از آن اوست» سوره طه، آیه ۸.
- ↑ «به نام خداوند بخشنده بخشاینده * بگو او خداوند یگانه است * خداوند صمد است * نه زاده است و نه او را زاده‌اند * و نه هیچ کس او را همانند است» سوره اخلاص، آیه ۱-۴.
- ↑ «بگو او خداوند یگانه است» سوره اخلاص، آیه ۱.
- ↑ «او خداوند یگانه دادفرماست» سوره زمر، آیه ۴.
- ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۶، ص۸۸-۸۱.
- ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۱، ص۱۷۶.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «توحید صفاتی»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۳ ص ۸۲.