مولود کعبه
ولادت امیرالمؤمنین (ع) در درون کعبه، از جمله فضائلی است که نه کسی قبل از ایشان و نه بعد از آن، دارای چنین فضیلتی نبوده است.
مقدمه
از فضیلت‌های منحصر به فرد امیر مؤمنان، تولّد او داخل کعبه است که روز جمعه ۱۳ رجب در سال ۳۰ پس از واقعۀ فیل اتفاق افتاد. مادرش فاطمه بنت اسد در مسجد الحرام بود که درد زایمان گرفت. به درگاه خدا دعا کرد تا آن زایمان بر او آسان شود. به امر خدا دیوار کعبه شکافته شد، وی درون کعبه رفت و دیوار به هم آمد. هرچه کردند در کعبه گشوده نشد. روز چهارم در حالی که وی "علی" را روی دست داشت از کعبه بیرون آمد[۱]. خبر همه جا پیچید و ابو طالب خوشحال بود و بانگ برآورد که: ای مردم! امشب ولیّ خدا در کعبه به دنیا آمد[۲]. این حادثۀ شگفت از مسلمات تاریخ است و راویان آن را روایت کرده و شاعران آن را سروده‌اند و میان عالمان اهل سنت، همچون جاحظ، قندوزی، مسعودی، حاکم نیشابوری، ابن فتّال، "سبط بن جوزی"، گنجی شافعی و بسیاری دیگر نیز قطعی است و علمای شیعه نیز بر این سخن هم داستانند[۳]. تألیف‌های مستقلّی هم در همین موضوع وجود دارد[۴].
شاعران عرب‌‌زبان بسیاری از متقدمان و متأخران آن فضیلت را در شعرهای خویش آورده‌اند و در اشعار فارسی هم بازتاب گسترده‌ای دارد. مفاهیمی مثل اینکه: تولّد حضرت علی در کعبه به آن شرافت بخشیده، برتری مادر علی بر مادر عیسی از جهت مکان تولّد فرزند، قبله بودن زادگاه علی برای موحّدان عالم، پیوند کعبه با امیر المؤمنین، گشوده شدن در کعبه به روی مادر علی، قبله‌نما بودن علی، در سروده‌های فارسی فراوان مورد توجّه قرار گرفته است. تولد حضرت علی (ع) را در کعبه، دارای معانی و اسراری می‌دانند. این حادثه می‌رساند که آن حضرت اگرچه فرزند جسمی فاطمه بنت اسد است، امّا فرزند روحی و معنوی کعبه است. توجّه ما در نماز به سوی کعبه، حقیقتش توجّه به مولود کعبه و ولایت اوست. جسم رو به کعبه است و دل رو به مولود کعبه. او در خانۀ کعبه زاده شد، تا نشان دهد آنکه این کعبه را از لوث بتها پاک می‌سازد و ابراهیم‌گونه به بت‌شکنی در معبد توحید می‌پردازد، مولود کعبه است[۵].
عموم عالمان شیعه و گروهی از دانشمندان سنت و جماعت نوشته‌اند: امام علی(ع) در خانه کعبه به دنیا آمد. مسعودی می‌نویسد: «در کعبه زاده شد»[۶]. شیخ مفید نوشته است: «پیش و پس از او کسی در خانه کعبه به دنیا نیامد»[۷].[۸]
داستان ولادت امام علی (ع)
ولادت با سعادت امیرمؤمنان علی(ع)، بنابر مشهور میان شیعه و سنی، در سیزدهم رجب سال سیام پس از عامالفیل در خانه کعبه روی داد. در منابع شیعی چگونگی ولادت آن حضرت در کعبه به نقل از یزید بن قعنب چنین روایت شده است: من و عباس بن عبدالمطلب و گروهی از قبیله عبدالعزی در کنار خانه خدا نشسته بودیم. فاطمه بنت اسد، مادر امیرمؤمنان(ع)، که درد زایمان داشت، به کعبه رو آورد و گفت: «بار پروردگارا، من به تو و پیامبران و کتابهای آسمانی ایمان دارم. به جدم ابراهیم خلیل ایمان دارم که او بنیانگذار این خانه برگزیده است. پس به حق آن کس که این خانه را بنا کرد و به حق آنکه در شکم دارم، ولادتش را بر من آسان گردان». ما خانه کعبه را دیدیم که از پشت شکافته شد و فاطمه به درون رفت و دیوار کعبه به هم آمد. آنجا ماندیم تا قفل در کعبه را بگشاییم، ولی گشوده نشد. دانستیم که این امر از جانب خداوند تعالی است. پس از چهار روز، فاطمه، در حالی که امیرمؤمنان(ع) را در دست داشت، از کعبه بیرون آمد و گفت: «خداوند من را بر زنان بزرگ پیشین برتری داد؛ زیرا آسیه، دختر مزاحم همسر فرعون، خدا را پنهانی در جایی عبادت می‌کرد که خداوند دوست ندارد در آنجا عبادتش کنند مگر از روی ناچاری و مریم دختر عمران، درخت نخل خشکی را تکان داد تا از آن رطب به زیر افتد و بردارد و بخورد. اما من به بیت الله الحرام وارد شدم و از میوه‌ها و نعمت‌های بهشتی خوردم»[۹].
مسعودی نیز محل ولادت علی بن ابی طالب را کعبه دانسته است[۱۰]. حاکم نیشابوری در مستدرک صحیحین آورده است: «اخبار متواتر می‌رساند که فاطمه، بنت اسد، امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب- کرم الله وجهه - را در کعبه به دنیا آورد» و از کنجی شافعی در کتاب کفایه به سند او از حاکم نیشابوری چنین نقل شده است: امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) در مکه و در خانه خدا، شب سیزدهم رجب، سی سال پس از عامالفیل، به دنیا آمد. نه پیش از وی و نه پس از آن حضرت، به غیر از او مولودی در بیت الله الحرام متولد نشد، و این کرامتی برای وی و به سبب مقام باعظمت او بود[۱۱].
علامه امینی رأی احمد بن عبدالرحیم دهلوی، مشهور به «شاه ولی الله» را در کتاب ازالة الخلفاء در این باره نقل کرده است که همچون گفتار حاکم نیشابوری است و از قول شهاب الدین آلوسی، صاحب تفسیر کبیر، در کتاب شرح قصیده عینیه عبدالباقی افندی عمری می‌نویسد: این که امیر در خانه خدا به دنیا آمد، در جهان امری مشهور است و در کتابهای دو فرقه شیعه و سنی آمده است.... به غیر از وی -کرم الله وجهه - هیچ کس در خانه خدا متولد نشد و چقدر مناسب است امام امامان در جایی که قبله مسلمانان است به دنیا آید. منزه است آنکه هر چیز را در جای خود قرار داد و او بهترین حُکم کنندگان است[۱۲].
آنچه گذشت و نیز شواهدی دیگر، گواهی می‌دهد که تنها امیرمؤمنان(ع) در کعبه به دنیا آمده است و در حقیقت مُهر بطلانی است بر نقل نادرست ولادت حکیم بن حزام، یکی از سران مشرکان مکه، در خانه خدا.
فاطمه بنت اسد پس از خروج از کعبه، نوزاد خود را به خانه آورد. پیغمبر، از ماجرا با خبر شده بود و در خانه ابوطالب بود. نوزاد تا آن لحظه چشم باز نکرده بود. نخستین بار که چشم گشود، لحظه‌ای بود که پیغمبر، تبریکگویان به همسر عموی خویش، نوزاد را از آغوشش برگرفت. بدین‌سان، نخستین نگاه نوزاد به روی محمد(ص) بود. آن حضرت صورت نوزاد را بوسید و نامش را «علی» گذارد و به عمو و همسرش مژده داد که این نوزاد آینده‌ای بس درخشان دارد[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ امالی صدوق، ص ۱۱۴.
- ↑ الغدیر، ج ۷ ص ۳۴۷.
- ↑ فصلنامه میقات، شماره ۳۴ مقاله طلوع خورشید از درون کعبه، نیز «احقاق الحق»، ج ۷ ص ۴۸۶ به نقل از منابع اهل سنت.
- ↑ از جمله: «مولد امیرالمؤمنین»، صدوق، «مولد الإمام امیرالمؤمنین»، گروهی از نویسندگان، «علیٌّ ولید الکعبه»، اردوباری، «علیٌّ والکعبه» سید مهدی نقوی، «مولود کعبه» ترجمه کتاب «علیّ ولید الکعبه»، «کعبه مادر می‌شود»، یحیی مقدّسیان و... در کتاب «مولد امیرالمؤمنین نصوص مستخرجة من التراث الاسلامی»، تحقیق احمد پاکتچی، نشر بنیاد نهج البلاغه به معرفی چهار اثر از قاضی ابوالبختری، صدوق، ابوالعلاء همذانی و ابن شاذان پرداخته که با عنوان «مولد امیرالمؤمنین» تألیف کرده‌اند.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۵۶.
- ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۲.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۲.
- ↑ شهیدی، سید جعفر، مقاله «زیست‌نامه امام علی»، دانشنامه امام علی ج۸، ص ۱۲.
- ↑ محمدی ری شهری، محمد موسوعة الامام علی بن ابی طالب(ع)، ج۱، ص۷۴، به نقل از علل الشرائع، ص۱۳۵، ح۳؛ معانی الاخبار، ص۶۲، ح۱۰؛ صدوق، الامالی، ص۱۹۴، ح۲۰۶؛ طوسی، الامالی، ص۷۰۶، ح۱۵۱۱؛ بشارة المصطفی، ص۸؛ روضة الواعظین، ص۸۷.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۳۵۸.
- ↑ علامه امینی، الغدیر، ج۶، ص۲۲.
- ↑ علامه امینی، الغدیر، ج۶، ص۲۲.
- ↑ دوانی، علی، تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت، ص۷۶.
- ↑ رجبی، محمد حسین، مقاله «امام علی در عهد پیامبر»، دانشنامه امام علی ج۸، ص ۱۴۷؛ تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۱۰۰۰.