نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط HeydariBot(بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۵۱ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.
واژه امر و مشتقات آن در آیات فراوانی به خداوند نسبت داده شده است و مضمون آن نیز از آیاتی پرشمار که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست استفاده می‌شود. این آیات گاهی با واژه‌هایی دیگر مانند "حکم" و "قضاء" و گاهی با صیغه و هیئت امر، به امر الهی پرداخته‌اند. یکی از اسمای الهی که در برخی از دعاها وارد شده "آمر" است؛ مانند: "یا آمر"[۱]، "یا آمرا بکلّ خیر"[۲]، "یا آمرا بالطّاعة"[۳] و در دعایی صفت "ذی القدرة والأمر" به خداوند نسبت داده شده است [۴]. در روایاتی نیز به امر الهی اشاره شده است[۵][۶].
هرچند تمام قرآنفرمان به پیامبر است، اما مراد آن دسته از آیاتی است که با لفظ امر آمده و اهمیت خاصی شاید برای مخاطبان داشته که به صراحت بیان شده است.
امر در این آیات شامل فرمان، خواسته‌ها، وحی، می‌شود و دلالت بر عصمت انبیاء می‌کند، زیرا "امر" بُعد تربیتی و هدایتی دارد، که ساختمان وجودی پیامبران و مسیر حرکتی آنها و ابتلائات و امتحان‌های آنان، هماهنگ می‌شود به گونه‌ای است؛ که پیامبر را آماده کرده که از عبودیتحق خارج نشود و مبدء و هدف و غایت را فراموش نکند و معنای أُمرتُ انتزاعی نیست، بلکه اهلیت و صلاحیت امر تکوینی را پیدا کردن است، که پیش از همه امت، اول المسلمین باشد: ﴿وَأُمِرْتُ لِأَنْ أَكُونَ أَوَّلَ الْمُسْلِمِينَ﴾[۱۸]، ﴿قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ﴾[۱۹][۲۰].
در این آیه کریمه، ضمن تصریح به اینکه تمامامر و فرمان از آن خداست، ﴿بَلْ لِلَّهِ الْأَمْرُ جَمِيعًا﴾ که به معنای حصرحقّ امر در ذات اقدس حق تعالی است، بر این معنا تأکید شده است که اگر خداونداراده می‌کرد می‌توانست همه را بالاجبار وادار به اطاعت خویش و گردن نهادن به فرمان خویش کند، لکن حکمتش اقتضا کرده که مردم با اختیار و رضای خود به اطاعتش بگروند و فرمان و امر او را گردن نهند. لهذا به این نکته اشاره کرده است که اگر خدا می‌خواست، می‌توانست این قرآن را که کتابتشریع و دستور و فرمان اوست، چنان کند که کوه‌ها به فرمانش به جنبش درآیند و زمین به فرمانش درهم بشکافد و مردگان به فرمانش سر از گور برآورند، لکن چنین نکرد تا مردم به دلخواه خود فرمان او را بپذیرند و به حکومت و سلطنتش تن دهند و به فرمان او گردن نهند.
خداوند در آیه نخست، خطاب به رسول خدا(ص) به شریعت امری که به او وحی کرده اشاره می‌فرماید و به او دستورتبعیت از این شریعتامر داده و نهی از تبعیت از هوای نفسجاهلان نموده است. در آیات قبل از این دو آیه نیز آمده است: ﴿وَلَقَدْ آتَيْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ * وَآتَيْنَاهُمْ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْأَمْرِ﴾[۲۸].
در این دو آیه، اشاره به سلطنت و حکومتی شده که از سوی خدا به انبیای بنی‌اسرائیل عطا شده و نیز به فرمان‌های رسا و روشن یا بینات امری اشاره شده است که از سوی خدا به آنان داده شده است.
این بیناتامر و فرمان‌های رسا و روشن همان شریعت الهی است که از سوی خدا بر انبیای بنی‌اسرائیل فرو فرستاده شده و در آیهچهل و چهارم سوره مائده به آن اشاره شده است: ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِيهَا هُدًى وَنُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُوا لِلَّذِينَ هَادُوا وَالرَّبَّانِيُّونَ وَالْأَحْبَارُ﴾[۲۹].
سپس به شریعت امری که بر رسول اللهمحمد مصطفی(ص) نازل شده اشاره فرموده است که: ﴿ثُمَّ جَعَلْنَاكَ عَلَى شَرِيعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْهَا وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ﴾[۳۰].
↑«جز این نیست که فرمان یافته‌ام تا پروردگار این شهر را که خداوند آن را محترم داشته است بپرستم و همه چیز از آن اوست و فرمان یافته‌ام که از فرمانبرداران باشم» سوره نمل، آیه ۹۱.
↑«بگو: من فرمان یافته‌ام که خداوند را در حالی که دین (خویش) را برای او ناب می‌دارم بپرستم * و فرمان یافته‌ام که نخستین فرمانبردار باشم» سوره زمر، آیه ۱۱-۱۲.
↑«بگو آیا جز خداوند آفریننده آسمانها و زمین را سرور گزینم و اوست که (روزی) می‌خوراند و به او نمی‌خورانند؟ بگو فرمان یافته‌ام که نخستین کس باشم که تسلیم (خداوند) می‌شود و (به من گفته‌اند) هرگز از مشرکان مباش!» سوره انعام، آیه ۱۴.
↑«بگو: بی‌گمان نمازم و نیایشم و زندگیم و مرگم از آن خداوند پروردگار جهانیان است * که او را شریکی نیست و به این فرمان یافته‌ام و من نخستین مسلمانم» سوره انعام، آیه ۱۶۲-۱۶۳.
↑«بگو: ای مردم! اگر در دین من شک دارید پس (بدانید که) من کسانی را که به جای خداوند می‌پرستید نمی‌پرستم ولی خداوندی را می‌پرستم که جان شما را می‌ستاند و فرمان یافته‌ام که از مؤمنان باشم» سوره یونس، آیه ۱۰۴.
↑«و کسانی که به آنان کتاب (آسمانی) داده‌ایم از آنچه بر تو فرو فرستاده شده است، شادی می‌کنند؛ و از گروه‌ها (ی کافر) کسی است که دیگری را انکار می‌کند؛ بگو: من فرمان یافته‌ام که خداوند را بپرستم و با او شریک قرار ندهم؛ (مردم را) به سوی او فرا می‌خوانم و بازگ» سوره رعد، آیه ۳۶.
↑«پس به همین (یگانگی مردم را) فرا خوان و چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن و از هوس‌های آنان پیروی مکن و بگو: به هر کتابی که خداوند فرو فرستاده است ایمان دارم و فرمان یافته‌ام که میان شما دادگری کنم، خداوند پروردگار ما و شماست، کردارهای ما از آن ما و کردا» سوره شوری، آیه ۱۵.
↑«پس چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن و (نیز) آنکه همراه تو (به سوی خداوند) بازگشته است (پایداری کند) و سرکشی نورزید که او به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره هود، آیه ۱۱۲.
↑«از این روی آنچه فرمان می‌یابی آشکار کن و از مشرکان روی بگردان» سوره حجر، آیه ۹۴.
↑«و خانواده‌ات را به نماز فرمان ده و بر آن شکیب کن، ما از تو روزی نمی‌خواهیم که خود، تو را روزی می‌دهیم و سرانجام (نیک) برای پرهیزگاری است» سوره طه، آیه ۱۳۲.
↑«و بدین‌گونه ما روحی از امر خویش را به تو وحی کردیم؛ تو نمی‌دانستی کتاب و ایمان چیست ولی ما آن را نوری قرار دادیم که بدان از بندگان خویش هر که را بخواهیم راهنمایی می‌کنیم و بی‌گمان تو، به راهی راست راهنمایی می‌کنی» سوره شوری، آیه ۵۲.
↑«و فرمان یافته‌ام که نخستین فرمانبردار باشم» سوره زمر، آیه ۱۲.
↑«بگو آیا جز خداوند آفریننده آسمانها و زمین را سرور گزینم و اوست که (روزی) می‌خوراند و به او نمی‌خورانند؟ بگو فرمان یافته‌ام که نخستین کس باشم که تسلیم (خداوند) می‌شود و (به من گفته‌اند) هرگز از مشرکان مباش!» سوره انعام، آیه ۱۴.
↑«همانا پروردگار شما خداوند است که آسمانها و زمین را در شش روز آفرید سپس بر تخت فرمانروایی و تدبیر استوار گردید روز را با شب می‌پوشاند و روز در پی شب به شتاب روانه است، و خورشید و ماه و ستارگان با دستور او به تسخیر درآمده‌اند، همانا آفرینش و فرمان مخصوص اوست بزرگ است پروردگار جهانیان» سوره اعراف، آیه ۵۴.
↑«سوگند به کتاب روشنگر * همانا ما آن را در شب مبارکی فروفرستادیم، ما هشدار دهنده بودیم * در آن شب هر فرمان حکیمانه جدا کننده حق از باطل صادر می‌شود * فرمانی از ما که فرستنده رسولانیم» سوره دخان، آیه ۲-۵.
↑«ما قرآن را در شب قدر فروفرستادیم * چه می‌دانی شب قدر چیست؟ * شب قدر بهتر از هزار ماه است * در آن شب فرشتگان و روح فروفرستاده می‌شوند به اذن پروردگارشان با هر فرمان و دستور * آن شب همواره سلام است تا دمیدن سپیده صبح» سوره قدر، آیه ۱-۵.
↑«﴿فِيهَا يُفْرَقُ﴾ يعني في ليلة القدر ﴿كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ﴾ اي يقدّر اللَّه عزّ و جلّ كل امر من الحق و الباطل و ما يكون في تلك السنة، و له فيه البداء و المشية، يقدم ما يشاء و يؤخر ما يشاء من الآجال و الأرزاق و البلايا و الاعراض و الأمراض، و يزيد فيه ما يشاء و ينقص ما يشاء، و يلقيه رسول الله(ص) إلى أمير المؤمنين(ع)، و يلقيه أمير المؤمنين إلى الائمة(ع)، حتى ينتهى ذلك إلى صاحب الزمان(ع)»؛العروسی، تفسیر نورالثقلین، ج۶، ص۴۵۴.
↑«اگر بنا بود قرآنی کوه‌ها را به حرکت درآورد یا زمین را پاره پاره کند یا با مردگان سخن گوید می‌توانست همین قرآن باشد، لکن فرمان - همه فرمان - به دست خداست، آیا هنوز مؤمنان امید دارند خداوند به وسیله اجبار، مردم را هدایت کند (خداوند می‌تواند چنین کند لکن هرگز چنین نخواهد کرد) کافران همچنان سزای رفتارشان را می‌بینند گاهی حادثه‌ای برای آنها رخ می‌دهد یا نزدیک دیارشان اتفاق می‌افتد، تا آنگاه که وعده خدا فرا رسد و خداوند خلف وعده نمی‌کند» سوره رعد، آیه ۳۱.
↑«سپس تو را بر آیینی از فرمان قرار دادیم، پس از آن پیروی کن، و از هوای نفس جاهلان پیروی مکن * آنان دردی برای تو درمان نمی‌کنند و تو را از خداوند بی‌نیاز نمی‌سازند و همانا ستمکاران برخی پیوسته به برخی دیگرند و خداوند فرمانروای پرهیزگاران است» سوره جاثیه، آیه ۱۸-۱۹.
↑«همانا کتاب را بر بنی‌اسرائیل فروفرستادیم و حکم و نبوت را نصیب آنان کردیم و از خوبی‌ها رزق و روزی به آنها دادیم و آنان را بر جهانیان برتری بخشیدیم * و به آنان دلایل روشنی از فرمان عطا نمودیم» سوره جاثیه، آیه ۱۶-۱۷.
↑«همانا ما تورات را فروفرستادیم که در آن هدایت و نور است که انبیای فرمانبردار و اوصیای انبیاء و عالمان به تورات به آن برای یهودیان حکم کنند» سوره مائده، آیه ۴۴.
↑«سپس تو را بر آیینی از فرمان قرار دادیم، پس از آن پیروی کن، و از هوای نفس جاهلان پیروی مکن» سوره جاثیه، آیه ۱۸.
↑«و همانا ستمکاران برخی پیوسته به برخی دیگرند و خداوند فرمانروای پرهیزگاران است» سوره جاثیه، آیه ۱۹.
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امر است. امر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امر در قرآن - امر در حدیث - امر در کلام اسلامی - امر در علوم و معارف قرآنی - پرسش‌های مرتبط
