زیارت امام مهدی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام مهدی است. امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام مهدی در قرآن - امام مهدی در حدیث - امام مهدی در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطاهمیت یاد امام
یکی از وظایف و مسئولیت‌های مهم مسلمانان درباره امام مهدی (ع)، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت در همه زمان‌ها و مکان‌هاست. امام علی (ع) فرمود: «مَنْ أَحَبَّ شَیْئاً لَهِجَ بِذِکْرِهِ»[۱]؛ دوران انتظار دوران هجوم فتنه‌ها، مشکلات و گرفتاری‌هاست و آنچه باعث آرامش قلبی و قدرت روحی شیعۀ منتظر می‌شود و وی را از غفلت، زینت، و وسوسه شیطان نجات می‌دهد ذکر و هوشیاری است. اصولا باید توجه داشت یاد کردن از اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و بیان فضایل و صفات برجسته آنها، موجب زنده شدن مکتب اهل بیت (ع) و جلا یافتن دل‌های ما می‌شود. در روایتی امام صادق (ع) خطاب به داوود بن سرحان می‌فرماید: «ای داوود! سلام مرا به دوستدارانم برسان و آنچه را می‌گویم و به آنان ابلاغ کن، رحمت خدا بر آن بنده‌ای که با دیگری گرد آید و دو نفری درباره امر ما گفت و گو کنند که در این حال، سومین نفر آنان فرشته‌ای است که برای آن دو آمرزش می‌طلبد. هیچ دو نفری گرد هم نیآمدند و از ما یاد نکردند، مگر اینکه خداوند متعال، به وجود آنان بر فرشتگان بالید. پس هرگاه گرد هم آمدید، به ذکر مشغول شوید؛ زیرا گردهم‌آیی و مذاکره شما با یکدیگر باعث زنده شدن ما می‌شود. بهترین مردم بعد از ما کسی است که درباره امر ما مذاکره کند و به یاد و نام ما، فراخواند»[۲].
امام کاظم (ع) دربارۀ غیبت امام زمان (ع) فرمود: «خودش از دیدگان مردم پنهان می‌شود ولی یاد او از دل‌های مؤمنان مخفی نمی‌شود»[۳] یعنی مؤمنان و منتظران کامل آن حضرت پیوسته به یاد ایشانند و با یاد و ذکر آن حضرت زندگی می‌کنند و اگر در مجالس مردم هم حاضر می‌شوند و با آنها گفتگو می‌کنند، قلبشان پیش امام (ع) و به انتظار شوق وصال اوست؛ مثل شخصی که تنها فرزندِ دارای جمیع کمالات او به سفر رفته و این پدر در تمام ساعات و حالات، فرزندش پیش نظر اوست و همین که انتظار قلبی به این درجه از کمال رسید، آثار ظاهری او هم به درجۀ کمال می‌رسد؛ یعنی توجه دائمی به ایشان موجب می‌شود انسان در همۀ صحنه‌های زندگی‌اش مطابق با خواست ایشان عمل کند و حرکات و سکناتش را با پسند ایشان تنظیم کند.
مراد از یاد امام مهدی
مراد از ذکر و یاد امام عصر (ع) این است که انسان در همه حال، ایشان را حاضر و ناظر بر اعمال خویش بداند و یاد آن حضرت مانع از ارتکاب گناه شود و انسان را به انجام کارهای نیک تشویق نماید، در این صورت یاد و ذکر آن حضرت، یاد و ذکر خداوند متعال است.
گونه‌های ذکر و یاد امام
"ذکر" به معنی حفظ مطالب و یادآوری چیزی به زبان یا به قلب؛ به دو گونه: "ذکر قلبی" و "ذکر زبانی" است[۴] و ذکر لسانی از آثار ذکر قلبی است لذا حقیقت "ذکر" توجه با تمام قلب به عظمت و علم خدا و حاضر و ناظر بودنش است که این توجه مبدأ حرکت او به سوی جهاد، تلاش و نیکی‌ها می‌‌گردد و میان او و گناه سد مستحکمی ایجاد می‌‌نماید. این معنای از ذکر نسبت به "امامان معصوم" نیز سازگار است. به این دلیل که ایشان اسماء حسنای خداوند هستند[۵] و به استناد برخی از آیات و روایات، ناظر و شاهد بر اعمال بندگان هستند. مانند آیۀ ﴿وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾[۶] که مراد از "الْمُؤْمِنُونَ" امامان معصوم (ع) است[۷]. از سوی دیگر در بسیاری از آیات قرآن کریم ذکر نعمت توصیه شده است: ﴿وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾[۸]؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾[۹]؛ ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾[۱۰] و بی‌تردید یکی از بزرگ‌ترین و فراگیرترین نعمت‌های الهی "امام معصوم" است. آیۀ ﴿وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً﴾[۱۱] شاهدی بر این مدعاست که در برخی از روایات مراد از نعمت ظاهری، امام ظاهر و مراد از نعمت باطنی، امام غائب ذکر شده است[۱۲] و نیز امیرالمؤمنین (ع) دربارۀ آیه ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللَّهِ كُفْرًا﴾[۱۳] فرمود: «ما (اهل بیت) نعمتی هستیم که خدا به بندگانش انعام نموده است»[۱۴].
سیره اهل‌بیت (ع) در یاد کردن امام مهدی (ع)
پیشوایان ما همواره تشویق و سفارش به برگزاری یادکردهای اهل بیت (ع) نموده و در برخی از موارد هنگام یاد نمودن امام مهدی (ع) اشتیاق خویش را به وی ابراز و به یاد آن امام گریه کرده‌اند؛ برخی از این روایات بدین قرار است:
- امام صادق (ع) به داودبن سرحان می‌فرماید: «ای داود! سلام مرا به دوستانم برسان و این پیام مرا بگو: "خداوند رحمت کند بنده‌ای را که وقتی با یک نفر هست، دربارۀ امر ما مذاکره کند. در این صورت، نفر سوم آنها فرشته‌ای است که برای آنها طلب مغفرت می‌کند و هیچ دو نفری با هم بر یاد نمودن از ما اجتماع نمی‌کنند، مگر آنکه خدای تعالی به آن دو بر فرشتگان مباهات می‌کند. پس هر گاه اجتماع کردید به "ذکر" بپردازید؛ زیرا اجتماع شما و یاد کردن شما، سبب زنده شدن ما می‌شود و بهترین مردم بعد از ما کسانی هستند که درباره امر ما مذاکره کرده و به "ذکر" ما دعوت می‌کنند»[۱۵].
- سدیر صیرفی در روایتی می‌گوید: «من، مفضل بن عمر، ابوبصیر و أبان‌بن تغلب بر امام صادق (ع) وارد شدیم دیدیم ایشان بر روی خاک نشسته است و با قلبی سوزان به شدت گریه نموده و این ذکر را زمزمه می‌کردند: «ای آقای من غیبت تو آرامش مرا از من ربوده و زندگی را بر من تنگ نموده و قرار دلم را از من گرفته است»[۱۶].
- امام جواد (ع) نیز در روایتی هنگام نام بردن امامان معصوم پیش از این که نام امام عصر (ع) را بیان کند به شدت گریه نمود[۱۷].
نتیجه
ذکر و یاد امام عصر (ع) و گریه کردن در اشتیاق و فراق وی در دوران غیبت آن حضرت، یکی از وظایف مسلمانان نسبت به امام مهدی است؛ چون درواقع این یاد و گریه، توجه مؤمنان به آن امام غائب از نظر را جلب نموده و مقدمه‌ای می‌شود که معصومان (ع) به معرفی وی، تبیین دوران غیبت و رسالت منتظران در آن دوران بپردازند. افزون‌بر این، سبب افزایش عشق و محبت منتظران نسبت به ایشان و استقامت در برابر مشکلات و سختی‌ها خواهد شد[۱۸]. امام زمان (ع) نیز از یاد شیعیان خود غافل نیست[۱۹] و ما می‌‌توانیم با زمزمۀ دعای عهد، دعای ندبه و زیارت نامه آل یس ارتباط قلبی و معنوی با ایشان داشته و چراغ یادش را در آسمان جانمان روشن بداریم؛ البته ضروری است که در کنار ذکر زبانی، توجه به معانی و عمل به محتوای آن نیز موردتوجه باشد؛ زیرا صرف ذکر و زمزمه زبانی کافی نیست[۲۰].
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- چه ادعیه و زیاراتی پیرامون امام مهدی میباشد؟ (پرسش)
- ویژگی‌های شخصی امام مهدی در ادعیه و زیارات چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های شخصیتی امام مهدی در ادعیه و زیارات چیست؟ (پرسش)
- آثار دعا و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار معرفتی ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار عملی و رفتاری ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار عاطفی و قلبی ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان برای امام مهدی دعا کرد؟ (پرسش)
- دعای امام مهدی برای شیعیان چیست؟ (پرسش)
- چه دعاهایی در دوره غیبت امام مهدی سفارش شده است؟ (پرسش)
- چه دعاهایی برای طلب فرج امام مهدی است؟ (پرسش)
- مراد از دعای نور چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی درباره خواندن زیارت جامعه کبیره چه فرموده است؟ (پرسش)
- زیارت‌های امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- زیارت مادر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
منابع
سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی
الهی‌نژاد، حسین، وظایف منتظران در عصر غیبت
محمد‌هاشمی، عبدالله، فرهنگ انتظار زمینه‌ساز تحقق جامعه مهدوی
انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار
شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه
موسوی، سید علی، فلسفه انتظار فرج با تأکید بر افضل اعمال بودن آن
موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، راز نیایش منتظران
بنی‌هاشمی، سید محمد، برکات انتظار
کرمی؛ رضا علی، خانواده منتظر امام زمان
گوهری، عباس و دیمه کار گراب، محسن، رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه
نجفی لیواری، مریم و محمدنیا گالشکلامی، نرگس، واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر
اکبری، محمد رضا، پرچم هدایت
پانویس
- ↑ غرر و درر، ج ۱، ص ۲۳۱.
- ↑ «یَا دَاوُدُ، أَبْلِغْ مَوَالِیَّ عَنِّی السَّلَامَ، وَ أَنِّی أَقُولُ: رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اجْتَمَعَ مَعَ آخَرَ فَتَذَاکَرَا أَمْرَنَا، فَإِنَّ ثَالِثَهُمَا مَلَکٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُمَا، وَ مَا اجْتَمَعَ اثْنَانِ عَلَی ذِکْرِنَا إِلَّا بَاهَی اللَّهُ (تَعَالَی) بِهِمَا الْمَلَائِکَةَ، فَإِذَا اجْتَمَعْتُمْ فَاشْتَغِلُوا بِالذِّکْرِ، فَإِنَّ فِی اجْتِمَاعِکُمْ وَ مُذَاکَرَتِکُمْ إِحْیَاؤُنَا، وَ خَیْرُ النَّاسِ مِنْ بَعْدِنَا مَنْ ذَاکَرَ بِأَمْرِنَا وَ دَعَا إِلَی ذِکْرِنَا»؛ امالی طوسی، ص ۲۲۴، ح۳۹۰.
- ↑ «یَغِیبُ عَنْ أَبْصَارِ النَّاسِ شَخْصُهُ وَ لَا یَغِیبُ عَنْ قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ ذِکْرُه»؛ کمال الدین، ج ۲، ص ۲۲۱، ح ۶.
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ۳۲۸.
- ↑ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر، ج۱۲، ص ۴۲.
- ↑ «و بگو (آنچه در سر دارید) انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید» سوره توبه، آیه ۱۰۵.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۱۹؛ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر، ج۲، ص۱۰۹؛ طوسی، الأمالی، ص۴۰۹.
- ↑ «و از نعمتی که خدا به شما داده است یاد کنید» سوره بقره، آیه ۲۳۱.
- ↑ «ای مؤمنان از نعمت خداوند بر خود یاد کنید» سوره مائده، آیه ۱۱.
- ↑ «ای مردم! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید» سوره فاطر، آیه ۳.
- ↑ «آیا ندیده‌اید که خداوند آنچه را در آسمان‌ها و در زمین است برای شما رام کرد و نعمت‌های آشکار و پنهان خود را بر شما تمام کرد؟» سوره لقمان، آیه ۲۰.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۶۸؛ خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر، ص۲۷۰.
- ↑ «آیا در (کار) کسانی که ناسپاسی را جایگزین نعمت خداوند کردند» سوره ابراهیم، آیه ۲۸.
- ↑ «نَحْنُ النِّعْمَةُ الَّتِی أَنْعَمَ اللَّهُ بِهَا عَلَی عِبَادِه»؛ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۱، ص۸۶؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ «یا داوود أبلغ موالیّ عنّی السّلام و أنّی أقول: رحم اللّه عبدا اجتمع مع آخر فتذاکر أمرنا فإنّ ثالثهما ملک یستغفر لهما، و ما اجتمع إثنان علی ذکرنا إلّا باهی اللّه تعالی بهما الملائکة، فإذا اجتمعتم فاشتغلوا بالذّکر، فإنّ فی اجتماعکم و مذاکرتکم إحیاؤنا، و خیر النّاس من بعدنا من ذاکر بأمرنا و دعا إلی ذکرنا»؛ بحارالانوار، ج۱۰۲، ص۲۰۰.
- ↑ «سَیِّدِی غَیْبَتُکَ نَفَتْ رُقَادِی وَ ضَیَّقَتْ عَلَیَّ مِهَادِی وَ ابْتَزَّتْ مِنِّی رَاحَةَ فُؤَادِی»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۵۲؛ طوسی، الغیبة، ص۱۶۸.
- ↑ «فَبَکَی (ع)بُکَاءً شَدِیدا»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۹؛ خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر، ص ۲۸۳.
- ↑ ر. ک: عباس گوهری|گوهری، عباس و محسن دیمه کار گراب|دیمه کار گراب، محسن، رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه (مقاله)|رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه، ص ۱۰۰-۱۰۲؛ رضا علی کرمی|کرمی؛ رضا علی، خانواده منتظر امام زمان (کتاب)|خانواده منتظر امام زمان، ص ۹۴-۹۵.
- ↑ «إِنَّا غَیْرُ مُهْمَلِینَ لِمُرَاعَاتِکُمْ وَ لَا نَاسِینَ لِذِکْرِکُم»؛ «ما از رسیدگی به حال شما کوتاهی نمی‌کنیم و یاد شما را از خاطر نمی‌بریم» احتجاج، ج ۲، ص ۵۹۸.
- ↑ ر. ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج2، ص ۲۲۸-۲۳۳ و انتظار و منتظران، ص ۲۰۹-۲۱۳؛ اکبری، محمد رضا، پرچم هدایت، ص ۶۸؛ الهی‌نژاد، حسین، وظایف منتظران در عصر غیبت، ص ۶۸؛ گوهری، عباس، دیمه کار گراب، محسن، رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه، ص ۱۰۰-۱۰۲؛نجفی لیواری، مریم، محمدنیا گالشکلامی، نرگس، واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر، ص ۸۲؛ کرمی؛ رضا علی، خانواده منتظر امام زمان، ص ۹۴-۹۵؛ محمد‌هاشمی، عبدالله، فرهنگ انتظار زمینه‌ساز تحقق جامعه مهدوی، ص ۳۴؛ بنی‌هاشمی، سید محمد، برکات انتظار، ص ۲۲-۲۳؛ موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، راز نیایش منتظران، ص ۲۹ و ۳۰؛ موسوی، سید علی، فلسفه انتظار فرج با تأکید بر افضل اعمال بودن آن، ص ۲۴۰؛ شفیعی سروستانی، ابراهیم، چشم به راه، ص۱۶۳ـ ۱۷۲؛ انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار.