نیایش چهل و چهارم
مقدمه
این نیایش امام سجاد (ع) است چون ماه رمضان فرا می‌رسید. تنها ماهی که نامش در قرآن آمده ماه رمضان است که با عنوان ماه نزول قرآن و وجوب روزه نامیده شده است: ﴿شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ...﴾[۱].
امام سجاد (ع) با این دعا به استقبال ماه رمضان می‌رود و با سپاس از نعمت‌های خداوند ماه رمضان را یکی از راه‌های احسان او می‌داند: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِحَمْدِهِ... وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ مِنْ تِلْكَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ»؛ «حمد و سپاس خداوندی را که ما را به حمد و سپاس خویش راه نمود و از جمله حامدان خود قرار داد، تا از شکرگزاران احسان او باشیم؛ و ما را در برابر حمد و سپاس خویش پاداش داد آن‌سان که نیکوکاران را پاداش دهد.
حمد و سپاس خداوندی را که دین خود به ما ارزانی فرمود و ما را به آیین خویش اختصاص داد و به راه‌های احسان خود درآورد، تا به مدد احسانش در طریق خشنودی‌اش گام برداریم؛ حمد و سپاسی که شایان قبولش افتد و بدان از ما خشنود گردد. حمد و سپاس خداوندی را که یکی از آن راه‌ها که در برابر ما گشوده، ماه خود، ماه رمضان است».
آن‌گاه ارزش و فضیلت این ماه را بیان می‌کند: «ماه صیام و ماه اسلام، ماه پاکیزگی از آلودگی‌ها، ماه رهایی از گناهان، ماه نماز، ماهی که در آن قرآن نازل شده، قرآنی که راهنمای مردم است و نشانه آشکار هدایت و تمیزدهنده حق از باطل است. پس به حرمت بی‌شمار و فضیلت بسیاری که بدین ماه ارزانی داشت، برتری آن را بر دیگر ماه‌ها آشکار ساخت. برای بزرگداشت آن، هرچیز را که در دیگر ماه‌ها حلال داشته بود در این ماه حرام کرد.
گرامیداشتِ آن را هر خوردنی و آشامیدنی ممنوع داشت و برای آن زمانی معین قرار داد، آن‌سان که اجازت ندهد روزه آن پیش‌تر ادا گردد و نپذیرد که به تأخیر افتد. آن‌گاه شبی از شب‌های این ماه برگزید و بر شب‌های هزار ماه برتری داد و آن شب را "لیلة‌القدر" نامید. در آن شب، فرشتگان و روح، به فرمان پروردگارشان، بر هر یک از بندگان او -که بخواهد- نازل می‌شوند، همراه با تقدیری تغییرناپذیر. آن شب، شب سلام و درود فرشتگان است و دامنه برکاتش تا سپیده‌دم کشیده شود».
در این هنگام امام خواسته‌های خود را در این ماه با خدای خود در میان می‌گذارد: «بارخدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و شناخت فضیلت این ماه و بزرگداشت حرمت آن و پرهیز از هرچه در این ماه ما را از آن منع کرده‌ای به ما الهام کن؛ و ما را به روزه‌داشتن یاری ده؛ آن‌سان که اعضای بدن خویش از معاصی تو باز داریم و در آنچه سبب خشنودی توست به کار داریم. تا به هیچ سخن بیهوده گوش نسپاریم؛ و به هیچ لهو و بازیچه ننگریم؛ و به هیچ ممنوع دست نگشاییم؛ و به سوی هیچ حرامی گام بر نداریم؛ و چیزی جز آنچه تو حلال کرده‌ای در شکم‌های خود جای ندهیم؛ و زبانمان جز سخن تو نگوید؛ و رنجی بر خود هموار نکنیم جز آنکه ما را به ثواب تو نزدیک سازد؛ و کاری نکنیم جز آنچه ما را از عقاب تو در امان دارد.
ای خداوند، از تو می‌خواهیم که این همه اعمال را از ریای ریاکاران و آوازه در افکندن آوازه‌افکنان دور نگه داری؛ و چنان باد که کسی را در عبادت با تو شریک نسازیم و جز تو برای خود مرادی نجوییم؛ بارخدایا، درود بفرست بر محمد و خاندان او؛ و در این ماه ما را به اوقات نمازهای پنجگانه آگاه فرما؛ به حدود و احکامش که مقرر داشته‌ای و واجباتش که واجب ساخته‌ای و شروط و هنگامش که معین کرده‌ای.
ای خداوند، چنان کن که به هنگام نماز همانند کسانی باشیم که به منازل والای آن راه می‌یابند و همه ارکان آن رعایت می‌کنند و آن را به وقت خود، به آیین بنده تو و رسول تو محمد (ص) در رکوع و سجود و همه فضیلت‌هایش، به کامل‌ترین وضو و طهارت و در نهایت خشوع به جای می‌آورند.
ای خداوند، در این ماه ما را موفق دار که به خویشاوندانمان نیکی کنیم و به دیدارشان بشتابیم؛ و همسایگانمان را به بخشش و عطای خویش بنوازیم؛ و اموالمان را از هرچه به ناحق بر آن افزوده‌ایم پیراسته داریم؛ و با ادای زکات پاکیزه گردانیم؛ و با آنان که از ما گسیخته‌اند بپیوندیم؛ و با آنکه در حق ما ستمی روا داشته به مقتضای انصاف رفتار کنیم؛ و با آنکه با ما دشمنی ورزیده دوستی کنیم، جز آن کسان که به‌خاطر رضای تو با آنان دشمن شده‌ایم، که با چنین دشمنی هیچ‌گاه سخن از دوستی نگوییم و همدل نشویم. ای خداوند، در این ماه ما را توفیق ده که به کردارهای پسندیده به تو تقرب جوییم، آن‌سان که ما را از گناهان پاک داری و از بازگشت به اعمال ناشایست نگه داری، تا هیچ‌یک از ملائکه تو طاعتی به درگاهت نیاورد جز آنکه از طاعت ما کمتر باشد و در تقرب به پایه تقرب ما نرسد».
امام زین العابدین (ع) در پایان این دعا از خطرات و آسیب‌هایی که انسان را تهدید می‌کند به خدا پناه می‌برد و می‌گوید: «بارخدایا، بر محمد و خاندان او درود بفرست. اگر در این ماه به راه کج رفته‌ایم، به راه راستمان آور؛ و اگر از حق عدول کرده‌ایم به حقمان بازگردان؛ و اگر دشمن تو، شیطان، بر ما چیره شد، ما را از چنگال او رهایی بخش؛ ای خداوند، ماه رمضان را از زمزمه عبادت ما پر ساز؛ و شب و روزش را به طاعات ما آراسته گردان؛ ما را یاری ده که روزهایش را روزه بداریم و شب‌هایش را به نماز و تضرع و خشوع و مذلت در پیشگاه تو به سحر رسانیم، تا مباد که روزهایش به غفلت ما شهادت دعند و شب‌هایش به سهل‌انگاری ما»[۲].[۳]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «(روزهای روزه گرفتن در) ماه رمضان است که قرآن را در آن فرو فرستاده‌اند؛ به رهنمودی برای مردم و برهان‌هایی (روشن) از راهنمایی و جدا کردن حقّ از باطل؛ پس هر کس از شما این ماه را دریافت، باید (تمام) آن را روزه بگیرد» سوره بقره، آیه ۱۸۵.
- ↑ صحیفه سجادیه، امام زین‌العابدین، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ↑ بهشتی، سید جواد، مقاله «نیایش چهل و چهارم»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۹۹.