خولان

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

خولان در تاریخ اسلامی

مقدمه

دانشمندان انساب این قبیله را از نسل سبأ دانسته‌اند و نسب او را چنین آورده‌اند: خَولان بن عمرو بن مالک بن حارث بن مُرة بن أُدَد بن زَید بن عمرو بن عریب بن کَهلان بن سبأ.

خَولان از قبایل بزرگ و نیرومندی است که در شماری از نبشته‌های یمنی از او یاد شده است که در برابر سَبَأییان سر به شورش برداشته و آنان سپاهی را برای سرکوبی خولانیان گسیل داشته‌اند. از یک نبشته معینی برمی‌آید که کاروانی از معین گرفتار حمله راهزنان خولانی گشته است.

خولانیان با ایرانیان نیز در ستیز بودند و این حکایت از قدرت و روحیه جنگجویی و غارتگری خولانیان در برابر نظام‌های حکومتی سَبَأبیان، معینیان و ایرانیان دارد.

همدانی خَولان را به «خَولان بن عمرو بن الحاف بن قُضاعه» و «خَولان العالیه» تقسیم کرده است، ولی آن‌گونه که جواد علی باز نموده است این جدایی مستند نیست که بتوان آن را به اختلاف نسب برگرداند، بلکه پیامد اختلاف طبیعت مکان و دگرگونی احوال سیاسی و اقتصادی است که شاخه‌های ایشان را از هم جدا کرده است و نسب‌شناسان گمان کرده‌اند به واسطه اختلاف در نسب است.

خولانیان در چالش و کشمکش با قبیله همدان و قبیله غیر یمنی هوازن بودند و پیکاری به نام «یوم بیشه» بین خَولان قضاعه و هوازن در گرفت؛ خَولان با قبایلی همچون زُبید هم‌پیمان بود.

سکونت‌گاه خَولان در کنار مأرب و صرواح بود. آن‌گاه گروه‌هایی از ایشان کوچ کردند و ماندگار سرزمین‌های بالای شرق صنعا شدند و به ایشان خَولان‌العالیه گفته شده تا از خَولان قضاعه جدا شوند. سرزمین آنان مخلاف خَولان العالیه خوانده می‌شد. جایگاه خَولان قضاعهشهر بزرگ و آباد صَعدَۀ بود که تا صنعا شصت فرسخ و تا خَیوان شانزده فرس فاصله داشت. از دیگر مناطق آنان، شرف البیاض و قیوان بود. دره حاصل‌خیزِ علاف منطقه کشاورزی آنان بود و محصول فراوان می‌داد.

اسلام خَولان

در ماه شعبان سال دهم هجری، ده نفر از نمایندگان خَولان به حضور رسول‌الله(ص) در مدینه رسیدند و گفتند: «ای رسول خدا(ص) ما به خدا و رسولش ایمان داریم». پیامبر از آنها پرسید: «عَم أنَس (عُمیأنُس) در چه حال است»، گفتند: «همچون مبتلایان به جَرب در بدترین حال است و خداوند به جای آن، احکام و فرمان‌هایی که تو آورده‌ای عنایت فرموده، چون به سوی آن برگردیم ویرانش خواهیم ساخت». آن‌گاه درباره امور دینی پرسش‌هایی کردند که پیامبر به آنها پاسخ داد و دستور فرمود به آنان قرآن و احکام بیاموزند و به هر کدام دوازده و نیم اوقیه جایزه داد. چون پیش قوم خود بازگشتند، هنوز بارهای خود را باز نکرده بودند که بت خود عَم أنس را ویران کردند و آنچه را رسول خدا(ص) بر آنان حرام فرموده بود حرام و آنچه را حلال فرموده بود حلال دانستند.

.

جستارهای وابسته

منابع

1. منتظرالقائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت

پانویس

رده