سند دعای ندبه چیست؟ (پرسش)
| سند دعای ندبه چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / دعای ندبه |
| مدخل اصلی | سند دعای ندبه |
| تعداد پاسخ | ۶ پاسخ |
سند دعای ندبه چیست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان مهدویت است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
- چه کسانی دعای ندبه را نقل کرده‌اند؟
- آیا دعای ندبه سند دارد؟
- آیا دعای ندبه نزد علما معتبر است؟
- آیا دعای ندبه از امام معصوم است و سند دارد؟ و با زیارت ندبه چه تفاوتی دارد؟
پاسخ جامع اجمالی
کتب منبع برای دعای ندبه
- دعای ندبه با محتوایی مستدل، فصیح، عاطفی و حماسی[۱] دارای مضامین عالی و حقایق تابناکی است که حکایت از صدور آن از طرف امام معصوم دارد[۲] و ما را از ارائۀ هرگونه سند و منبع بی‌نیاز میکند، چرا که چنین دقایق درخشانی هرگز از هیچ منبعی، جز سرچشمۀ زلال ولایت صادر نمی‌شود. ولی برای یقین بیشتر به بررسی منابع دعای ندبه می‌‌پردازیم[۳]. این دعا در سه کتاب معروف و معتبر قدیمی و نیز در کتاب شریف بحارالانوار آمده است:
- کتاب مزار کبیر، تألیف محدّث و دانشمند معروف قرن ششم محمد بن جعفر المشهدی، ایشان دعا را به امام زمان S نسبت داده است[۴].[۵]
- کتاب مزار قدیم که مؤلف آن ظاهرا قطب راوندی[۶] از دانشمندان معاصر مرحوم طبرسی نویسندۀ کتاب احتجاج از قرن ششم است[۷].
- کتاب مصباح الزائر تألیف سید رضی الدین بن طاووس که از زهّاد و بزرگان محدّثان قرن هفتم است[۸]. ایشان در بخش اعمال عید سعیدِ فطر بدون اشاره به سند دعای ندبه میگوید: در عیدهای چهارگانه فطر، قربان، غدیر و روز جمعه خوانده شود[۹][۱۰]
- مرحوم مجلسی هم در بحار الانوار از این کتاب‌ها نقل کرده است و در هر سه کتاب، دعا از محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی‌قره و او از محمد بن حسین بن سفیان البزوفری که در زمان غیبت صغری می‌زیسته و به وسیلۀ مکاتبه از طریق نوّاب با امام S تماس گرفته و از حضرت مهدی صاحب الامر S نقل میکند که دستور دادند این دعا را بخوانید[۱۱]. البته علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد میگوید: "دعای ندبه که مشتمل بر عقاید حقّه و تأسّف بر غیبت قائم S است، به سند معتبر از امام جعفر صادق S نقل شده است"[۱۲].
رجال سند دعای ندبه
- در مورد سند دعای ندبه، کتاب بحار از کتاب مزار علی بن طاووس نقل میکند که: «ذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ الْبَزَوْفَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ» و دعا را تا آخر نقل کرده است[۱۳]. در بررسی افرادی که در سند دعای ندبه واقع شده‌اند روشن میشود تمام آنها از افراد مورد وثوق هستند:
- نفر اول: "[[ابو الفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی‌قره قنائی" از بزرگان قرن پنجم، معاصر نجاشی و از رجال شیعه که ثقه و مورد اطمینان است[۱۴] و شیخ محمد بن مشهدی در کتاب المزار از او زیاد نقل کرده[۱۵] و دارای تألیفات متعددی چون: کتاب عمل یوم الجمعه، کتاب عمل الشهور، و کتاب معجم رجال ابی مفضل، و کتاب التهجد است[۱۶].
- نفر دوم: "ابو جعفر محمد بن حسین بن سفیان بن بَزَوفری" از اساتید شیخ مفید است که مورد تأیید خاص او قرار گرفته و شیخ مفید روایت‌های زیادی از وی نقل و به نیکی از او یاد کرده و برایش طلب رحمت نموده است که این نشانه مورد وثوق و اطمینان بودن اوست[۱۷]. شیخ طوسی وی را در طریقش به احمد بن ادریس آورده است[۱۸]. حاجی نوری به وثاقت و جلالت قدر او شهادت داده است[۱۹].
- بنابراین در سند دعا افرادی وجود دارند که همه ثقه و شناخته شده‌اند و هیچ شخص مجهول و ضعیفی وجود ندارد[۲۰] و مطمئنا این دعا در کتاب بزوفری با سند بوده و پس از اینکه از کتاب او نقل شده است، از روی مسامحه سند آن را نقل نکرده‌اند و یا اینکه آنقدر معروف و مشهور بوده است که بزوفری هم خود را از ذکر سند آن بی‌نیاز شمرده است[۲۱].
- علاوه براین، بر فرض مجهول بودن سند دعا، براساس "قاعده تسامح در ادله سنن" یعنی در عین اینکه در سند روایات مربوط به احکام واجب و حرام باید سخت‌‌‌گیری و موشکافی زیاد کرد، در ادلۀ مستحبات لازم نیست سخت‌‌‌گیری شود[۲۲]؛ احتیاج چندانی به بررسی سندی ادعیه مستحبّ نیست، بلکه قرائت دعاها به قصد رجا و امید مطلوبیّت کافی است و از قوت متن و الفاظ و مضامین دعا میتوان پی به اعتبار آن برد؛ زیرا این مضامین در آیات و روایات معتبر نیز وارد شده[۲۳] و از طرفی علمای بسیاری چون شیخ عباس قمی، سید محسن امین، شیخ محمد باقر فقیه ایمانی، میرزا محمد تقی موسوی اصفهانی، میرزا حسین نوری، صدرالاسلام همدانی، سید محمد طباطبایی یزدی و سید حیدر کاظمی دعای ندبه را در کتاب‌های ارزشمند خود نقل کرده‌اند و این نیز می‌تواند دلیلی بر مستند بودن آن باشد[۲۴].
نتیجه‌گیری
- بنابراین، در هر صورت طبق مدارک فوق دعای ندبه دارای سند معتبر و همه راویان آن ثقه و شناخته شده‌اند. علاوه بر اینکه این دعا آنچنان از نظر محتوا غنی و هماهنگ با قرآن و سنت قطعی است که ما را از بررسی سندی بی‌نیاز مینماید.
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آیت‌الله شوشتری؛ |
|---|
|
آیت‌الله محمد تقی شوشتری، در مقاله «دعای ندبه در اسناد» در این‌باره گفته است:
«در مورد سند دعای ندبه، کتاب بحار از کتاب مزار علی بن طاووس نقل میکند که: «ذَكَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ كِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سُفْيَانَ الْبَزَوْفَرِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ وَ ذَكَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ يُسْتَحَبُّ أَنْ يُدْعَى بِهِ فِي الْأَعْيَادِ الْأَرْبَعَةِ وَ هُوَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِيِّهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا جَرَى بِهِ قَضَاؤُكَ فِي أَوْلِيَائِكَ» و دعا را تا آخر نقل کرده است و بعد (مؤلف) بحار میگوید: قال محمد بن المشهدي في المزار الكبير قال محمد بن علي بن أبي قرة نقلت من كتاب أبي جعفر محمد بن الحسين بن سفيان البزوفري الی آخره مثل سید و ظاهراً مفهوم این فقره از خبر مذکور وَ ذَكَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ S این است که بزوفری آن را از امام زمان S روایت کرده که بنابراین دعای ندبه انشای خود آن حضرت است مثل دعای افتتاح و نیز احتمال می‌رود که دعای ندبه انشای بزوفری باشد زیرا ممکن است مفهوم فقره مذکور این باشد که دعای ندبه باید برای آن حضرت یعنی برای فرج و گشایش و ظهور وی خوانده شود. به هر حال اصل سند همین است که در بحار گفته شده است و اما اینکه در زادالمعاد گفته شده: "دعای ندبه به سند معتبر از حضرت صادق S منقول است که این دعا را در چهار عید بخوانند (یعنی روز جمعه، عید فطر، عید قربان، عید غدیر)"، ظاهراً مؤلف مراجعه به مدارک نکرده بلکه از خارج نقل کرده و اشتباه نموده است چه اگر از حضرت صادق S روایت شده بود در بحار که موضوعش ذکر اسانید و مستندات است نقل می‌شد و اما در مورد اینکه "این دعا در سال‌های اخیر سخت رواج یافته و گروه‌های خاصی برای آن تشکیل یافته"، خواندن این دعا مثل خیلی امور دیگر که سال‌های سال به اقتضای شرایط زمانه، رواج بیشتری پیدا کرده‌اند از قبیل تعمیر اساسی مساجد، رفتن اغلب مردم به زیارت حضرت رضا S و نیز کثرت حجاج و نظیر این امور، نسبت به سال‌های پیش بیشتر شده است، البته چه بهتر که کارهای خوب زیاد شوند و شاید مردم به امید گشایش و فرج به این دعا متوسل می‌شوند چه خداوند فرموده:
 ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ [۲۵]»[۲۶]. |
| ۲. آیت الله صافی گلپایگانی؛ |
|---|
|
آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی، در کتاب «فروغ ولایت در دعای ندبه» در این‌باره گفته است:
«این دعا از حیث سند، اگرچه مسند نباشد، مع ذلک اطمینان‌بخش و معتبر است و برای اینکه آن را بخوانیم و مانند یکی از دعاهای مشهور و متداول مواظبت بر آن داشته باشیم، به اعتبار بیشتر نیازی نیست؛ زیرا:
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:
«دعای ندبه دعایی است که از نظر محتوا مستدل و عالی و فصیح و گیرا و عاطفی و حماسی است و در صورت آگاهی کامل خواننده می‌تواند الهام‌‌‌بخش برای اصلاح وضع اجتماعی و مبارزه با ظلم و فساد گردد و جهشی باشد به‌سوی اهداف بزرگ انسانی. امّا سند این دعا: این دعا در سه کتاب معروف و معتبر قدیمی آمده است:
نفر اوّل یعنی محمد بن علی بن یعقوب طبق کتب تراجم و رجال از علما و روایت شیعه و از افراد ثقه و مورد اطمینان است و دارای تألیفات متعددی میباشد. و نفر دوّم محمد بن حسین بن سفیان بزوفری از اساتید شیخ بزرگوار مفید است، و شیخ مفید از او به نیکی یاد کرده و تجلیل مینماید. بنابراین ملاحظه می‌نمایید که سند دعا به افرادی برمی‌‌‌گردد که همه ثقه و شناخته شده‌اند و هیچ شخص مجهول در سند وجود ندارد. علاوه‌‌‌براین، به فرض اینکه سند دعا مجهول باشد باز طبقه قاعده معروفی که در اصول داریم به نام "قاعده تسامح در ادله سنن" یعنی در عین اینکه در سند روایات مربوط به احکام واجب و حرام باید سخت‌‌‌گیری و موشکافی زیاد کرد، در ادله مستحبات لازم نیست سخت‌‌‌گیری شود، چه این که مستحبات اعمالی هستند که انجام آنها واجب نیست و ترک آنها حرام نمی‌باشد. مطابق این قاعده معروف که متکی به احادیث زیاد و معتبری هست فقهای اسلام هیچ‌‌‌گاه درباره سند مستحبات و دعاها ایراد نمی‌گرفتند و به همین اندازه که در کتابی مشهور نقل شده بود، و مضمون صحیحی داشت قناعت می‌کردند. و در هر صورت طبق مدارک فوق سند دعای ندبه قابل ایراد نمی‌باشد[۲۹]. در کتاب سخنان نخبه در شرح دعای ندبه آمده است در کتاب‌های زیر وارد شده است:
|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین اباذری؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین محمود اباذری، در کتاب «ادعیه و زیارات مهدوی» در این‌باره گفته است:
«مرحوم سید بن طاووس در کتاب ارزشمند اقبال، در بخش اعمال عید سعیدِ فطر باب ۲۳ بدون اشاره به سند این دعا می‌‌فرماید: "دعای دیگری پس از نماز عید است که در عیدهای چهارگانه خوانده میشود"[۳۱]، سپس دعای ندبه را بیان میکند. او در کتاب مصباح الزائر به نقل مرحوم علامه مجلسی، سند آن را این چنین بیان نموده است: ثُمَّ قَالَ السَّيِّدُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ذَكَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ كِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سُفْيَانَ الْبَزَوْفَرِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ وَ ذَكَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ يُسْتَحَبُّ أَنْ يُدْعَى بِهِ فِي الْأَعْيَادِ الْأَرْبَعَةِ وَ هُوَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِيِّهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِيما... [۳۲]. صاحب مزار نیز سند این دعا را این گونه یادآور میشود: قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي قُرَّةَ: نَقَلْتُ مِنْ كِتَابِ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سُفْيَانَ الْبَزَوْفَرِيِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ هَذَا الدُّعَاءَ، وَ ذَكَرَ فِيهِ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ عَجَّلَ فَرَجَهُ وَ فَرَجَنَا بِهِ، وَ يُسْتَحَبُّ أَنْ يُدْعَى بِهِ فِي الْأَعْيَادِ الْأَرْبَعَةِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِيِّهِ وَ آلِهِ، وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً.... [۳۳]. همان طور که ملاحظه میشود هر دو سند یکی است و مراد از عبارت بَعْضُ أَصْحَابِنَا در مصباح الزائر سید ابن طاووس، مرحوم ابن مشهدی است[۳۴]. رجال این سند: "ابو الفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره قنائی" معاصر نجاشی و از رجال شیعه است و در کتب رجال توثیق شده است. نجاشی میگوید: ثقه است و زیاد شنیده و زیاد نوشته است، چند کتاب دارد: کتاب عمل یوم الجمعه، کتاب عمل الشهور، و کتاب معجم رجال ابی مفضل، و کتاب التهجد. و اجازه همه کتبش را به من داده است[۳۵]. و اما "ابو جعفر محمد بن حسین بن سفیان بن بَزَوفری" از مشایخ مرحوم شیخ مفید بوده، در معجم رجال در شرح حال وی میگوید: "روی عن احمد بن ادریس و روی عنه ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان(المفید) و الحسین بن عبد الله و شیخ طوسی وی را در مشیخه تهذیب در طریقش به احمد بن ادریس آورده است[۳۶]. مرحوم شیخ مفید روایت‌های زیادی از وی نقل کرده و برای او طلب رحمت نموده است. شیخ طوسی در امالی میگوید: أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْبَزَوْفَرِي[۳۷]. اشکال: مرحوم بزوفری این دعا را از خود معصوم اخذ ننموده است و روایت مرسل به شمار میآید. پاسخ: حضرت آیت الله صافی گلپایگانی این شبهه را این چنین پاسخ داده‌اند که "اطمینان حاصل است که این دعا در کتاب بزوفری با سند بوده است و پس از اینکه از کتاب او نقل شده است، مسامحه سند آن را نقل نکرده‌اند و یا اینکه آن قدر معروف و مشهور بوده است که بزوفری هم خود را از ذکر سند آن بی‌نیاز شمرده است"[۳۸]. نکته مهم این است که این دعا آن چنان از نظر محتوا غنی و هماهنگ با قرآن و سنت قطعی است که ما را از بررسی سندی بی‌نیاز مینماید. باید یادآوری کرد که در سند، تصریحی به اینکه این دعا از کدام معصوم است، نشده. ظاهر عبارت أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ که در کتاب "بزوفری" آمده، این است که از ناحیه مقدسه صادر شده است، هرچند شاید کسی بگوید از این تعبیر استفاده میشود که موضوع این دعا امام زمان S است؛ اما اینکه این دعا از کدام معصوم است، از این عبارت چیزی نمی‌توان دریافت. ولی مرحوم علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد تصریح میکند که این دعا از امام صادق S است: و اما دعای ندبه که مشتمل است بر عقاید حقّه و تأسف بر غیبت حضرت قائم، به سند معتبر از امام جعفر صادق S منقول است که این دعای ندبه را در چهار عید بخوانند؛ یعنی در روز عید فطر، روز عید قربان، روز غدیر و روز جمعه[۳۹]»[۴۰]. |
| ۵. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در دو کتاب «فرهنگنامه مهدویت» و پرسمان مهدویت در این‌باره گفته است:
«گروهی از دانشمندان شیعه سند این دعای گرانقدر را معتبر شمردهاند. علامه مجلسی؛ گفته است: اما دعای ندبه که مشتمل است بر عقاید حقّه و تأسف بر غیبت حضرت قائم S، به سند معتبر از حضرت صادق S نقل شده است[۴۱][۴۲].. سید ابن طاووس حلی در کتاب اقبال الاعمال و کتاب مصباح الزائر و نیز شیخ محمد مشهدی حائری در کتاب مزار خود این دعای شریف را آوردهاند. همچنین در مزار قدیم که ظاهراً از نگاشتههای قطب راوندی است، این دعا نقل شده است. روشن است این شخصیت‌های گرانقدر و حدیث‌شناس، دعای غیر معتبر را در کتاب‌های خود نقل نمی‌کنند. خواندن این دعا خواص زیادی دارد؛ از جمله در هر مکان و موضع که با حضور قلب و اخلاص کامل خوانده شود و ملتف مضامین عالی و عبارات و اشارات آن باشد، نتیجه آن، توجه و التفات مخصوص حضرت مهدی S در آن مکان و محل، بلکه حضور به هم رساندن آن حضرت در آن مجلس است؛ چنان که در بعضی مواضع و موارد اتفاق افتاده است[۴۳].
|
| ۶. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
|---|
|
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:
«معارف والا و معانی روشن که با اسلوبی بدیع، شیوا و منطقی و عباراتی بلند و فصیح در این دعای شریف آمده، ما را از ارائه هرگونه سند و منبع بی‌نیاز میکند، که چنین حقایق تابناک و دقایق درخشان، هرگز از هیچ منبعی، جز سرچشمه زلال ولایت صادر نمی‌شود. ولی برای یقین بیشتر و نورانیت دل‌های مشتاقان، برخی منابع محکم دعای ندبه را می‌آوریم: نخستین فرد موثق و مورد اعتمادی که دعای شریف ندبه را در اثر مکتوب خود از امام صادق S روایت کرده "ابو جعفر محمد بن حسین بن سفیان بزوفری" است. وی از استادان شیخ مفید است و شیخ مفید به فراوانی از او روایت کرده است. حاج آقا بزرگ تهرانی می‌نویسد: "وثاقت او، از نقل فراوان شیخ مفید از او، و طلب مغفرت بر او آشکار میباشد[۴۹]. دومین فرد مورد اعتماد و استنادی که دعای ندبه را در کتاب خود آورده، "محمد بن علی بن ابی قره" است که در کتاب "الدعاء" آن را از کتاب بزوفری نقل کرده است. علامه مجلسی نیز می‌نویسد: "و اما دعای ندبه که مشتمل است بر عقاید حقّه و تأسّف بر غیبت حضرت قائم S، به سند معتبر از حضرت امام جعفر صادق S منقول است"[۵۰]. علامه مجلسی در همین فراز کوتاه به نکات ارزشمندی اشاره فرموده: دعای ندبه از نظر محتوا مشتمل بر عقاید حقه است، مأثور است و از معصوم رسیده است. از نظر سند معتبر است و سند آن به امام صادق S می‌رسد[۵۱]. علمای بسیاری چون حاج شیخ عباس قمی، سید محسن امین، شیخ محمد باقر فقیه ایمانی، میرزا محمد تقی موسوی اصفهانی، میرزا حسین نوری، صدرالاسلام همدانی، سید محمد طباطبایی یزدی، سید حیدر کاظمی، سید ابن طاووس، و ابن مشهدی، دعای ندبه را در کتاب‌های ارزشمند خود نقل کرده‌اند که این نیز می‌تواند دلیلی بر مستند بودن آن باشد. در حدود سی سال پیش، کتابچه بی‌سروتهی به نام "بررسی دعای ندبه" از نویسنده ناشناخته‌ای با نام مستعار "علی احمد موسوی" در تهران منتشر گردید، که در سند آن ابراز تشکیک کرده، و به مطالب آن ناجوانمردانه تاخته بود. از این‌روی، عالمان متعهّد و مرزبانان دردآشنا، خود را موظف دیدند که این تهاجم ناجوانمردانه را بی‌پاسخ نگذارند، لذا آثار ارزشمندی در دفاع از سند، متن و دیگر ابعاد مربوط به دعای ندبه، به رشته تحریر درآوردند و اعتراض‌های پوچ و بی‌محتوای او را پاسخ گفتند[۵۲]. کتاب وزین "با دعای ندبه در پگاه جمعه" نقد و بررسی اشکالات سندی و محتوایی دعای ندبه است که توسط جناب آقای علی اکبر مهدی‌پور تدوین شده و مطالب ارزشمندی دارد»[۵۳]. |
| ۷. آقای رضوانی؛ |
|---|
|
آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است:
«روش عرف و عقلا در مسائل تاریخی، قبول هر خبری است که در کتب تاریخی معتبر یا مشهور نقل شده باشد. ولی علمای اسلام در قبول اخبار و روایاتی که مربوط به احکام شرع و معارف دینی است به این مقدار اکتفا نمی‌کنند، بلکه درصدد بحث و تحقیق برآمده و در سند احادیث و عدالت و وثاقت راویان حدیث بررسی کامل می‌کنند، و مادامی که اطمینان کامل و وثوق به احادیث پیدا نکنند به آن عمل نمی‌نمایند. این دقت و تحقیق به جهت حصول اطمینان به صدور حدیث از معصوم در مورد تکالیف الزامی، اعم از وجوب و حرمت دو چندان میشود، ولی در مورد مستحبات احتیاج مبرم به این گونه بررسی نیست. مورد ادعیه از این قسم است، زیرا به جهت استحباب قرائت آن احتیاج مبرمی به بررسی سندی ندارد، بلکه قرائت آن به رجا و امید مطلوبیّت کافی است، و میتوان از قوت متن و الفاظ و مضامین دعا پی به اعتبار آن برد؛ زیرا این مضامین در آیات و روایات معتبر نیز وارد شده است. خصوصاً آنکه مطابق اخبار من بلغ که دلالت بر تسامح در ادله سنن و مستحبات دارد، احتیاج چندانی به بررسی سند ادعیه مستحبّه نیست»[۵۴].
|
| ۸. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ |
|---|
|
پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:
«دعای ندبه از دعاهای معتبری است که از ناحیه امام صادق S نقل شده است و علما و محدثین به آن توجه داشته‌اند و در آثارشان آن را نقل نموده‌اند و برخی از فقها نیز به بخش‌هایی از این دعا تمسک کرده‌اند. ضمن آن که مضامین عالی موجود در دعا، حکایت صدور از ناحیه معصوم دارد. در این رابطه تاکنون چند اثر به زیور طبع آراسته شده که برخی از آنها عبارت‌اند از:
|
پرسش‌های وابسته
- آیا دعای ندبه نزد علما معتبر است؟ (پرسش)
- نظر بزرگان علما درباره دعای ندبه چیست؟ (پرسش)
- دعای ندبه از کدامین امام است؟ (پرسش)
- چه ارتباطی بین امام مهدی با کوه رضوی و ذی طوی است؟ (پرسش)
- چرا اسامی تمام امامان در این دعا ذکر نشده است؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از امام معصوم است و سند دارد؟ و با زیارت ندبه چه تفاوتی دارد؟ (پرسش)
- چرا دعای ندبه در اعیاد اربعه خوانده میشود؟ (پرسش)
- چه کتاب‌هایی درباره دعای ندبه نوشته شده است؟ (پرسش)
- آیا جمله و عرجت بروحه مخالف با معراج جسمانی است؟ (پرسش)
- چه تألیفاتی درباره دعای ندبه نوشته شده است؟ (پرسش)
- در دعای ندبه می‌خوانیم: "آیا در رضوی یا ذی طوی هستی". اما پیروان کیسانیه معتقدند غیبت و ظهور محمد حنفیه در آنجاست؛ معنایش چیست؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه انشای برخی از علمای شیعه است؟ (پرسش)
- ابن مشهدی دعای ندبه را چگونه از محمد بن ابی قره نقل کرده است؟ (پرسش)
- آیا درباره محمد بن حسین بن سفیان بزوفری معروف به ابن مشهدی توثیقی رسیده است؟ (پرسش)
- محمد بن علی بن ابی قره راوی دیگر دعای ندبه کیست؟ (پرسش)
- محمد بن مشهدی راوی با واسطه دعای ندبه کیست؟ (پرسش)
- چه کسانی دعای ندبه را نقل کرده‌اند؟ (پرسش)
- راوی دعای ندبه که معاصر امام نبوده چگونه دعا را نقل میکند؟ (پرسش)
- چرا امام مهدی را در دعای ندبه ابن طه می‌نامند؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ ر.ک: پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۰۹.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۱۱.
- ↑ ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۵۷۳، دعای۱۰۷. «قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ: نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ الْبَزَوْفَرِیِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ هَذَا الدُّعَاءَ، وَ ذَکَرَ فِیهِ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ عَجَّلَ فَرَجَهُ وَ فَرَجَنَا بِهِ، وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ فِی الْأَعْیَادِ الْأَرْبَعَةِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ، وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً...»
- ↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج ۱، ص ۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۲۲۹ ـ ۲۳۱.
- ↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج ۱، ص ۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ ابن طاووس، سید رضی الدین، مصباح الزائر، ص ۴۴۶؛ اقبال الاعمال، ص ۲۹۵-۲۹۹: «ثُمَّ قَالَ السَّیِّدُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ ذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ الْبَزَوْفَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ وَ ذَکَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ فِی الْأَعْیَادِ الْأَرْبَعَةِ وَ هُوَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیما...»
- ↑ ابن طاووس، سید رضی الدین، اقبال الاعمال، ج۱، ص۵۰۴؛ بحارالانوار، ج۹۹، ص۱۰۴.
- ↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج ۱، ص ۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، ص ۴۸۸ و۳۰۳؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ - ۸۳؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۲۲۹ ـ ۲۳۱.
- ↑ ر.ک: شوشتری، محمد تقی، دعای ندبه در اسناد، ص ۲۱.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ - ۸۳.
- ↑ ر.ک: رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۹۰.
- ↑ ر.ک: رجال نجاشی، ص۳۹۹؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج ۱، ص ۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ ـ ۸۳.
- ↑ ر.ک: رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۹۰؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ - ۸۳.
- ↑ ر.ک: خوئی، معجم الرجال، ج۱۶، ص۹؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ ر.ک: طوسی، امالی، ص۵۶ و ۱۶۷؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج ۱، ص ۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۹۰؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ - ۸۳.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ ر.ک: ، ص۳۴؛ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ - ۸۳.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ ر.ک: رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۸۷.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۱۱.
- ↑ «مرا بخوانید تا پاسختان دهم...» سوره غافر، آیه ۶۰.
- ↑ شوشتری، محمد تقی، دعای ندبه در اسناد، ص ۲۱.
- ↑ بزوفر بفتحتین و سکون واو، و فتح فاء، ده بزرگی است از توابع قوسان در نزدیکی واسط و بغداد، در کنار نهر موفقی در غربی دجله (معجم البلدان، ج ۲، ص ۱۶۶).
- ↑ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج۱، ص۳۸۲-۳۸۵.
- ↑ آیات مکارم شیرازى و سبحانى «مد ظلهما»، پرسش‌ها و پاسخ‌هاى مذهبى، قم، انتشارات نسل جوان، چاپ حکمت، ص ۱۱۶.
- ↑ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج۱، ص۵۰۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۹۹، ص۱۰۴.
- ↑ ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۵۷۳.
- ↑ صافی گلپایگانی، فروغ ولایت در دعای ندبه، ص۳۲.
- ↑ رجال نجاشی، ص۳۹۹.
- ↑ خوئی، معجم الرجال، ج۱۶، ص۹.
- ↑ طوسی، امالی، ص۵۶ و ۱۶۷.
- ↑ صافی گلپایگانی، فروغ ولایت در دعای ندبه، ص۳۴.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ص۳۰۳.
- ↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۸۱ - ۸۳.
- ↑ محمد باقر مجلسی، زاد المعاد، ص ۴۹۱
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
- ↑ ر. ک: لطف اللّه صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، پیشگفتار
- ↑ سید بن طاووس، مصباح الزائر، ص ۴۴۶.
- ↑ مزار محمّد بن مشهدی، کتابی است که درباره زیارتهای وارد شده برای پیامبر گرامی اسلام a و خاندان نورانی آن حضرت نوشته شده است. مرحوم مجلسی در بحار الانوار، از این کتاب با عنوان«مزار کبیر» یاد کرده است.(بحار الانوار، ج ۹۹، ص ۱۱۰) و بنابر آنچه علامه طهرانی در الذریعه بیان کرده است(الذریعه، شیخ آقابزرگ تهرانی، ج ۲۰، ص ۳۲۴) و همچنین از خاتمهی مستدرک الوسایل ظاهر میشود، این کتاب، یکی از مدارک مرحوم نوری برای«مستدرک الوسایل» بوده است.(مستدرک الوسایل، ج ۳، صص ۳۶۸- ۳۶۹؛ الذریعة، ج ۲۰- ص ۳۲۴) از عبارتی که در مقدمهی مزار کبیر آمده است، چنین آشکار میگردد که مرحوم مشهدی فقط روایاتی را که به سند قابل اعتماد و از راویان موثق به دست آورده، نقل کرده است.
- ↑ محمّد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۹، صص ۱۰۴- ۱۱۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۶- ۱۹۸.
- ↑ الذریعة، ج ۱، ص ۱۹۴.
- ↑ زاد المعاد، ص ۴۸۶.
- ↑ با دعای ندبه در پگاه جمعه، مهدی‌پور، ص ۶۳.
- ↑ همان، ص ۱۶۶.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۱۱.
- ↑ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۸۷.
- ↑ المزار، ص ۵۷۳، دعای ۱۰۷
- ↑ مصباح الزائر، ص ۴۴۶؛ اقبال الاعمال، ص ۲۹۵-۲۹۹
- ↑ زاد المعاد، ص ۴۸۸
- ↑ موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۹۰.
- ↑ مصباح الزائر، ص۴۳۰؛ المزار الکبیر، ص۵۶۷؛ بحار الانوار، ج۶۴، ص۳۶
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۰۹.