آیا عدالت خواهی فطری است؟ (پرسش)

آیا عدالت خواهی فطری است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

آیا عدالت خواهی فطری است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / امامت و ولایت امام مهدی / اهداف امامت و ولایت امام مهدی (وظایف امام مهدی) / برقراری عدل و دفع و رفع ظلم
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

پاسخ نخست

علی اصغر رضوانی

آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است:

«در بین صاحب‌نظران بحث است که آیا میل به عدالت با قطع نظر از منافع شخصی انسان، فطری است و در نهاد انسان وجود دارد یا خیر؟ اسلام معتقد است که در نهاد بشر عدالت‌خواهی وجود دارد، گرچه منافعش را نیز تأمین نکند. اگر بشر خوب تربیت شود به جایی می‌رسد که خودش واقعاً عدالت خواه می‌شود. برای اثبات این مطلب می‌‌توانیم مواردی را عرضه کنیم که افرادی عادل و عدالت‌خواه بوده‌اند در حالی که منافعشان هم ایجاب نمی‌کرده است ولی عدالت، ایده و هدف و آرزویشان بوده است، بلکه عدالت را در حدّ یک محبوب دوست داشته‌اند و خودشان را فدای راه عدالت کرده‌اند.

در مقابل، اکثر فیلسوفان اروپا معتقدند که در نهاد بشر چنین قوه و نیرویی اساساً وجود ندارد، و همین فکر است که دنیا را به آتش جنگ سوق داده و می‌‌دهد. آنان معتقدند که عدالت اختراع مردان زبون است؛ زیرا مردان ضعیف و زبون وقتی در مقابل افراد قوی قرار گرفتند چون زور نداشتند با آنها مبارز کنند کلمه عدالت را اختراع کردند که عدالت خوب است و انسان باید عادل باشد. و دلیلش هم این است که همین شخص طرفدار عدالت اگر خودش زورمند شود همان کاری را خواهد کرد که آن زورمند سابق می‌‌کرد.

"نیچه"، فیلسوف معروف آلمانی می‌‌نویسد: "چقدر زیاد اتفاق افتاده که من خندیده ام وقتی دیده ام ضُعفا دم از عدالت و عدالت خواهی می‌‌زنند. نگاه می‌‌کنم می‌‌بینم اینها که می‌‌گویند عدالت، چون چنگال ندارند. می‌‌گویم: ای بیچاره! تو اگر چنگال می‌‌داشتی هرگز چنین حرفی را نمی‌زدی".این گروه خود نیز بر دو دسته‌اند: یک دسته می‌گوید: عدالت را به عنوان یک آرزو نباید به دنبالش رفت، بلکه باید به دنبال قوت و نیرو رفت. و گروهی دیگر معتقدند که به دنبال عدالت باید رفت از آن جهت که منافع فرد در آن است نه از جهت مطلوبیت ذاتی آن؛ برتراند راسل فکرش چنین است.

ولی از همه این اقوال که بگذریم هنگامی که به فطرت خود باز می‌گردیم درمی یابیم که موضوع عدالت‌خواهی از امور فطری بشر است. فطری بودن عدالت خواهی را از چند راه می‌‌توان به اثبات رسانید:

1. درون کاوی و مطالعه حالات روانی؛ زیرا گرایش‌های فطری از نهاد روح و جان انسان سرچشمه گرفته و از پدیده‌های روانی اوست.
2. رجوع به آرای روان شناسان که به فعالیت‌های روانی و رفتارهایی که نمودار آنها است می‌پردازد.».

پاسخ‌های دیگر

۱. حجت الاسلام و المسلمین کاشانی‌ادیب؛

وحید کاشانی‌ادیب حجت الاسلام و المسلمین وحید کاشانی‌ادیب، در مقاله «فضیلت انتظار و جایگاه منتظران در قرآن کریم و روایات» در این‌باره گفته است: «در روایات ما از انتظار فرج به عنوان محبوب‌ترین عمل و افضل اعمال یاد است. مولای متقیان علی (ع) در پاسخ سؤالی که از ایشان در مورد محبوب‌ترین کارها شد، فرمودند: "انتظار فرج". ایشان در جای دیگر به انتظار فرج تأکید می‌‌کنند و می‌‌فرمایند: "از عنایات الهی مأیوس نشوید، همانا محبوب‌ترین اعمال انتظار فرج است". از روایت اخیر معلوم می‌‌گردد که چرا محبوب‌ترین عمل، انتظار فرج است؛ زیرا انتظار فرج، نقطه مقابل یأس از رحمت و عنایات الهی است و یأس مبغوض‌ترین کار در نزد خداوند بعد از شرک است. پس هر عاملی که آن را از بین ببرد، محبوب خدا خواهد بود. در روایات دیگری می‌‌بینیم که انتظار فرج برترین اعمال به حساب می‌‌آید و از زمره عبادات شمرده می‌‌شود. امام جواد (ع) می‌‌فرمایند: "برترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج است" و علی (ع) عبادت بودن انتظار را به صورت فرض گرفته و برترین عبادت یک مؤمن را انتظار فرج می‌‌داند. روایات در این خصوص بسیار است و وجه اینکه از آن به عنوان عبادت، برترین عبادت و برترین اعمال یاد شده است، نیز معلوم است. در تعریف اصطلاحی انتظار از روایات چنین دریافتیم که انتظار مجموعه‌ای از عقاید و اعمال مطابق با تعالیم اهل بیت (ع) است که با پافشاری و طلب همراه است. این مجموعه با ثبات، بندگی دائمی خدا را برای صاحب خود به ارمغان می‌‌آورد. پس مهیا کننده و به وجود آورنده شرائط بندگی و عبادت، بر تمامی عبادات برتری دارد».

1. آیا عدالت ‏خواهی فطری است؟ (پرسش)
2. چرا عدالت اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
3. بر مبنای فلسفی چه ضرورتی دارد عدالت در جامعه بشری فراگیر شود؟ (پرسش)
4. از دیدگاه جامعه‌شناسی چه ضرورتی به فراگیری عدالت در جامعه وجود دارد؟ (پرسش)
5. امام مهدی چه کارهای ویژه ای در زمینه عدالت‌گستری انجام خواهد داد؟ (پرسش)
6. آیا هنگام ظهور امام مهدی برای برقراری عدل و قسط در تمام جهان زمانی طولانی لازم است چند سال؟ (پرسش)
7. چه عواملی در موفقیت امام مهدی در گسترش عدل تأثیر گذار است؟ (پرسش)
8. عدالت در عصر ظهور چگونه و با چه ابعادی محقق می‌‏شود؟ (پرسش)
9. امام مهدی در حکومت خود چگونه با ظلم و ستم مبارزه می‌کند و عدالت را به ارمغان ‌می‌آورد؟ (پرسش)
10. آیا امام مهدی از اوضاع فعلی ایران اعم از رعایت عدالت قانون و مسئولان مملکت راضی هستند؟ و آیا به ادامه آن رضایت دارند؟ (پرسش)
11. رمز موفقیت امام مهدی در گسترش عدالت چیست؟ (پرسش)