آیه صادقین چگونه بر امامت امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)

آیه صادقین چگونه بر امامت امام علی دلالت می‌کند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ امامت
مدخل بالاتر	آیه صادقین
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

آیه صادقین چگونه بر امامت امام علی دلالت می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث امامت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امامت مراجعه شود.

پاسخ نخست

محمد ساعدی

آقای دکتر محمد ساعدی در کتاب «آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار» در این‌باره گفته‌ است:

«بزرگان مذهب امامیه ارشادات ارزنده‌ای را در تقریر استدلال خویش به آیه صادقین مبنی بر انطباق آیه بر علی (ع) و جانشینی بلافصل ایشان پس از رسول خدا (ص) ایراد فرموده‌اند که حاصل آن به شرح ذیل است.

از آن جهت که اطاعت از صادقین در آیه به صورت مطلق و بدون قید و شرط ذکر شده است و نیز به دلیل آنکه اطاعت مطلق جز از معصوم صحیح نیست، از این رو جنبه عصمت شرط لازم و مهمی در شناخت مصداق واژه صادقین تلقی می‌شود که به اجماع بزرگان اهل تفسیر هیچ کدام از صحابه به جز علی (ع) واجد چنین عصمتی نبوده‌اند.

همچنین از سوی دیگر - به واسطه روایات و احادیث منقول و ادله‌ای از نقل و نص - این آیه کریمه منطبق بر امیرمؤمنان علی (ع) است؛ از این رو به دلیل دستور به پیروی مطلق از صادقین این آیه شریفه الزاماً بر عصمت صادقین (علی (ع)) دلالت می‌کند.

بنابراین آیه شریفه صادقین بر دو نکته مهم و اساسی دلالت می‌کند:

1. لزوم پیروی مطلق و بدون قید و شرط از امام علی (ع)و ائمه معصومین (ع)که مقتضای انطباق آیه شریفه بر ایشان است.
2. عصمت امیرمؤمنان علی (ع) و به تبع آن عصمت امامان که به دلیل حکمت الهی و قبح تقدیم غیرمعصوم بر معصوم و مفضول بر افضل، مستلزم امامت و خلافت بلافصل ایشان است.

علامه مظفر در کتاب دلائل الصدق در این زمینه می‌نویسد: آیه شریفه صادقین، بر اساس روایات منقول، از سوی فریقین بر علی (ع) منطبق بوده، بر لزوم پیروی و همراهی با ایشان دلالت می‌کند. اما مراد از بودن با علی (ع) ضرورتاً همراهی خارجی و جسمانی نیست؛ بکله به دلیل اطلاق آیه، مراد پیروی شرعی از او است.

آیه بر عصمت امیرمؤمنین (ع) دلالت دارد؛ زیرا: اولاً: همان طور که مقتضای اطلاق آیه است، او را به صدق در اعمال و گفتار توصیف نموده است.

ثانیاً: قبیح است که خداوند به مردم دستور دهد از کسی پیروی کند که او عمداً یا سهواً از مخالفت با احکام خدا در امان نیست. ثالثاً: در صورتی که معصوم نباشد، اجتماع امر و نهی، که ضدین هستند، لازم می‌آید؛ زیرا از یک سو پیروی را واجب می‌کند و از سوی دیگر در صورتی که آن شخص دچار معصیت گردد، پیروی را حرام.

حال که مطابق این آیه امیرمؤمنین (ع) معصوم است، امامتش ثابت می‌شود؛ زیرا، همان طور که گذشت، عصمت یکی از شرایط امامت است و به اجماع هیچ کدام از صحابه، به استثنای علی (ع)، معصوم نبوده‌اند. صرف نظر از این مقدمات نیز امر خدا مبنی بر پیروی کامل مردم از یک شخص نیز حاکی از امامت آن شخص نسبت به مردم است».

وی در ادامه سخنان خود می‌افزاید: ظاهر آیه حاکی از آن است که مخاطب آیه شریفه صرفاً اصحاب پیامبر (ص) نیستند، بلکه شامل همه مؤمنان در تمام زمان‌ها می‌شود؛ لذا با توجه به این نکته چنین استنباط می‌شود که در هر دورانی معصومی است که پیروی از او واجب است. در یک برهه از زمان، این معصوم رسول خدا (ص) بوده است، در برهه‌ای دیگر علی (ع)است و پس از این دو بزرگوار، ائمه طاهرین (ع) هستند. همچنین جمع بودن لفظ صادقین نیز مقتضی چنین معنایی است. علت اینکه در برخی از روایات صرفاً نام علی (ع) ذکر شده این است که وجوب پیروی از رسول خدا (ص) امری آشکار و مسلم است و از جهت دیگر علی (ع) اولین امام است و محور امامت به شمار می‌رود؛ لذا وجوب پیروی از امامان دیگر، فرع وجوب پیروی از علی (ع) است. شاهد بر این مطلب نیز آن دسته از احادیثی است که اهل بیت (ع)را به همراه علی (ع) مصداق صادقین معرفی کرده‌اند؛ لذا آن دسته از روایات که فقط نام علی (ع) در آنها ذکر شده است نیز بر این معنا حمل می‌شوند.

فخررازی به دلالت آیه بر وجود معصوم در تمام دوران‌ها توجه کرده است؛ اما به گمان او معصوم در هر زمانی مجموع امت، یعنی مجموع علماء اهل حل و عقد است؛ لذا از نظر او آیه بر حجیت اجماع دلالت دارد.

ابن‌شهرآشوب می‌گوید: متکلمین گفته‌اند از جمله دلائلی که به امامت علی (ع) دلالت دارد آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ﴾ است. علی (ع) را به این صفت بافتیم... پس اجماع بر این است که علی (ع) نسبت به افراد دیگر سزاوارتر به امامت است؛ زیرا هیچ‌گاه از میدان جنگ فرار نکرد، ولی دیگران پا به فرار گذاشتند.

وی همچنین پیرامون دلالت آیه بر عصمت امیرمؤمنان علی (ع) می‌نویسد: خداوند بر اساس این آیه شریفه، ما را به همراهی و پیروی مطلق و بدون قید و شرط از صادقین امر کرده است؛ از این رو این مسئله - به جهت نادرست بون امر به پیروی مطلق از فردی که از ارتکاب قبیح ایمن نباشد - اقتضا در عصمت صادقین دارد. پس هرگاه که این مسئله (یعنی لزوم عصمت در امامت) ثابت شود، اختصاصی امامت به امیرمؤمنان علی (ع) و ائمه معصومین (ع) نیز به اجماع ثابت می‌شود؛ چراکه هیچ فردی از مسلمانان قائل به اشتراط عصمت در امامت نگردیده، مگر آنکه آن را مختص ایشان دانسته است، همچنین این صفات برای غیر آنان نه ثبت شده و نه حتی ادعا شده است.

از این رو با توجه به قرائن داخلی و خارجی این آیه کریمه فقط بر امیرمؤمنان علی (ع) و ائمه اطهار (ع) قابل انطباق است و بر اساس نص صریح آیه شریفه عصمت و پیروی از آنان و نیز جانشینی بلافصل علی (ع) لازم و اجتناب ناپذیر می‌باشد»

پرسش‌های وابسته

1. مفاد آیه صادقین چیست؟ (پرسش)
2. صادقین چه کسانی هستند؟ (پرسش)
3. شأن نزول آیه صادقین چیست؟ (پرسش)
4. آیه صادقین چگونه نصب الهی امام را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
5. آیه صادقین چگونه بر ضرورت وجود امام دلالت دارد؟ (پرسش)
6. آیه صادقین چگونه بر عصمت صادقین دلالت می‌کند؟ (پرسش)
7. آیا درباره مصداق صادقین اختلافی وجود دارد؟ (پرسش)
8. مراد از صادقین در آیه صادقین چه کسانی هستند؟ (پرسش)
9. آیه صادقین چگونه بر وجوب پیروی از امام دلالت دارد؟ (پرسش)
10. آیه صادقین چگونه بر امامت امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)
11. آیه صادقین چگونه بر عصمت امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)