احمد بن عیسی بن علی

مقدمه

از راویان حدیث سلسلة الذهب. احمد بن عیسی بن علی بن حسین اصغر بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب (ع)^[۱]. وی را از کسانی دانسته‌اند که حدیث معروف سلسلة الذهب را روایت کرده است^[۲]، اگر چه اهل حدیث به این ادعا چندان عنایت نکرده و چنین نقشی را برای وی یادآور نشده‌اند. ابن‌اثیر در تاریخ خود از او تحت عنوان احمد بن عیسی بن حسین اصغر بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب (ع) نام برده و نام جد وی را حسین، نه علی، ذکر کرده است^[۳]، اما برابر داده‌های نسب‌شناسان، حسین اصغر دارای پنج پسر بود که هیچ یک از آنان به نام عیسی شناخته نشده‌اند و عیسی فرزند پسر حسین اصغر به نام علی بوده است^[۴]. با توجه به مأخذ کلام ابن‌اثیر که تاریخ طبری باشد و او احمد را فرزند عیسی بن علی بن حسین اصغر می‌داند^[۵]، به نظر می‌رسد که نام علی به دلیل خطای در استنساخ و نگارش رخ داده است^[۶]. احمد را یکی از مشایخ شیخ صدوق^[۷]، راوی حدیث و فقیهی بزرگ^[۸] و از دانشمندان شیعه^[۹] دانسته‌اند. او از عباد بن صهیب حدیث ایمان را روایت کرده^[۱۰] و احمد بن یوسف مؤدب، حدیث سلسلة الذهب را از طریق او روایت کرده است^[۱۱]. احمد یکی از قیام کنندگان علوی در زمان متوکل (خلافت ۲۳۲-۲۴۷ق) بود که پس از غلبه حسن بن زید بر طبرستان و نواحی دیلم و کشته شدن محمد بن میکال در ری، در روز عرفه سال ۲۵۰ق یابه روایتی سال ۲۷۰ ق^[۱۲]، به همراه ادریس بن موسی بن عبدالله بن موسی بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب (ع) در ری قیام کرد. او نماز عید را با مردم ری خواند و آنها را به سوی شخص مورد رضایت از خاندان محمد (ص) دعوت کرد. محمد بن طاهر، والی همدان، با وی نبرد کرد که احمد بن عیسی او را شکست داد و محمد به سوی قزوین رفت^[۱۳]. در برخی منابع آمده است که احمد مردم ری را به سوی حسن بن زید فرا می‌خواند^[۱۴] که با توجه به حکومت حسن بن زید بر برخی نواحی ایران در آن زمان، به نظر می‌رسد منظور احمد از شخص مورد رضایت از آل محمد (ص) همان حسن بن زید بوده است.

به نظر می‌رسد احمد، به هنگام حرکت امام رضا (ع) از مدینه به مرو، حدیث معروف سلسلة الذهب را از آن حضرت شنیده و پس از تصدی ولایت قزوین، آن را در آن دیار منتشر کرده است^[۱۵]. با توجه به فاصله زمانی بین زمان حرکت امام به ایران و قیام احمد در ری در سال ۲۵۰ق، می‌توان نتیجه گرفت که احمد عمری طولانی داشته است، به همین دلیل احتمال اینکه وی همان احمد بن عیسی، ملقب به شیخ بن علی بن حسین اصغر بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب‌(ع)، باشد که در “تاریخ قم” درباره او آمده که به همراه حسین بن احمد ملقب به کوکبی به ایران آمد، مقرون به صحت می‌شود. به هر حال، احمد به ری رفت و در آنجا سکونت گزید. فرزندان او در ری ساکن و به لقب خرمابادی شناخته شدند. احمد در ۱۲۰ سالگی در ری وفات یافت^[۱۶].

به هر حال، او از علویانی بود که علیه حکومت عباسیان قیام کرد^[۱۷]. در سال ۲۵۲ق بین عبدالله بن عزیز، نماینده محمد بن طاهر در ری، و احمد جنگی در گرفت. احمد به دست عبدالله اسیر و به نیشابور فرستاده شد^[۱۸]. به جز مطلبی که در تاریخ قم آمده، از زندگی او پس از اسارت اطلاعی در دست نیست.^[۱۹]^[۲۰]

منابع

علی‌دوست، طاهره، مقاله «احمد بن عیسی بن علی»، دانشنامه امام رضا ج۱

پانویس

↑ تاریخ الطبری، ج۷، ص۴۳۳؛ مقاتل الطالبیین، ص۴۰۶.
↑ ملحقات إحقاق الحق، ج۱۲، ص۳۸۹.
↑ الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۳۴.
↑ سر السلسلة العلویة، ص۷۴.
↑ تاریخ الطبری، ج۷، ص۴۳۳.
↑ أعیان الشیعة، ج۳، ص۵۶.
↑ خاتمة المستدرک، ج۵، ص۴۶۹.
↑ سر السلسلة العلویة، ص۷۴.
↑ أعیان الشیعة، ج۳، ص۵۶.
↑ تهذیب الکمال، ج۱۸، ص۸۲؛ فتح الملک العلی، ص۱۲۹.
↑ ملحقات إحقاق الحق، ج۱۲، ص۳۸۹.
↑ سر السلسلة العلویة، ص۷۴.
↑ تاریخ الطبری، ج۷، ص۴۳۳؛ مروج الذهب، ج۴، ص۶۹؛ الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۳۴.
↑ مقاتل الطالبین، ص۴۰۶؛ رجال ترکوا بصمات، ص۲۴۵؛ موسوعة المصطفی و العترة (ع)، ج۱۴، ص۳۰۶.
↑ ملحقات إحقاق الحق، ج۱۲، ص۳۸۹.
↑ تاریخ قم، حسن قمی، ص۲۳۱.
↑ «تاریخ تشیع در شهر ری»، مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، ج۱، ص۳۶۱.
↑ تاریخ الطبری، ج۷، ص۵۱۳؛ الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۷۷؛ أعیان الشیعة، ج۵، ص۱۶.
↑ .منابع: “تاریخ تشیع در شهر ری”، رسول بن عباس جعفریان (معاصر)، مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی، قم، دار الحدیث، اول، ۱۳۸۲ش؛ أعیان الشیعة، سیدمحسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق؛ تاریخ الطبری (تاریخ الأمم و الملوک)، محمد بن جریر طبری (۳۱۰ق)، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۳۸۷ق؛ تاریخ قم، حسن بن محمد قمی (۴۰۶ق)، تهران، توس، ۱۳۶۱ش؛ تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، یوسف بن عبدالرحمن حافظ مزی (۷۴۲ق)، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة، اول، ۱۴۱۳ق، خاتمة مستدرک الوسائل، حسین بن محمدتقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ رجال ترکوا بصمات علی قسمات التاریخ، سید لطیف قزوینی (معاصر)، بی جا، بی نا، بی تا؛ سر السلسلة العلویة، سهل بن عبدالله بخاری (۳۴۱ق)، تعلیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، اول، ۱۴۱۳ق؛ فتح الملک العلی بصحة حدیث باب مدینة العلم علی، احمد بن محمد حسنی مغربی (۱۳۸۰ق)، تحقیق: محمد هادی امینی، اصفهان، مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علی طلا، سوم، ۱۴۰۳ق، الکامل فی التاریخ، علی بن محمد شیبانی معروف به ابن اثیر جزری (۶۳۰ق)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، علی بن حسین معروف به مسعودی (۳۴۶ق)، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، دوم، ۱۴۰۴ق؛ مقاتل الطالبیین، علی بن حسین معروف به ابوالفرج اصفهانی (۳۵۶ق)، به کوشش: کاظم مظفر، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق؛ موسوعة المصطفی و العترة علاج حسین شاکری (معاصر)، قم، نشر الهادی، اول، ۱۴۱۹ق؛ ملحقات إحقاق الحق، سید نورالله بن شریف الدین حسینی شوشتری (۱۰۱۹ق)، تعلیق و تحقیق زیر نظر: سید شهاب الدین مرعشی نجفی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۰۹ق.
↑ علیدوست، طاهره، مقاله «احمد بن عیسی بن علی»، دانشنامه امام رضا ص ۷۱۵.

[1] تاریخ الطبری، ج۷، ص۴۳۳؛ مقاتل الطالبیین، ص۴۰۶.

[2] ملحقات إحقاق الحق، ج۱۲، ص۳۸۹.

[3] الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۳۴.

[4] سر السلسلة العلویة، ص۷۴.

[5] تاریخ الطبری، ج۷، ص۴۳۳.

[6] أعیان الشیعة، ج۳، ص۵۶.

[7] خاتمة المستدرک، ج۵، ص۴۶۹.

[8] سر السلسلة العلویة، ص۷۴.

[9] أعیان الشیعة، ج۳، ص۵۶.

[10] تهذیب الکمال، ج۱۸، ص۸۲؛ فتح الملک العلی، ص۱۲۹.

[11] ملحقات إحقاق الحق، ج۱۲، ص۳۸۹.

[12] سر السلسلة العلویة، ص۷۴.

[13] تاریخ الطبری، ج۷، ص۴۳۳؛ مروج الذهب، ج۴، ص۶۹؛ الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۳۴.

[14] مقاتل الطالبین، ص۴۰۶؛ رجال ترکوا بصمات، ص۲۴۵؛ موسوعة المصطفی و العترة (ع)، ج۱۴، ص۳۰۶.

[15] ملحقات إحقاق الحق، ج۱۲، ص۳۸۹.

[16] تاریخ قم، حسن قمی، ص۲۳۱.

[17] «تاریخ تشیع در شهر ری»، مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، ج۱، ص۳۶۱.

[18] تاریخ الطبری، ج۷، ص۵۱۳؛ الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۱۷۷؛ أعیان الشیعة، ج۵، ص۱۶.

[19] .منابع: “تاریخ تشیع در شهر ری”، رسول بن عباس جعفریان (معاصر)، مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی، قم، دار الحدیث، اول، ۱۳۸۲ش؛ أعیان الشیعة، سیدمحسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق؛ تاریخ الطبری (تاریخ الأمم و الملوک)، محمد بن جریر طبری (۳۱۰ق)، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۳۸۷ق؛ تاریخ قم، حسن بن محمد قمی (۴۰۶ق)، تهران، توس، ۱۳۶۱ش؛ تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، یوسف بن عبدالرحمن حافظ مزی (۷۴۲ق)، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة، اول، ۱۴۱۳ق، خاتمة مستدرک الوسائل، حسین بن محمدتقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ رجال ترکوا بصمات علی قسمات التاریخ، سید لطیف قزوینی (معاصر)، بی جا، بی نا، بی تا؛ سر السلسلة العلویة، سهل بن عبدالله بخاری (۳۴۱ق)، تعلیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، اول، ۱۴۱۳ق؛ فتح الملک العلی بصحة حدیث باب مدینة العلم علی، احمد بن محمد حسنی مغربی (۱۳۸۰ق)، تحقیق: محمد هادی امینی، اصفهان، مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علی طلا، سوم، ۱۴۰۳ق، الکامل فی التاریخ، علی بن محمد شیبانی معروف به ابن اثیر جزری (۶۳۰ق)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، علی بن حسین معروف به مسعودی (۳۴۶ق)، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، دوم، ۱۴۰۴ق؛ مقاتل الطالبیین، علی بن حسین معروف به ابوالفرج اصفهانی (۳۵۶ق)، به کوشش: کاظم مظفر، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق؛ موسوعة المصطفی و العترة علاج حسین شاکری (معاصر)، قم، نشر الهادی، اول، ۱۴۱۹ق؛ ملحقات إحقاق الحق، سید نورالله بن شریف الدین حسینی شوشتری (۱۰۱۹ق)، تعلیق و تحقیق زیر نظر: سید شهاب الدین مرعشی نجفی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۰۹ق.

[20] علیدوست، طاهره، مقاله «احمد بن عیسی بن علی»، دانشنامه امام رضا ص ۷۱۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]