بحث:اقسام و انواع غیب کدام‌اند؟ (پرسش)

پاسخ اجمالی

معناشناسی غیب و علم غیب

معنای لغوی

«غیب» در لغت به امری که از حس (باطنی و ظاهری) پوشیده باشد، اطلاق شده است، خواه آن چیز هم اکنون تحقق یافته باشد یا بعد از این تحقق پیدا کند؛ ‌این واژه در مقابلِ شهود (شهادت) است به‌ معنای چیزی که با حواس قابل درک باشد. بنابراین معنای لغوی، اگر در کاربری عرفی عام - و نه اصطلاحی - «علم غیب» گفته شود، یعنی: «علم به هر چیزی که غایب از حواس بشری باشد»؛ چه علومی که قرآن و حدیث و کتب مفسران و متکلمان آن را «علم غیب» نامیده است و چه علومی که قرآن و حدیث و این کتب آن را «علم به غیب» نمی نامند.

معنای اصطلاحی

غیب در دایره‌ای خارج از عرف عام اهل لغت، اصطلاحی است که هم در قرآن کریم و حدیث معصومان از آن یاد شده و هم در آثار تفسیری و اعتقادی:

1. اصطلاح قرآن و حدیث: واژه «غیب» در کاربری‌های آیات قرآن کریم و روایات، دو استعمال دارد؛ یکی: همان استعمال لغوی (امور پنهان از حواس) و دیگری: معنایی خاص‌تر از معنای لغوی است که تنها شامل اموری می‌‌شود که خدای متعال آگاهی از آنها را تنها به خود اختصاص داده و احدی از مخلوقاتش اعم از انبیاء، ملائکه و غیر ایشان را نیز از آن مطلع نکرده است که اصطلاحاً به آنها، «امور مستأثر» می‌‌گویند. اما واژه «علم غیب» در استعمالات قرآنی برای علم به هر غیبی اطلاق نشده است؛ بلکه به یکی از دو معنای ذیل آمده؛ کاربری اول: به علم ذاتی و استقلالی به امور غیبی؛ یعنی: علمی که از کسی گرفته نشده (علم غیر مستفاد)، و کاربری دوم: به خصوص علوم مختص به خدای تبارک و تعالی که در تعبیر روایات، علم مستأثر نامیده شدند. در این اصطلاح، علم به غیب فقط به علوم اختصاصی خداوند متعال (علم مکنون و مستأثر) که ذاتی بوده و اکتسابی نیستند اطلاق می‌شود و به علم دیگران اگرچه به تعلیم الهی یا اعطای او باشد غیب گفته نمی‌شود.
2. اصطلاح مفسران و متکلمان: واژه «غیب» در آثار تفسیری و اعتقادی نیز به دو گونه استعمال شده است؛ یکی: همان استعمال لغوی (امور پنهان از حواس). این معنا هم شامل غیب مطلق و غیب نسبی می‌‌شود و هم شامل غیب به معنای «امور مستأثر» و امور غیر آن. و دیگری: معنای خاص که تنها به اموری اشاره دارد که دانستن آنها فقط در اختیار خدای تبارک و تعالی است (امور مستأثر). اما واژه «علم غیب» در استعمالات مفسران و متکلمان به همان دو معنایی که در اصطلاح قرآنی گذشت استفاده شده است. بنابر این، علم غیب در کاربری اول خود گاهی به کیفیت خاصی از دانش اطلاق می‌شود که ذاتی و غیرتبعی بوده و از دیگران فراگیری نشده باشد (یعنی مستفاد نباشد) و در کاربری دوم خود گاهی به خصوص علوم خاص الهی اطلاق شده است. لذا در این اصطلاح (چه در کاربری اول و چه در کاربری دوم) نیز، علم به غیب، مختص ذات خداوند است و به علم غیر خدا - هرچند ویژه باشد - به صورت مطلق «علم غیب» گفته نمی‌شود؛ بلکه به طور شایع، از لفظ «اطلاع بر مغیبات» یا «اِخبار از غیب» استفاده کرده‌اند. البته این بدان معنا نیست که مفسران یا متکلمان علم غیب را در معنای لغوی استفاده نکرده‌اند و بی‌شک، در این کاربری لغوی، دقت علمی رعایت نشده و باعث ایجاد شبهه نیز گشته است.

اقسام امور غیبی

1. غیب مطلق: به حقیقت و واقعیت ناشناخته‌ای «غيب مطلق» گفته می‌شود که اطلاع از آن جز از راه دریافت علم از خدای متعال برای هیچ کس، در هیچ زمان و شرایطی امکان پذیر نیست. این غیب مطلق نیز بر دو گونه است: نخست: غیبی است که تنها برای برخی از برگزیدگان خود آشکار می‌‌کند: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا * إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ﴾ . از جمله موارد این غیب: اموری که عقلاً تعلّق ادراکات حسی یا ادراکات عقلی به آنها ممکن نیست؛ مانند: ذات خدا یا برخی از نشانه‌های او؛ همچون: وحی، فرشتگان، بهشت و جهنم و رستاخیز که همه آنها از حواس ما غایب‌اند. دوم: غیبی است که نزد خود نگاه داشته و مختص ذات اوست. به این غیب مطلق دوم، «غیب مستأثر» یا «علم مستأثر» می‌‌گویند: ﴿إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ﴾.
2. غیب نسبی: به حقیقت و واقعیت ناشناخته‌ای گفته می‌شود که برای بعضی از انسان‌ها غیب و برای بعضی دیگر آشکار به شمار می‌‌روند؛ یعنی: در مقایسه با شخص یا مکان یا زمان خاص غیب است، اما در برابر شخص یا مکان و زمان دیگر آشکار باشد یا به آشکار مبدل شود؛ مثلاً: اگر پیامبری از وجود غذایی در خانه شخص خبر می‌دهد برای خود پیامبر(ص) امر غیبی است؛ زیرا در خانه آن شخص حضور ندارد و از راهی دیگر نیز از اشیاء موجود در آن خانه اطلاع نیافته است. اما برای خود آن شخصی که در آن مکان زندگی می‏‌کند و از محتویات آن آگاه است، امری آشکار خواهد بود. اين نوع از غیب می‌‌تواند مربوط به گذشته باشد که برای مردمان آن زمان آشکار بوده اما برای زمان ما غیب است؛ مثلاً: داستان حضرت یوسف (ع) که جزئیات آن را خدای متعال به پیامبر خاتم(ص) وحی کرده است: ﴿ذَلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ﴾ و می‌‌تواند مربوط به آینده باشد که برای حاضران در زمان خاص غیب بوده اما در زمان آینده که رخ می‌‌دهد آشکار می‌‌شود؛ مثلاً: زمان رحلت حضرت سلیمان (ع) برای جنیانی که برای او کار می‌‌کردند غیب بود اما پس از این رخداد آشکار شد: ﴿فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ مَا لَبِثُوا فِي الْعَذَابِ الْمُهِينِ﴾.

تقسیمات دیگری نیز برای غیب صورت گرفته است مانند: تقسیم به غیب مکانی، غیب از حواس ظاهری، غیب از فکر و علم و یا تقسیم به غیب عام و خاص و اخص، اما تقسیم مشهور، تقسیم به مطلق و نسبی است.

چیستی غیب

غیب در لغت یعنی نهان در مقابل شهود و بر چیزی اطلاق می‌شود که با حواس ظاهری قابل درک نیست. قیامت، برزخ، ملائکه، جنّ و... عوالمی هستند که با حواسّ ظاهری انسان قابل درک نیستند، از این رو داخل در عالَم غیب شمرده شده‌اند.

اقسام غیب

غیب در یک تقسیم بر سه قسم است:

غیب مطلق

غیب مطلق غیبی است که در همۀ زمان‌ها و برای همگان پوشیده است حتی انبیاء و به هیچ نحو و در هیچ زمان و مکان قابل ادراک نیست و به عبارتی از مرحلۀ رؤیت و دیده شدن خارج است و خداوند هیچ کس را از آن آگاه نمی‌کند و در هیچ شرائطی برای آدمیان آشکار نخواهد شد و آدمی در هر درجه‌ای از کمال که باشد، به کنه آن پی نمی‌برد، مانند ذات خداوند که غیب الغیوب است و معرفت کنه ذات او برای احدی مقدور نیست و نسبت به همگان غیب است. خداوند نه قابل ادراک با حواس است: ﴿لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ﴾ و نه قابل احاطه با قلب و فکر: «یَا مَنْ لَا تَحْوِیهِ الْفِکَر»، «یَا مَنْ لَا تُحِیطُ بِهِ الْفِکَر»، «لَا یُدْرِکُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ وَ لَا یَنَالُهُ غَوْصُ الْفِطَن»، اگر چه برای خودش مشهود است. امام سجاد(ع) فرمودند: «تویی آنکه اندیشه‌ها و گمان‌ها از درک حقیقت ذاتت قاصرند و فهم‌ها و درک‌ها از ادراک چگونگیت ناتوان و وامانده‌اند و چشم‌ها در کجا بودنت را درنیافتند».

چرایی عدم اطلاع بر خداوند نیاز به استدلال ندارد، چه اینکه مقوم اساسی آگاهی، احاطه عالِم بر معلوم است و در نظام آفرینش هیچ موجودی برتر از ذات او نیست که بتواند آگاهی بر مرتبه غیب الغیوب پیدا کند.

غیب مطلق نیز بر دو قسم است:

1. غیب مطلقی که علم غیر به آن عقلا محال نیست، نظیر وقت وقوع قیامت و وقت ظهور قائم.
2. غیب مطلقی که علم غیر بر آن عقلا محال است، مانند علم به ذات خداوند برای غیر. هر چند خداوند به ذات خود شهود تام دارد.

غیب نسبی یا اضافی یا مکشوف و مرضی

آن است که در برخی زمان‌ها و یا برای برخی افراد غیب است، واقعیت‌هایی است که به اعتباری نهان و به اعتباری عیان است. به عبارتی دیگر اموری است که پا به عرصۀ شهود هم گذاشته اند و با شرایطی خاص، برای افرادی ویژه قابل ادراک به غیر حواس ظاهری است. اموری هست که نسبت به افراد و حالاتی غیب نیست، اما نسبت به انسان‌هایی غیب محسوب می‌شود. انسان هر چه بتواند در عوالم وجود به سیر کمالی بپردازد، پرده‌های غیب کنار رفته و چهره حقیقت بر او آشکار می‌گردد. لذا آنچه که برای ملائکه مورد شهود و علم آنهاست برای مردم ساکن در عالم طبیعت غیب است.

غیب نسبی مربوط به موجودات مادی است که ذاتاً غایب نیستند و حوادث مادی برای ادراک و شهود آنها توان دارد؛ لکن بر اثر موانعی مادی، برای عده‌ای غایب و نسبت به شماری حاضر است؛ مثل اینکه موجودی که در ظرف دیروز محسوس و مشهود دیروزیان بود، امروز نباشد و برای امروزیان غایب باشد؛ موجودات مادی آینده نیز چنین‌اند.

باید توجه داشت خداوند هر کس را از میان بندگانش بخواهد از غیب نسبی آگاه می‌‌کند: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ﴾، ﴿مَا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَجْتَبِي مِنْ رُسُلِهِ مَنْ يَشَاءُ﴾.

برخی از امور غیب نسبی عبارت‌اند از: أسما و اسرار الهی، قضا و قدر، کتاب مبین، لوح محو و اثبات و محفوظ که جزء عالم غیب هستند؛ ولی ملائکه و انبیاء و اولیا به تعلیم الهی به آنها آگاه‌اند و یا مانند اخبار گذشتگان ﴿ذَلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ﴾ و یا قیامت که هرچند برای افراد عادی غیب است، ولی بدون تردید برای کسی که می‌فرماید: «لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ مَا ازْدَدْتُ یَقِیناً» غیب نخواهد بود و فرشتگان؛ فرشته نیز رؤیتش برای برخی انسان‌ها ممکن است ﴿فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا﴾ و هر محتضری که در آستانه مرگ است، می‌‌تواند فرشته را ببیند: ﴿يَوْمَ يَرَوْنَ الْمَلَائِكَةَ لَا بُشْرَى يَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِينَ﴾، البته همگان حتی کافران در حال احتضار و در برزخ و قیامت بعضی از فرشتگان را مشاهده می‌کنند و....

در این زمینه گفته شده است: "غیب‌هایی که پا به عرصه وجود و شهود و عالم حد و قدر نهاده‌اند و متعلق علم ما قرار گیرند، شهودند اما وقتی متعلق علم ما قرار نگرفته‌اند و ما نسبت به آنها ناآگاه هستیم آنها را غیب نسبی می‌نامیم، چون این گونه غیب بودن وصفی است نسبی که بر حسب نسبت‌ها و اضافات مختلف هستند، مثلاَ موجودی که در خانه برای ما محسوس است نسبت به ما شهود است اما نسبت به کسی که بیرون خانه است غیب می‌باشد و هم‌چنین نور و رنگ‌ها برای حاسه بینایی شهود و برای حاسه شنوایی غیب است، و شنیدن‌ها برای حاسه شنوایی شهود و برای حاسه بینایی غیب است و محسوسات این دو حاسه نسبت به انسانی که دارای آن دو حاسه است، شهود و نسبت به انسان کر و کور غیب است روی این حساب غیب‌هایی را خدای تعالی در آیۀ ﴿وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ﴾ فرموده از نوع همین غیب‌های نسبی است، برای این که همه آنها امور محدود و مقدوری است که تعلق علم به آن محال نیست". و یا: "غیب نسبی دربارۀ اموری است که وجود عینی یافته‌اند و عالم قدر را پدید آورده‌اند و بدون در نظر گرفتن حدود و اندازه آنها که در سیر نزولی واجد آن شده‌اند، غیب مطلق‌اند".

غیب نسبی نیز بر دو قسم است:

1. قسمی که از طریق حواس و عقل امکان آگاهی بر آن وجود دارد، مانند: اکتشافات علمی بشر، قانون جاذبه، وجود سلول، اتم، کهکشان‌ها و امثال آن؛ گرچه امکان آگاهی به این امور از طریق حس و عقل وجود دارد اما روزگاری بود که بشر چیزی از آنها را نمی‌دانست و مصداق غیب بود و اگر در قرآن و یا سخنان پیشوایان درباره این امور مطالبی گفته شده است نوعی اخبار از غیب به شمار می‌رود.
2. آنچه از طریق حواس و عقل امکان ندارد بلکه از طریق غیر عادی مثل وحی و الهام و مانند آن می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد، مانند گزارش‌های قرآن از حوادث غیبی که در گذشته اتفاق افتاده و یا در آینده رخ خواهد داد. مثل: حوادث بد و خلقت، قیامت و خصوصیات آن، ملائکه و حقیقت آنان.

باید توجه داشت غیب‌هایی‌ که پا به عرصه وجود و شهود نهاده‏‌اند، در حقیقت و صرف نظر از حد و اندازه‌ای‌ که به خود گرفته‌‏اند، باز به غیب مطلق برمی‌‏گردند و اگر به آنها شهود می‌‏گوییم با حفظ حدودی است که دارند و می‌‏توانند متعلق علم ما قرار بگیرند.

غیب مکشوف

نوعی از غیب هم وجود دارد که خداوند تمام مردم را از آن باخبر می‌کند؛ نظیر برانگیخته شدن و جمع شدن مردم در روز قیامت و بهشت و دوزخ و یا آگاهی از عالم اَخذ میثاق و تعهدی که انسان به خدا سپرده و خدا به پیامبرش فرمود و آن حضرت بشر را بدان آگاه کرد، یعنی غیب‌هایی است که خداوند از راه انبیا و اولیایش جامعه بشری را از آن آگاه می‌کند و مشترک میان همۀ انسان‌هاست که در این صورت غیب محسوب نمی‌شود.

تقسیمات دیگر غیب

تقسیمات دیگری برای غیب نیز مطرح شده است مانند:

1. غیب مکانی: مانند آنچه در داستان حضرت یوسف(ع) آمده است: ﴿لَا تَقْتُلُوا يُوسُفَ وَأَلْقُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ﴾.
2. غیب از حواس ظاهری: قرآن در داستان حضرت سلیمان(ع) می‌فرماید: ﴿فَقَالَ مَا لِيَ لَا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كَانَ مِنَ الْغَائِبِينَ﴾. منظور از غیبت هدهد در آیه، غیبت از چشم و حواس دیگر است.
3. غیب از فکر و علم: قرآن در رابطه با این مرتبه از غیب می‌فرماید: ﴿وَيَقُولُونَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْمًا بِالْغَيْبِ﴾.
4. غیب از مقام معرفت و بصیرت: قرآن در رابطه با این مرتبه از غیب می‌فرماید: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا﴾. و یا تقسیم به غیب عام و خاص و اخص. اما تقسیم مشهور همان تقسیم به مطلق و نسبی است.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

فریبا چناری

در کتاب: علم غیب

انواع غيب: غیب بر دو قسم است: قسم اول: غیب مطلق، علمی است خاصّه ذات احدیت الهی و هیچ کس را به آن اطلاعی نیست و آن پنج چیز است: ۱- قیامت. ۲- نزول باران. ۳- آنچه در ارحام منعقد می‌شود. ۴- هر کس فردا چه کسب کند. ۵- هر نفسی در کجا می‌میرد. قسم دوم: غیب مقيّد، مانند امور گذشته و آینده که به توسط وحی و الهام انبیاء و اولیاء اطلاع بر آن یابند و اخبار دهند.@ر.ک: اثنی عشری، ج ۷، ص ۲۵۰.& مراتب غيب: می‌دانیم که علم غیب مراتبی دارد آنچه که ممکن نمی‌تواند پی ببرد علمش مختصّ به ذات حق است؛ مثل علم ذات به ذات و به صفات و آنچه بر ما مخفی و غیب است؛ لكن ممکن است که خداوند علم آن را به ملائکه یا انبیاء و ائمه افاضه فرماید.@ر.ک: اطيب البیان، ج ۸، ص ۳۴۴.& تحقیر مشرکان: در سوره مریم آیه ۷۸ آمده: ﴿﴿أَطَّلَعَ الْغَيْبَ أَمِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا﴾﴾ ترجمه: آیا این شخص کافر جاهل (که چنین سخن می‌گوید) بر عالم غیب آگاهی یافته یا از خدا بر خود عهدی گرفته است. (که در عالم آخرت هم دارای نعمت و ثروت باشد). در این جمله خدای تعالی کلام کسی را که گفت ﴿﴿لَأُوتَيَنَّ مَالا وَوَلَدًا﴾﴾ رد می‌کند، که مگر از غیب خبر دارد و حال آنکه او راهی به علم غیب ندارد، تا بداند که از راه کفر به آرزویش می‌رسد، و یا مگر با خدا عهد بسته که این‌طور قاطع و محکم می‌گوید پولدار می‌شوم؟ و معلوم است که این استفهام، استفهام انکاری است.@ر.ک: المیزان، ج ۱۴، ص ۱۴۱.&

ص38 الی39

پاسخ جامع

* _{پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌های تفصیلی (متفرقه) اندیشمندان و نویسدندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:}

علامه طباطبایی	مرتضی مطهری	جوادی آملی	مصباح یزدی	محسن غرویان	رضا برنجکار	نقوی	محمد رضا ایزدپور	محمد حسین نصیری

امور غیبی بر دو نوع‌اند:

1. امور غیبی مطلق (محض): اموری که به وسیله حواس ظاهری انسان و اسباب عادی قابل درک نیستند و فقط وجود خداوند متعال از آن آگاهی دارد: ﴿﴿وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ﴾﴾ و ﴿﴿وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ﴾﴾
2. امور غیبی غیر مطلق (نسبی یا اضافی): اموری که به وسیله حواس ظاهری انسان قابل درک است و نسبت به عده‌ای غیب و نسبت به عده‌ای شهود هستند؛ مثلاً: برای کسی که در تهران است، تهران شهادت است و اصفهان غیب است، اما برای کسی که در اصفهان است، اصفهان شهادت است‌ و تهران غیب است. در قرآن کریم در مواردی کلمه غیب به همین مفهوم نسبی آمده است؛ مثل‌ آنجا که می‌فرماید: ﴿﴿تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلاَ قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ﴾﴾.

همچنین برخی از اموری که به وسیله حواس ظاهری قابل درک نیستند اما برخی انسان‌ها که به درجاتی از عرفان و عبودیت رسیده‌اند، به این نوع از غیب دست یافته‌اند و چنین انسان‌هایی فقط به اذن خداوند متعال می‌توانند بر بخشی از امور پنهان هستی، آگاه گردند؛ مانند وجود ملائکه که به وسیله حواس ظاهری قابل درک نیستند اما برخی از انسان ها نسبت به آن آگاهی دارند. چنانکه امام باقر (ع) می‌فرماید: "گاهی دریچه علم برای ما گشوده می‌شود و ما از آن آگاه می‌گردیم و گاهی نیز بسته می‌شود و ما نیز آگاه نمی‌شویم"».

با انتخاب "ادامه مطلب" از پاسخ‌های تفصیلی ذیل بهره‌مند شوید:

پاسخ

http://www.akairan.ir/mobile/16-%D9%85%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%85%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%BA%DB%8C%D8%A8_%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF

هر چه از حواس بیرون باشد و قابل احساس نباشد، «غیب» است، در برابر شهادت [که] هر چه محسوس است و قابل ادراک حسّی است، جزء عالم شهادت است. و غیب هم به دو قسم تقسیم شده بود: یک «غیب مطلق» و یک «غیب نسبی و قیاسی»؛ «غیبِ مطلق» آن بود که برای همگان غیب است و در همه مقاطعِ وجودی غیب است؛ مثل ذات اقدس الهی که نسبت به همه غیب است و در همه مقاطع وجودی غیب است؛ یعنی چه در دنیا، چه در برزخ، چه در قیامت؛ بعضی از امور «غیب نسبی» است؛ مثل جریان قیامت که اگر برای عدّه‌ای در دنیا غیب است، برای همین عدّه بعد از موت شهادت است؛ چه اینکه برای اوحدی از انسانها هم، هم‌اکنون شهادت است.

در بحث بماند

در مقاله: علم یعقوب(ع) و بی خبری از یوسف؟

انبیاء و اولیای الهی واجد تمام علوم بشری و غیر بشری هستند كه به وسیله نقل و عقل اثبات می شود و در قرآن دو دسته از آیات هستند كه یك دسته علم غیب را مخصوص خدا می دانند و دستة دیگر آن را برای انبیاء و اولیاء نیز ثابت می كنند.

در جمع این دو دسته از آیات باید گفت: علم غیب ذاتی و استقلالی و فعلی از آن خداست، اما علم غیب إعطایی و غیر استقلالی و بالقوه، از آنِ انبیاء و اولیاء الهی می باشد.

یعنی علم غیب انبیاء و اولیاء نیز نامحدود است ولی اوّلاً از خودشان نیست بلكه همچون وجود آن ها وابسته به علم خدا است و ثانیاً بالقوه است، یعنی اگر بخواهند می دانند، و خواست آن ها هم منوط به اذن الهی است كه اگر مصلحت باشد، انبیاء و اولیاء الهی با خواست خود، آگاه از علم غیب خواهند شد.(ر.ك: مكارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، مدرسة الامام علی بن ابی طالب، چاپ سوم، 1375 ش، ج7، ص 201 الی 262.)

در بحث بماند

در پایان نامه علم غیب پیامبر و ائمه

غيب بر دو قسم است – مطلق، و نسبي 1. غيب مطلق آن است كه در همه مقاطع وجودي و براي همگان پوشيده و مستور است مانند ذات خداوند كه معرفت كنه ذات او براي احدي مقدور نيست و نسبت به همگان غيب است اگر چه براي خودش مشهود است البته غيب مطلق به اين معني كه حتّي براي خود همان شيء غيب باشد هرگز وجود ندارد بلكه معدوم محض است كه حتّي براي خود نيز معدوم است چون خودش عين عدم است يعني خودي ندارد تا چيزي براي او معلوم باشد 2. غيب نسبي – غيب نسبي آن است كه در برخي مقاطع وجودي و يا براي برخي افراد غيب است مانند اخبار گذشتگان «ذلك من انباء الغيب نوحيه اليك» ؛ اين از اخبار غيب است كه آن را به تو وحي مي‌كنيم.يا مانند قيامت و فرشتگان: زيرا قيامت مشهود برخي انسآنها است. فرشته نيز تمثلش براي برخي انسآنها ممكن است «فتمثّل لها بشراً سويّاً» او در شكل انساني بي عيب و نقص بر مريم ظاهر شد و مشاهده اش ميسور انبياء و اولياي الهي است البته همگان حتي كافران در حال احتضار و در برزخ و قيامت. بعضي از فرشتگان را مشاهده مي‌كند «يوم يرون الملائكة لابُشري يَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِيْنَ» روزي كه فرشتگان را مي بينند روز بشارت براي مجرمان نخواهد بود» (عبدالله، جوادي آملي، تسنيم تفسير قرآن كريم، ج 2، ص171.)

مورد بحث ما غيب نسبي است و غيب مطلق از مختصّات خداوند متعال است كه وجودش غير محدود و چيزي از او غايب نيست اوست كه بالذات بر جهان غيب احاطه دارد و علومش احتياجي به غير ندارد و به او همه احتياج دارند.

ص 8