بحث:جنگ حنین
نبردی در منطقه حنین
نبردی که در سال هشتم هجری پس از فتح مکه میان مسلمانان و مشرکین قبایل هوازن و ثقیف اتفّاق افتاد. حُنین محلّ درگیری دو سپاه بود، مسلمانان که ۱۲ هزار نفر بودند، ابتدا غافلگیر شدند و سپاه اسلام گریخت و متفرّق شد، ولی در مرحله بعد، با مقاومت پیامبر خدا، عباس، علی (ع) و عدهای، فراریان برگشتند و درگیری شدیدی شد و سرانجام کفّار شکست سختی خوردند و غنایم بسیاری به دست مسلمانان افتاد.
قرآن کریم از این واقعه یاد میکند و شکست اوّلیه مسلمانان را به خاطر غرور میداند﴿لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ وَيَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئًا وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ﴾[۱][۲].
نبرد حنین و طائف
پس از شکست و تسلیم قریش، به نظر میرسید قبائل اطراف مکه که تحت سلطه فکری و سیاسی قریش و مکیان بودند، نباید تحرکاتی بر ضد مسلمانان انجام دهند؛ ولی با این حال، تحرکاتی از سوی قبیله هوازن و ثقیف شکل گرفت. به روایت طبری[۳] قبائل هوازن و ثقیف هنگامی که شنیدند پیامبر از مدینه حرکت کرده، گمان کردند به جنگ آنان میآید. از این رو، افراد خود را جمع کردند و فرماندهی آنها را که ۴ هزار نفر بود، به مالک بن عوف سپردند. فتح مکه، موجب پدید آمدن بیم و ترس بیشتر در بنی هوازن شد که منطقه مسکونی آنها در جنوب مکه قرار داشت. این وحشت و ترس در بنی ثقیف که مردم طائف و اطراف آن بودند نیز پدید آمد و تصمیم به مقاومت مشترک در برابر پیامبر گرفتند.
رسول خدا(ص) چون از تحرکات هوازن با خبر شد، با ۱۲ هزار نفر که ۲ هزار نفر از آنان از مشرکان تازه مسلمان بودند، به سوی حنین حرکت کرد. برخی مسلمانان از فزونی سپاه دچار شگفتی و غرور شدند و شکست سپاه مسلمان را ناممکن دانستند که آیه ۲۵ سوره توبه به آن اشاره دارد: «خدا شما را در بسیاری از جایها یاری کرد. نیز در روز حنین، آنگاه که انبوهی لشکرتان شما را به شگفت آورده بود، ولی برای شما سودی نداشت و زمین با همه فراخیاش بر شما تنگ شد و بازگشتید و به دشمن پشت کردید»[۴]. سپاه اسلام با حمله غافلگیرانه دشمن مواجه شد و نتوانست تعادل و ثبات خود را حفظ کند و پا به فرار گذاشت. تنها امیرالمؤمنین علی(ع) و شمار اندکی از بنی هاشم، مقاومت کردند و توانستند سپاه مسلمان را دوباره باز گرداند[۵]. با پایداری این عده، اوضاع به نفع مسلمانان تغییر کرد و مشرکان شکست خوردند و غنائم بسیاری نصیب مسلمانان شد.
پیامبر(ص) پس از پیروزی بر هوازن، به سوی طائف رفت و آن را محاصره و اعلان کرد که غلامان آنان در صورت پناه آوردن، آزاد خواهند شد که چند نفر به آن حضرت پناهنده شدند. اما با وجود تلاش رسول خدا(ص) و استفاده از همه شیوههای جنگی برای گشودن دژ طائف، موفق به فتح آن نشد و منطقه را ترک کرد. دلیل این تصمیم آن بود که آن حضرت میدانست با توجه به پیروزی در حنین و فتح مکه، اهالی طائف در آینده نزدیک، اسلام خواهند آورد و همین طور شد و هیئت نمایندگی طائف، در سال نهم به مدینه آمده و اظهار اسلام و بیعت کردند.
رسول خدا(ص) در راه بازگشت از طائف، در جعرانه در شمال شرقی مکه، توقف و غنائم حنین را تقسیم کرد. در این مکان، نمایندگانی از هوازن به حضور رسول خدا(ص) رسیده و پذیرش اسلام قبیله خود را اعلان کردند. پیامبر(ص) نیز اسلام آنان را پذیرفت و اسیران هوازن را به تقاضای بزرگان ایشان و با نظر مساعد مسلمانان آزاد کرد و در تقسیم اموال و غنائم، به افرادی همچون ابوسفیان و حکیم بن حزام با گشادهدستی رفتار کرد تا دل آنان را بیشتر به سوی اسلام جلب کند که درباره این گروه اصطلاح ﴿مُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ﴾ متداول شد. این رفتار پیامبر(ص) اعتراض برخی مسلمانان، مانند سعد بن ابی وقاص را برانگیخت[۶]. انصار نیز از بابت بخششهایی که به سران قبائل عرب شد، ناراحت و نگران شدند و به آن حضرت گلایه کردند. رسول خدا(ص) با توضیحاتی، ایشان را راضی کرد و انصار پذیرفتند که به جای دریافت اموال، رسول خدا(ص) در کنار آنان و همراه ایشان باشد. در حوادث مربوط به تقسیم غنائم هوازن، مردم هجوم گستردهای به سوی رسول خدا(ص) بردند و از ایشان درخواست اکید و صریح کردند که هر چه زودتر غنانم را میان ایشان تقسیم کند. این رفتار بدان دلیل بود که مسلمانان بیم داشتند مبادا پیامبر اموال هوازن را نیز مانند اسیرانشان به آنان باز گرداند و ایشان دست خالی از این نبرد بازگردند[۷].[۸]
پانویس
- ↑ بیگمان خداوند در نبردهایی بسیار و در روز (جنگ) «حنین» شما را یاری کرده است؛ هنگامی که فزونیتان شما را به غرور واداشت اما هیچ سودی برای شما نداشت و زمین با گستردگیش بر شما تنگ شد سپس با پشت کردن (به دشمن) واپس گریختید؛ سوره توبه، آیه ۲۵.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۷۶.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۳، ص۷۰.
- ↑ ﴿لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ وَيَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْكُمْ شَيْئًا وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ﴾ «بیگمان خداوند در نبردهایی بسیار و در روز (جنگ) «حنین» شما را یاری کرده است؛ هنگامی که فزونیتان شما را به غرور واداشت اما هیچ سودی برای شما نداشت و زمین با گستردگیش بر شما تنگ شد سپس با پشت کردن (به دشمن) واپس گریختید» سوره توبه، آیه ۲۵.
- ↑ مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۴۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۳، ص۹۴۸.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۴۹۲؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۳، ص۸۹؛ نیز ر.ک: میرشریفی، پیامبر رحمت، ص۲۱۳.
- ↑ محمدی، داداشنژاد، حسینیان، تاریخ اسلام ص ۱۹۹.