بحث:سکوت امام علی

مقدمه

امیر المؤمنین (ع) پس از غصب شدن خلافت، موضع ستیزجویانه و مخاصمت‌آمیز با خلفا نگرفت و به خاطر حفظ وحدت امت اسلام و جلوگیری از خطر فروپاشی امّت و اساس دین و سیطرۀ دشمنان، دم فروبست و دوران ۲۵ سالۀ صبر و سکوت و خانه نشینی را تحمّل کرد، آنچنان‌که خار در چشم و استخوان در گلو مانده باشد.

البته تعبیر سکوت و سازش چندان دقیق نیست. آن حضرت برای اثبات حقانیّت خود، بارها با دیگران احتجاج کرد و نسبت به خلاف‌های خلفای سه‌گانه، برخوردی انتقادآمیز و نصیحت‌گرانه داشت و از امر به معروف و نهی از منکر فروگذار نمی‌کرد، تا جایی که گاهی حضور آن حضرت، بخصوص در دوران عثمان برای حکومت قابل تحمّل نبود و از او می‌خواستند که در مدینه نباشد. آنچه مسلّم است، برای گرفتن حقّ خود از غاصبان، دست به شمشیر نبرد و بر سر قدرت و خلافت با آنان درگیر نشد و کوتاه آمد، یکی به خاطر حفظ و بقای اسلام، دیگری برای حفظ وحدت. در جایی فرموده است: اگر بیم تفرقۀ امّت و نابود شدن اساس اسلام نبود، وضع و موضع دیگری داشتیم «و أیم اللّه لو لا مخافة الفرقة بین المسلمین و أن یعود الکفر و یبور الدّین لکنّا علی غیر ما کنّا لهم علیه» که اشاره به هردو انگیزه برای ترک منازعه با غاصبان خلافت دارد. آنچه هم نقل شده که در پاسخ به استمداد حضرت زهرا (ع) از وی در مورد غصب فدک و ظلم به حضرت زهرا (ع)، فرمود: اگر دوست داری این صدای اذان و فریاد توحید خاموش شود، اقدام کنم، اشاره به سیاست صبر و سکوت برای حفظ دین است. امام باقر (ع) نیز دربارۀ آن می‌فرماید: مردم که آن کارها را کرده و با ابوبکر بیعت کردند، چیزی مانع نشد که علی (ع) مردم را به خود فراخواند جز اینکه مراعات مردم را کند، چون بیم آن داشت که از اسلام برگردند و بت‌پرستی شوند و شهادت بر توحید و رسالت را کنار بگذارند. برای آن حضرت، اینکه بر آن حال باقی بمانند بهتر از آن بود که از اسلام برگردند... و کان الأحبّ إلیه أن یقرّهم علی ما صنعوا من أن یرتدّوا عن الإسلام.