سیری در نهج البلاغه (کتاب)
| سیری در نهج البلاغه | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | مرتضی مطهری |
| موضوع | امامت |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات صدرا |
| محل نشر | تهران، ایران |
| سال نشر | ۱۳۷۹ ش |
| تعداد صفحه | ۳۲۰ |
| شابک | ۹۶۴-۵۶۰۰-۲۰-۰ |
| شماره ملی | م۷۸-۱۱۶۵۵ |
سیری در نهج البلاغه، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی موضوعات گوناگون كلمات امام علی (ع) در نهج البلاغه و برخی از ویژگیهای ادبی آن می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر مرتضی مطهری است و انتشارات صدرا انتشار آن را به عهده داشته است.
دربارهٔ کتاب
- کتاب سیری در نهج البلاغه برگرفته از مجموعه مقالات نگارنده در خلال سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۲ در مجله مکتب اسلام است که پس از بازنگری، به‌عنوان اثری مستقل منتشر شد. نگارنده در این مجموعه مقالات از دیدگاهی کلی به واکاوی نهج البلاغه پرداخته و اهداف خود را تبیین مقاصد و مفاهیم این کتاب، با تأکید بر موضوع‌های اساسی مطرح شده در آن بازگو کرده است. هم‌چنین ضمن نقل اقوال تاریخی، به سخنان دیگران نیز استشهاد کرده است. * نگارنده در یک تقسیم‌بندی موضوعی در هفت بخش، به بررسی و تحلیل محتوای نهج البلاغه پرداخته است:
- بخش نخست، کتابی شگفت: مؤلف در این بخش به معرفی کلی نهج البلاغه می‌پردازد. این بخش شامل تقسیم نهج البلاغه در سه بخش خطبه‌ها و نامه‌ها و حکمت‌ها، معرفی شریف رضی، گردآورنده نهج البلاغه، برخی امتیازهای نهج البلاغه چون زیبایی متن و تأثیر و نفوذ آن در مخاطب و بیان سخنان اهالی علم و ادب درباره نهج البلاغه زیر عنوان اعترافات است.
- بخش دوم، توحید و معرفت: کتاب حاضر در مسئله توحید در وجوه متفاوتی وارد شده است؛ وجوهی چون مطالعه مخلوقات و کیفیّت و تنوع آن‌ها، بحث‌های عقلی و فلسفی، حدوث و قدم، نفی تصویر جسمانی از خدا، نفی کیفیت‌پنداری و نیز نفی پندارهای گوناگون در ارتباط با ذات خداوند... نگارنده ضمن تمرکز بر مسائل تعقلی و فلسفی به بیان نمونه‌ای از بحث‌های نهج البلاغه پرداخته و برای نمایان ساختن ارزش‌های بحث‌های توحیدی نهج البلاغه، دست به مقایسه‌ای تطبیقی بین منطق نهج البلاغه و اندیشه‌های متکلمان و فلاسفه زده است.
- بخش سوم، سلوک و عبادت: نویسنده ضمن تبیین مفهوم عبادت و تقسیمات آن دیدگاه نهج البلاغه، به بیان حالات و کرامات عبادت‌پیشگان پرداخته و تصویری از شب مردان خدا را روایت می‌کند. نگارنده سعی در بیان حالات عبادت‌پیشگان از دیدگاه نهج البلاغه داشته است.
- بخش چهارم، حکومت و عدالت: این بخش به مسائلی همچون تبیین مسئله حکومت، چرایی و چیستی آن، ارزیابی حکومت، ارزیابی عدالت و بررسی موضع امام علی (ع) در عرصه حکومت و اداره جامعه، موضع امام درباره عدالت و مصلحت، حقوق متقابل مردم و حکومت، بیان نکاتی چند درباره آیین حکومت‌داری با تمرکز بر نامه ۵۳ یا همان فرمان‌نامه حکومتی امام (ع) پرداخته است.
- بخش پنجم، اهل‌بیت و خلافت: در این بخش ضمن بیان و اثبات برتری‌های اهل بیت (ع) بر همگان و اولویت و احقیّت آن‌ها، به‌ویژه امام علی (ع) بر حکومت، هم به جهت نصّ و وصیت، هم به جهت لیاقت و فضیلت و هم به جهت خویشی و قرابت و هم‌نشینی با پیامبر اکرم، پرداخته است. در عین حال به بیان اشاراتی که امام علی (ع) در بیان فضائل و برتری‌های خود و خاندان خود داشته و بیان جایگاه والای علمی ایشان پرداخته است. هم‌چنین در انتها با اشاره به بیان نقدگونه امام از شرایط پیش آمده و بیان حال خلفا و سیره آن‌ها در حکومت و خلافت، اشاراتی را از نهج البلاغه ذکر کرده است.
- مؤلف در انتهای این بخش به رمزگشایی از علت سکوت امام (ع) در سال‌های پس از رحلت پیامبر (ص) پرداخته و راز این سکوت را در حفظ و ایجاد وحدت و اتحاد جامعه اسلامی بیان می‌دارد.
- بخش ششم، موعظه و حکمت: این بخش با بررسی ابعادی چند از پندهای امام به مردمان و بیان منطق وعظ گونه امام به بازشناسی برخی مفاهیم از قبیل تقوا، زهد، پارسایی و نقش ایجابی آن‌ها در زندگی و ایجاد حالاتی چون ایثار، هم‌دردی، آزادگی و معنویت پرداخته است.
- بخش هفتم، دنیا و دنیاپرستی: تبیین مفهوم دنیا و آفات آن، دنیاپرستی و نحوه زندگی دنیوی، دنیای نکوهیده، رابطه انسان با دنیای پیرامون و ارزش دنیا از دیدگاه نهج البلاغه، رابطه دنیا و کرامت آدمی، ایجاد تعلقات و وابستگی‌های دنیا و ارتباط آن با موضوع آزادگی و کرامت انسان و نحوه تنظیم رابطه آدمی با جهان پیرامون از مطالبی است که در این بخش به آن‌ها اشاره شده است[۱].
فهرست کتاب
- مقدّمه
- بخش اول: کتابی شگفت:
- این مجموعه نفیس
- شاهکارها
- بخش دوم: الهیات و ماوراء الطبیعه:
- توحید و معرفت
- ارزش تعقلات فلسفی در مسائل ماوراء طبیعی
- ذات و صفات پروردگار
- مقایسه و داوری
- بخش سوم: سلوک و عبادت:
- عبادت در اسلام
- ترسیم چهره عبادت و عُبّاد در نهج البلاغه
- بخش چهارم: حکومت و عدالت:
- نهج البلاغه و مسأله حکومت
- اعتراف به حقوق مردم
- حکمران امانتدار است نه مالک
- بخش پنجم: اهل بیت (ع) و خلافت:
- سه مسأله اساسی
- احقیت و اولویت
- انتقاد از خلفا
- سکوت تلخ
- مواعظ بی نظیر
- عمده‌ترین بخش‌های نهج البلاغه
- تقوا مصونیت است نه محدودیت
- زهد و پارسایی
- زهد اسلامی و رهبانیت مسیحی
- زاهد و راهب
- زهد و آزادگی
- زهد و معنویت
- زهد، برداشت کم برای بازدهی زیاد
بخش هفتم: دنیا و دنیا پرستی:
- نهج البلاغه و ترک دنیا
- رابطه انسان و جهان
- ارزش دنیا از نظر قرآن و نهج البلاغه
- وابستگی‌ها و آزادگی‌ها
- خودزیانی و خودفراموشی
- نکاتی چند.[۲]
دربارهٔ پدیدآورنده
