عراق

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
(تغییرمسیر از عراقی‌ها)

مقدمه

کشور عراق یا عراق عرب، هم‌جوار کشور ایران است و حدود آن از شمال، ترکیه، از شرق، ایران، از غرب سوریه و از جنوب، نجد و خلیج فارس است. وسعت عراق ۳۱۷.۴۳۸ کیلومتر مربع است. این سرزمین از دو قسمت تشکیل شده است: یک قسمت کوهستانی و قسمت دیگر بیابانی هموار. پس از ظهور اسلام و فتوحاتی که نصیب مسلمانان شد، عراق نیز مانند بسیاری از کشورهای این منطقه در تسلط و استیلای مسلمانان درآمد. شهرهای مهم عراق عبارت‌اند از: بغداد، کوفه، بابل، بصره، تکریت، حلوان، حیره، نجف، کربلا و سامره. عراق به‌معنای کنار دریا و نیز ساحل نیز آمده است. اصولاً سرزمین رسوبی را اعراب سواد یعنی خاک سیاه نامیده‌اند. رفته‌رفته کلمه سواد با عراق یکی شد و عبارت بود از تمام سرزمین بابل.

در قرون وسطی اوضاع طبیعی عراق با امروز بسیار تفاوت داشت و تغییراتی در مجرای دجله و فرات حاصل شد که تغییراتی در این سرزمین به‌وجود آورد. عرب‌ها بین‌النهرین را به دو ناحیه سفلی و علیا تقسیم می‌کردند. بین‌النهرین سفلی را عراق می‌نامیدند و مرز شمالی آن خطی بود از خاور به باختر، که از دجله شروع و به فرات ختم می‌شد. بین‌النهرین علیا را عرب‌ها جزیره می‌نامیدند، زیرا دشت‌های پهناور به رود مزبور می‌پیوستند، احاطه شده بودند و دو شط بزرگ را به هم وصل می‌کردند.

اقوام مختلف این سرزمین عبارت‌اند از: عرب و ترک و کرد و فارس. در سنوات متمادی عده‌ای از مردم ایران بدان‌جا مهاجرت کرده‌اند و به‌دلیل وجود اعتاب مقدسه، شیعیان به آن سرزمین مسافرت می‌کنند. ۷۰ درصد مردم عراق، عرب، ۲۰ درصد کرد، ۴ درصد فارس، ۵ درصد ترک و نژادهای دیگرند.

مذاهب مختلفی در عراق وجود دارد، مانند اسلام، یهود، مسیحیت و اقلیت‌های دیگر آشوری و یزیدیه و صابئیه. در این سرزمین با آنکه زبان رسمی عربی است، اما به زبان کردی، ترکی و فارسی نیز صحبت می‌شود. زبان‌های دیگر نیز مانند آرامی، عبری و سریانی ویژه معابد است، ولی تمام این زبان‌ها در زبان رسمی که عربی است مستهلک شده‌اند و مذهب رسمی، همان اسلام است.

عراق، محل زندگی و شهادت شش امام شیعه است و شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا زیارتگاه شیعیان جهان‌ به‌شمار می‌رود. در این سرزمین دو نهر بزرگ وجود دارد: یکی دجله و دیگری فرات. دجله در طول ۱۸۰۰ کیلومتر و فرات در ۲۳۵۰ کیلومتر جریان دارد. نهرهای کوچک بسیار و دو دریاچه کوچک به نام دریاچه الحمار به مساحت ۵۲۰۰ کیلومتر مربع در جنوب بین بصره و ناصریه و دریاچه حیاتیه به مساحت ۱۴۰ کیلومتر مربع بین رمادی و فلوجه و اهواز نیز وجود دارند[۱].

این منطقه شاهد وقایع مهم بی‌شماری در صدر اسلام بود. فتح این سرزمین در دوران خلافت عمر، نقطه آغازی برای فتوحات بزرگ در ایران، سند، و... تا فراتر از دو نهر ـ سیحون و جیحون ـ شد. در دوران حکومت علی(ع)، این منطقه پایتخت خلافت قرار گرفت و این پایتختی با برپایی حکومت عباسیان ادامه یافت. حکام این حکومت بغداد را بنا کردند و این شهر را به مدت ۵۰۰ سال مقر حکومت خود قرار دادند. کشور عراق کنونی به پایتختی بغداد در سال ۱۳۷۸ هجری قمری تأسیس شد و از لحاظ منابع، کشوری غنی از آب و نفت محسوب می‌شود[۲].

وجه تسمیه

در وجه تسمیه عراق به این نام، موارد مختلفی ذکر شده است. برخی علت آن را پایین بودن از نجد و نزدیکی به دریا گفته‌اند. برخی آن را جمع «عرقه» به معنای «یک بار بال زدن پرنده» گفته‌اند[۳]. بعضی هم عراق را جمع «عرق» گفته، بعضی هم عراق را به معنای ساحل دریا گرفته‌اند و گفته‌اند چون عراق بر ساحل دجله و فرات قرار داشته و این رودها تا دریا امتداد یافته‌اند، بدان عراق می‌گویند[۴].[۵]

عراق در آخرالزمان

عراق در تحولات آخرالزمان مرکز حوادث خواهد بود. در این کشور جنگ‌های فراوانی رخ خواهد داد به گونه‌ای که گویا میدان اصلی جنگ در آخرالزمان است. سفیانی، خراسانی یمانی، سید حسنی، دجال برخی از کسانی هستند که به این کشور لشکرکشی می‌کنند و به قتل و خون‌ریزی دست می‌زنند. در پایان نیز با آمدن حضرت مهدی (ع) با لشکر خود به عراق، طومار دشمنان برچیده می‌شود و حضرت در کوفه مستقر شده و مسجد سهله را خانه خود و مسجد کوفه را دارالحکومه قرار خواهد داد[۶].[۷]

منابع

پانویس

  1. دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲، ص ۵۶۳ ـ ۵۶۵؛ بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۲۶.
  2. بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۲۰۲.
  3. ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۹۳.
  4. ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۹۳. بر این جمع، موارد دیگری نیز افزوده شده که برای مطالعه رجوع کنید به: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۹۳-۹۴.
  5. بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۲۰۲.
  6. ر.ک: کوفه، سفیانی، مسجد سهله.
  7. حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان. ص ۴۲۵.