علی بن مهدی بن صدقه رقی در معارف و سیره رضوی

آشنایی اجمالی

شیخ طوسی او را در رجال خود از اصحاب امام رضا(ع) ذکر می‌کند و می‌گوید: ابوالحسن علی بن مهدی رقی فرزندش «احمد» از وی روایت می‌کند نجاشی گفته: ابوالحسن علی بن مهدی رفی انصاری کتابی تألیف کرده که فرزندش احمد بن علی رقی از وی روایت کرده است.

او از امام رضا(ع) دو روایت نقل کرده، او می‌گوید: امام رضا از پدرانش(ع) روایت می‌کند که رسول خدا(ص) فرمودند: دوستی ما اهل بیت گناهان را پاک می‌کند و نیکی‌ها را چند برابر می‌نماید، محبت ما اهل بیت مظالم بندگان را به عهده می‌گیرد مگر این که کسی اصرار بر گناه و ظلم داشته باشد.^[۱]

علی بن مهدی بن صدقه رقی در دانشنامه امام رضا ج۱

راوی حدیث در عصر امام رضا (ع). علی بن مهدی بن صدقه رقی بن هشام بن غالب بن محمد بن علی رقی أنصاری مکنی به ابوالحسن از اصحاب و راویان حدیث در عصر امام رضا (ع) است^[۲]. نسبت رقی اگر چه بنا بر آنچه در الانساب آمده به اهالی رقه، وادی جزیره مانندی در کنار نهر فرات داده می‌شود اما بنا بر ادامه قول سمعانی در این کتاب، رقه منحصر به یک مکان خاص نیست و به طور کلی به هر سرزمینی که بر روی شطی واقع شده^[۳] و کناره‌های آن در اثر جزر و مد آب محلی مناسب برای رویش گیاه باشد، رقه اطلاق می‌شود^[۴]؛ بر این اساس نمی‌توان خاستگاه روشنی از نظر جغرافیایی برای این راوی در نظر گرفت. همچنین درباره زاد روز و زیست‌نامه او نیز اطلاع دقیقی در دست نیست، جز اینکه او را فرزندی با نام احمد مکنی به ابوعلی^[۵] بوده که به نظر می‌رسد دست مایه رجالیون برای به حساب آوردنش در زمره راویان امام رضا (ع)، احادیثی است که احمد از پدرش علی بن مهدی از امام رضا (ع) روایت کرده است؛ چنان که نجاشی و شیخ طوسی در کتاب‌های خویش در کنار توصیف علی بن مهدی و ذکر کنیه‌اش ابوالحسن از پسرش ابوعلی نام می‌برند و در احتساب راویان حدیث از وی به ابوعلی احمد بسنده می‌کنند^[۶].

ابوعلی احمد فرزند علی بن مهدی را می‌توان در زمره عالمان و محدثان و دانشمندان آن روزگار به حساب آورد، در برخی کتب حدیثی وی را در شمار اسانید و مشایخ ابن‌قولویه نام برده‌اند^[۷]؛ همچنین بنا بر داده تاریخی او در سال ۳۰۴ قمری حیات داشته، چرا که در همان سال ابومحمد هارون بن موسی تلعکبری که از شاگردان روایی علی بن بابویه قمی پدر شیخ صدوق^[۸] بود، در مصر از او سمع حدیث می‌کرد^[۹] و برای نقل هر آنچه از احمد روایت کرده از وی اجازه داشت^[۱۰]. اگر چه در منابع کهن رجالی درباره وثاقت احمد و پدرش سخنی به صراحت نیامده اما در تأیید توثیق آن دو می‌توان به روایت زیارت امین الله به نقل از احمد و او نیز از پدرش علی بن مهدی بن صدقه از امام رضا (ع)، توسط شیخ محدث جعفر بن قولویه در کتاب کامل الزیارات، دلالت کرد^[۱۱]، بدان علت که به اذعان خود ابن‌قولویه در مقدمه کتابش، تنها به روایت از ثقات در آن پرداخته است^[۱۲].

زیارت امین‌الله که از زیارات مشهوری است که در کتب مزاری^[۱۳] و حدیثی^[۱۴] دیگر نیز نقل شده و در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی نیز راه یافته است^[۱۵]، در باب کیفیت زیارت امیرمؤمنان علی (ع) می‌باشد که امام رضا (ع) از پدرشان حضرت موسی بن جعفر (ع) از پدر بزرگوارش امام جعفر (ع) نقل فرمود که آن جناب فرمودند: حضرت زین‌العابدین (ع) قبر امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب (ع) را به این کیفیت زیارت کردند^[۱۶]. این زیارت همچنین به نقل علی بن بلال مهلبی از ابوعلی احمد از پدرش علی بن مهدی از امام رضا (ع) با همان متن و مضموم روایت شده است^[۱۷].

ابن‌جوزی از علمای اهل سنت، یکی از احادیثی که احمد از پدرش علی بن مهدی از امام رضا (ع) روایت کرده را در کتاب موضوعات خود آورده است؛ او در ذیل روایت مذکور ابن‌مهدی را واضع آن حدیث می‌خواند^[۱۸]، ذهبی نیز او را از ضعفاء می‌داند و او را به نسبت دادن خبر کذب به امام رضا (ع) متهم می‌کند^[۱۹]. اما می‌توان در مقابل آنچه از جرح وارد شده به شهادت ابن‌قولویه در تأیید وثاقت احمد بن علی بن مهدی استدلال کرد چرا که دانسته شد نقل از او در کتاب کامل الزیارات شهادتی قوی بر عدالتش است. نجاشی علی بن مهدی را صاحب کتابی از امام رضا (ع) می‌داند که پسرش احمد آن را املاء کرده است و محمد بن عثمان از آن خبر داده است^[۲۰]. بعدتر برخی دیگر نیز با استناد به گفته او این مطلب را تأیید نموده و در کتاب‌های خویش آن را نقل نموده‌اند^[۲۱].

در تعدادی از کتاب‌ها از علی بن مهدی و احمد پسرش با نسبت برقی^[۲۲] و نیز ابن‌صدقه رملی^[۲۳] یاد شده است. در کتاب بشارة المصطفی نیز به نظر می‌رسد. نام این دو در اثر خطایی جابه جا شده است و روایت امام رضا (ع) را علی بن احمد بن مهدی صدقه رقی از پدرش نقل کرده است^[۲۴]. به استناد این منبع احمد بن مهدی راوی امام رضا (ع) محسوب شده و بر این اساس برخی از معاصرین احمد بن مهدی را در زمره روات امام رضا (ع) ذکر کرده‌اند^[۲۵] در حالی که نام راوی اصلی روشن گشته به علاوه احمد بن علی بن مهدی به گفته رجالیون از جمله افرادی است که مستقیماً از ائمه (ع) روایتی ندارد^[۲۶]. زمان وفات علی بن مهدی نامعلوم است، او روایتی از علی بن عبدالغفار دارد که بعد از وفات ابوجعفر ثانی، امام جواد (ع) نامه‌ای به ابوالحسن صاحب عسکری نوشته و طی آن از امر شیعه بعد از وفات آن حضرت سؤال کرده است^[۲۷]، این حدیث که نام علی بن مهدی در سسله راویان آن وارد شده است بیانگر این است که او تا زمان وفات امام جواد (ع) و امامت امام هادی (ع) زنده بوده است.^[۲۸]^[۲۹]

منابع

پانویس

↑ عطاردی قوچانی، عزیزالله، راویان امام رضا در مسند الرضا، ص 299-300.
↑ رجال النجاشی، ص۲۷۷؛ رجال الطوسی، ص۳۶۰؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۲۵۲؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۳۳.
↑ الأنساب، سمعانی، ج۶، ص۱۵۶.
↑ لسان العرب، ج۱۰، ص۱۲۳.
↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۲۳۶؛ رجال الطوسی، ص۴۱۰.
↑ رجال النجاشی، ص۲۷۷- ۲۷۸؛ رجال الطوسی، ص۳۶۰، ۴۱۰؛ شواهد التنزیل لقواعد التفصیل، ج۱، ص۴۶۴.
↑ کامل الزیارات، ص۱۰؛ أعیان الشیعة، ج۴، ص۱۵۵؛ کلیات فی علم الرجال، ص۳۰۴.
↑ رجال الطوسی، ص۴۳۲.
↑ نقد الرجال، ج۱، ص۱۴۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۸۳.
↑ رجال الطوسی، ص۴۱۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۶؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۹۶؛ طرائف المقال، ج۱، ص۱۵۷.
↑ کامل الزیارات، ص۹۲؛ مشایخ الثقات، ص۱۲۶.
↑ کامل الزیارات، ص۱۰؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۳۵.
↑ مصباح المتهجد، ج۲، ص۷۳۸- ۷۳۹؛ المزار الکبیر، ص۲۸۲- ۲۸۴.
↑ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۳۹۵-۳۹۷؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۲، ص۳۴۴- ۳۴۶.
↑ مفاتیح الجنان، ص۵۲۶-۵۲۸.
↑ کامل الزیارات، ص۹۲.
↑ فرحة الغری، ص۷۲؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۳۹۷؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۲، ص۳۴۶.
↑ الموضوعات، ج۱، ص۴۲۲.
↑ المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۸۰؛ میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۲۰.
↑ رجال النجاشی، ص۲۷۷.
↑ نقد الرجال، ج۳، ص۳۰۴؛ جامع الرواةج ۱، ص۶۰۴؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۳۵۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۰۵.
↑ الأمالی، طوسی، ص۵۶۸؛ حلیة الأبرار، ج۲، ص۳۱۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۸۳.
↑ الرد النفیس، ص۲۳۳.
↑ بشارة المصطفی، ج۲، ص۱۶۳.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۰۲؛ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۱، ص۱۲۳.
↑ نقد الرجال، ج۱، ص۱۴۲؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۶؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۹۶.
↑ إعلام الوری، ج۲، ص۲۴۷.
↑ منابع: إعلام الوری بأعلام الهدی، فضل بن حسن معروف به طبرسی (۵۴۸ق.)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت له لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۷ق، أعیان الشیعة، سید محسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق، الأمالی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق، الأنساب، عبدالکریم بن محمد معروف به سمعانی (۵۶۲ق)، تحقیق: عبدالرحمن معلمی، حیدر آباد، دائرة المعارف العثمانیة، اول، ۱۳۸۲ق؛ بشارة المصطفی الشیعة المرتضی، محمد بن علی طبری (قرن عقی)، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۳ق؛ جامع أحادیث الشیعة، زیر نظر: سید حسین بن علی طباطبایی بروجردی (۱۳۸۰ق)، قم، المطبعة العلمیة ۱۳۹۹ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، مکتبة المحمدی، بیتا؛ حلیة الأبرار فی أحوال محمد:لیه و آله الأطهار، سیدهاشم بن سلیمان حسینی بحرانی (۱۱۰۷ق)، تحقیق: غلامرضا مولانا بروجردی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، اول، ۱۴۱۱ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، بیروت، دار الأضواء، سوم، ۱۴۰۳ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، أحمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سیدموسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ الرد النفیس علی أباطیل عثمان الخمیس، حسن بن عبدالله عجمی (معاصر)، قم، دار الهدی، دوم، ۱۳۸۶ش؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، عبیدالله بن عبدالله معروف به حاکم حسکانی (۴۹۰ق)، تحقیق: محمدباقر محمودی، تهران، وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، اول، ۱۴۱۱ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق، عیون أخبار الرضا، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق؛ فرحة الغری فی تعیین قبر أمیر المؤمنین علی علی سید عبدالکریم بن احمد حسنی (۶۹۳ق)، تحقیق: سید تحسین آل شبیب موسوی، قم، مرکز مطالعات اسلامی غدیر، اول، ۱۴۱۹ق، کامل الزیارات، جعفر بن محمد معروف به ابن قولویه (۳۶۸ق)، تحقیق: نشر الفقاهة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۷ق، کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تهران، دانشگاه تهران، اول، ۱۳۴۲ش؛ کلیات فی علم الرجال، جعفر بن محمد حسین سبحانی (معاصر)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، سوم، ۱۴۱۴ق؛ لسان العرب، محمد بن مکرم معروف به ابن منظور (۷۱۱ق)، تحقیق: أحمد فارس، بیروت، دار صادر، سوم، ۱۴۱۴ق؛ المزار الکبیر، محمد بن جعفر مشهدی (قرن عق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۹ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ مسند الإمام الرضا علی، عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا، اول، ۱۴۰۶ق؛ مشایخ الثقات، غلامرضا عرفانیان (معاصر)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۷ق؛ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، اول، ۱۴۱۱ق، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سیدابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ المغنی فی الضعفاء، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: حازم قاضی، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۸ق؛ مفاتیح الجنان، عباس بن محمدرضا معروف به محدث قمی (۱۳۵۹ق)، ترجمه: مهدی الهی قمشه‌ای، قم، انتشارات آیین دانش، هجدهم، ۱۳۹۰ش؛ مفاتیح الجنان، عباس بن محمدرضا معروف به محدث قمی (۱۳۵۹ق)، ترجمه: مهدی الهی قمشه‌ای، قم، انتشارات آیین دانش، هجدهم، ۱۳۹۰ش؛ المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ الموضوعات من الأحادیث المرفوعات، عبدالرحمن بن علی معروف به ابن جوزی (۵۹۷ق)، تحقیق: عبدالرحمن محمد عثمان، مدینه، المکتبة السلفیة، اول، ۱۳۸۶ق؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار المعرفة، اول، ۱۳۸۲ق؛؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لله لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت عال لإحیاء التراث، قم، دوم، ۱۴۱۴ق.
↑ روحانی، فاطمه و سادات امیری، ارینب، مقاله «ابن مهدی»، دانشنامه امام رضا ص ۴۵۴.

[1] عطاردی قوچانی، عزیزالله، راویان امام رضا در مسند الرضا، ص 299-300.

[2] رجال النجاشی، ص۲۷۷؛ رجال الطوسی، ص۳۶۰؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۲۵۲؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۳۳.

[3] الأنساب، سمعانی، ج۶، ص۱۵۶.

[4] لسان العرب، ج۱۰، ص۱۲۳.

[5] عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۲۳۶؛ رجال الطوسی، ص۴۱۰.

[6] رجال النجاشی، ص۲۷۷- ۲۷۸؛ رجال الطوسی، ص۳۶۰، ۴۱۰؛ شواهد التنزیل لقواعد التفصیل، ج۱، ص۴۶۴.

[7] کامل الزیارات، ص۱۰؛ أعیان الشیعة، ج۴، ص۱۵۵؛ کلیات فی علم الرجال، ص۳۰۴.

[8] رجال الطوسی، ص۴۳۲.

[9] نقد الرجال، ج۱، ص۱۴۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۸۳.

[10] رجال الطوسی، ص۴۱۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۶؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۹۶؛ طرائف المقال، ج۱، ص۱۵۷.

[11] کامل الزیارات، ص۹۲؛ مشایخ الثقات، ص۱۲۶.

[12] کامل الزیارات، ص۱۰؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۳۵.

[13] مصباح المتهجد، ج۲، ص۷۳۸- ۷۳۹؛ المزار الکبیر، ص۲۸۲- ۲۸۴.

[14] وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۳۹۵-۳۹۷؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۲، ص۳۴۴- ۳۴۶.

[15] مفاتیح الجنان، ص۵۲۶-۵۲۸.

[16] کامل الزیارات، ص۹۲.

[17] فرحة الغری، ص۷۲؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۳۹۷؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۲، ص۳۴۶.

[18] الموضوعات، ج۱، ص۴۲۲.

[19] المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۸۰؛ میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۲۰.

[20] رجال النجاشی، ص۲۷۷.

[21] نقد الرجال، ج۳، ص۳۰۴؛ جامع الرواةج ۱، ص۶۰۴؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۳۵۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۰۵.

[22] الأمالی، طوسی، ص۵۶۸؛ حلیة الأبرار، ج۲، ص۳۱۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۸۳.

[23] الرد النفیس، ص۲۳۳.

[24] بشارة المصطفی، ج۲، ص۱۶۳.

[25] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۰۲؛ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۱، ص۱۲۳.

[26] نقد الرجال، ج۱، ص۱۴۲؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۶؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۹۶.

[27] إعلام الوری، ج۲، ص۲۴۷.

[28] منابع: إعلام الوری بأعلام الهدی، فضل بن حسن معروف به طبرسی (۵۴۸ق.)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت له لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۷ق، أعیان الشیعة، سید محسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق، الأمالی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق، الأنساب، عبدالکریم بن محمد معروف به سمعانی (۵۶۲ق)، تحقیق: عبدالرحمن معلمی، حیدر آباد، دائرة المعارف العثمانیة، اول، ۱۳۸۲ق؛ بشارة المصطفی الشیعة المرتضی، محمد بن علی طبری (قرن عقی)، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۳ق؛ جامع أحادیث الشیعة، زیر نظر: سید حسین بن علی طباطبایی بروجردی (۱۳۸۰ق)، قم، المطبعة العلمیة ۱۳۹۹ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، مکتبة المحمدی، بیتا؛ حلیة الأبرار فی أحوال محمد:لیه و آله الأطهار، سیدهاشم بن سلیمان حسینی بحرانی (۱۱۰۷ق)، تحقیق: غلامرضا مولانا بروجردی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، اول، ۱۴۱۱ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، بیروت، دار الأضواء، سوم، ۱۴۰۳ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، أحمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سیدموسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ الرد النفیس علی أباطیل عثمان الخمیس، حسن بن عبدالله عجمی (معاصر)، قم، دار الهدی، دوم، ۱۳۸۶ش؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، عبیدالله بن عبدالله معروف به حاکم حسکانی (۴۹۰ق)، تحقیق: محمدباقر محمودی، تهران، وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، اول، ۱۴۱۱ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق، عیون أخبار الرضا، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق؛ فرحة الغری فی تعیین قبر أمیر المؤمنین علی علی سید عبدالکریم بن احمد حسنی (۶۹۳ق)، تحقیق: سید تحسین آل شبیب موسوی، قم، مرکز مطالعات اسلامی غدیر، اول، ۱۴۱۹ق، کامل الزیارات، جعفر بن محمد معروف به ابن قولویه (۳۶۸ق)، تحقیق: نشر الفقاهة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۷ق، کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تهران، دانشگاه تهران، اول، ۱۳۴۲ش؛ کلیات فی علم الرجال، جعفر بن محمد حسین سبحانی (معاصر)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، سوم، ۱۴۱۴ق؛ لسان العرب، محمد بن مکرم معروف به ابن منظور (۷۱۱ق)، تحقیق: أحمد فارس، بیروت، دار صادر، سوم، ۱۴۱۴ق؛ المزار الکبیر، محمد بن جعفر مشهدی (قرن عق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۹ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ مسند الإمام الرضا علی، عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا، اول، ۱۴۰۶ق؛ مشایخ الثقات، غلامرضا عرفانیان (معاصر)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۷ق؛ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، اول، ۱۴۱۱ق، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سیدابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ المغنی فی الضعفاء، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: حازم قاضی، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۸ق؛ مفاتیح الجنان، عباس بن محمدرضا معروف به محدث قمی (۱۳۵۹ق)، ترجمه: مهدی الهی قمشه‌ای، قم، انتشارات آیین دانش، هجدهم، ۱۳۹۰ش؛ مفاتیح الجنان، عباس بن محمدرضا معروف به محدث قمی (۱۳۵۹ق)، ترجمه: مهدی الهی قمشه‌ای، قم، انتشارات آیین دانش، هجدهم، ۱۳۹۰ش؛ المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ الموضوعات من الأحادیث المرفوعات، عبدالرحمن بن علی معروف به ابن جوزی (۵۹۷ق)، تحقیق: عبدالرحمن محمد عثمان، مدینه، المکتبة السلفیة، اول، ۱۳۸۶ق؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار المعرفة، اول، ۱۳۸۲ق؛؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لله لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت عال لإحیاء التراث، قم، دوم، ۱۴۱۴ق.

[29] روحانی، فاطمه و سادات امیری، ارینب، مقاله «ابن مهدی»، دانشنامه امام رضا ص ۴۵۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]