مقصره در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مقصره است. مقصره از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مقصره در کلام اسلامی - مقصره در تاریخ اسلامی - مقصره در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردنقد نگرش‌های افراطی و تفریطی به اهل بیت (ع)
پیامبر اسلام a اهتمام ویژه‌ای به تبیین جایگاه واقعی اهل بیت (ع) داشتند، چنانکه در حدیث ثقلین فرموده‌اند: «إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي أَلَا وَ هُمَا الْخَلِيفَتَانِ مِنْ بَعْدِي وَ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ»[۱]؛ این روایت که با عبارات مختلف در مسند احمد نیز نقل شده است[۲]؛ تأکید بر لزوم تمسک به اهل بیت (ع) است. با این حال امت اسلامی بعد از پیامبر a نسبت به اهل بیت (ع) گرفتار افراط و تفریط شدند. گرایش به افراط و تفریط در حق اهل بیت (ع) از زمان خود اهل بیت (ع) شروع شد و ائمه(ع) از همان ابتدا به شدت با این دو نگرش مخالفت و از آنها اعلام بیزاری کردند[۳]. حضرت علی S در این زمینه فرمودند: «دو گروه در مورد من هلاک می‌شوند؛ یکی در محبتش به من افراط می‌کند و از حق منحرف می‌شود و دیگری در دشمنی‌اش با من افراط می‌کند و از حق منحرف می‌شود؛ و بهترین مردم کسانی‌اند که نسبت به من راه میانه را در پیش گرفته و از حق منحرف نشوند»[۴].[۵].
نگرش‌های تفریطی و تقصیری دارای گونه‌های مختلفی است:
نگرش‌های تفریطی
- تنزل دادن اهل بیت (ع) از مقامی که خدا و پیامبرش a برای ایشان تعیین کرده بودند؛ یعنی لزوم اطاعت و مرجعیت تامه و عِدل قرآن بودن[۶]؛ و تلقی جایگاه آنان در حد انسان‌های معمولی و نهایتاً عالمانی پرهیزکار از بستگان پیامبر اسلام a. این نگرش اولین انحراف آشکار در اسلام بود که با شعار حَسْبُنَا كِتَابُ اللَّهِ[۷] و مخالفت با نص آیه قرآن
وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ
[۸] شروع شد و در طول حیات اهل بیت (ع) استمرار یافت و بر اثر تبلیغات دشمنان اهل بیت (ع) از جمله بنی‌امیه، بین مسلمانان رواج یافت[۹]. درحالی که این برخورد خلاف دستور صریح خداوند[۱۰] و فرمایش و خواست رسول خدا a در حدیث ثقلین و حدیث سفینه بود. - کفر و بدعت دانستن هرگونه اظهار محبت به اهل بیت (ع) از سوی هر گروه و فرقه‌ای؛ حتی اگر در حد اقتدا به اهل بیت (ع) در طریقه عرفانی و یا احترام و زیارت مراقد و آثار منسوب به ایشان باشد ولو اینکه شخص از نظر اعتقادی شیعه هم نباشد[۱۱]. این تفکر ریشه در برداشت‌های غلط از برخی معارف قرآنی دارد[۱۲]؛ در حالی که محبت اهل بیت (ع) دستور صریح قرآن کریم[۱۳] و از آموزه‌های صریح سنت نبوی است[۱۴].
- تنزه منزلت امامان (ع) از دخالت در امور سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی از سوی عده‌ای که عمدتاً مقدس‌نما و متحجر بودند[۱۵]؛ به طوری که مکتب پویای اهل بیت (ع) که مبارزه حاد سیاسی با مستکبران جهان؛ شاخصه برجسته آن است[۱۶]، دستخوش برداشت‌های نادرست شد و در حد عبادات مورد توجه قرار گرفت؛ درحالی که قرآن کریم سیاست و تدبیر جامعه را یکی از وظایف انبیا می‌داند[۱۷] و بیان می‌کند که اساس همه ادیان و خصوصاً دین اسلام عینیت دیانت و سیاست است[۱۸].
- شرک و کفر دانستن توسل و شفاعت خواستن از اهل بیت (ع)، عدم جواز تکریم مزار آنان و عدم جواز دعا و طلب رحمت در کنار قبور ائمه (ع) و بندگان صالح خدا؛ که توسط ابن تیمیه مطرح شد[۱۹]؛ بعدها توسط وهابیت به شدت رواج یافت[۲۰] و با حمایت و پشتیبانی استکبار جهانی به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های حال حاضر دنیای اسلام تبدیل شد[۲۱]؛ این تفکر مخالف نص قرآن کریم است که شفاعت را برای بندگان صالح خدا و توسل و تبرک به آثار ایشان را اثبات می‌کند[۲۲]، این نگرش ریشه در درک غلط مفهوم شرک و توحید دارد[۲۳] و از همان ابتدا توسط مسلمانان و از جمله اهل سنت مورد نقد قرار گرفت[۲۴].[۲۵].
منابع
پانویس
- ↑ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، تحقیق احمد محمد شاکر، ج۵، ص۶۶۳؛ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۴۱۵.
- ↑ احمد بن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۳، ص۱۴، ۱۷، ۲۶، ۵۹.
- ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، إثبات الهداة، ج۵، ص۳۹۵.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۲۷.
- ↑ فرخی، مصطفی، مقاله «اهل بیت»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی، ص ۲۴۵.
- ↑ إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵؛ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹؛ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۴۱۵.
- ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج۵، ص۱۳۷-۱۳۸؛ نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۵، ص۷۶.
- ↑ «و آنچه پیامبر به شما می‌دهد بگیرید و از آنچه شما را از آن باز می‌دارد دست بکشید و از خداوند پروا کنید که خداوند، سخت کیفر است» سوره حشر، آیه ۷.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۲، ص۳۵۸.
- ↑ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹؛ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید!» سوره توبه، آیه ۱۱۹.
- ↑ ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، الرد علی الإخنائی قاضی المالکیة، تحقیق دانی آل زهوی، ص۱۲۲.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۲۲/۲/۱۳۸۸.
- ↑ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۲، ص۴۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تحقیق محمدباقر بهبودی، ج۳۶، ص۳۱۰.
- ↑ ر. ک: امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۷۸-۲۸۱.
- ↑ خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله، ص۱۷.
- ↑ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ «ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند» سوره حدید، آیه ۲۵.
- ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۰، ص۴۰۱؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ص۲۲؛ امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۰، ص۱۱۴؛ آیت الله خامنه‌ای، ۵/۱۰/۱۳۶۸؛ ۱۸/۲/۱۳۷۲.
- ↑ ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، زیارة القبور و الاستنجاد بالمقبور، ص۱۵، ۲۸، ۲۹-۳۰؛ ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، مجموعة الرسائل و المسائل، تحقیق محمد رشیدرضا، ج۱، ص۵۹.
- ↑ ابن عبدالوهاب، محمد، مؤلفات الشیخ الإمام محمد بن عبدالوهاب، ج۱، ص۳۸۵.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۱۶/۲/۱۳۹۲.
- ↑ وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا «و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند و اگر آنان هنگامی که به خویش ستم روا داشتند نزد تو می‌آمدند و از خداوند آمرزش می‌خواستند و پیامبر برای آنان آمرزش می‌خواست خداوند را توبه‌پذیر بخشاینده می‌یافتند» سوره نساء، آیه ۶۴؛ اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلَى وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيرًا وَأْتُونِي بِأَهْلِكُمْ أَجْمَعِينَ «این پیراهن مرا ببرید و آن را بر چهره پدرم بیفکنید تا بینا شود، و همه خاندانتان را نزد من آورید» سوره یوسف، آیه ۹۳؛ قَالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ «گفتند: ای پدر! برای ما از گناهانمان آمرزش بخواه که ما بی‌گمان گنهکار بوده‌ایم» سوره یوسف، آیه ۹۷؛ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى وَهُمْ مِنْ خَشْيَتِهِ مُشْفِقُونَ «آینده و گذشته آنان را می‌داند و (آنان) جز برای کسی که (خداوند) از او خرسند باشد میانجیگری نمی‌کنند و خود از بیم او هراسانند» سوره انبیاء، آیه ۲۸.
- ↑ ر. ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱، ص۲۶۳-۲۶۴؛ ج۲، ص۱۲۸.
- ↑ ر. ک: سهارنپوری، خلیل احمد، المهند علی المفند، ترجمه عبدالرحمن سربازی، تحقیق محمدسلیم آزاد، ص۲۷؛ سبحانی، جعفر، التوحید و الشرک فی القرآن، ص۱۰۷؛ سبحانی، جعفر، التوسل أو الاستغاثة بارواح المقدسة، ص۵۷.
- ↑ فرخی، مصطفی، مقاله «اهل بیت»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی، ص ۲۴۵.