مهمترین بیعت‌های پیامبر خاتم در دوره مکی چه بود؟ (پرسش)
| مهمترین بیعت‌های پیامبر خاتم در دوره مکی چه بود؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ سیره سیاسی پیامبر خاتم |
| مدخل اصلی | ؟ |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
مهمترین بیعت‌های پیامبر خاتم در دوره مکی چه بود؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث سیره سیاسی پیامبر خاتم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی سیره سیاسی پیامبر خاتم مراجعه شود.
پاسخ نخست
آقای حمید رضا مطهری، در مقاله «بیعت و وفاداری سیاسی در نظام سیاسی عصر نبوی» در این‌باره گفته است:
«بیعت‌های پیامبر در مکه، با وجود حاکم نبودن پیامبر، نوعی کارکرد سیاسی داشت. مهمترین بیعت‌های دوره مکی، بیعت عشیره و بیعت‌های عقبه اول و دوم است.
بیعت عشیره: در بیعت عشیره برای نخستین بار بیعت را با کارکردی فراتر از حصار قبیله مشاهده می‌کنیم. اگرچه این بیعت در جمع بنی هاشم بود، اما سخن پیامبر (ص) که فرمودند: «أَيُّكُمْ يُبَايِعُنِي عَلَى أَنْ يَكُونَ أَخِي وَ خَلِيفَتِي»[۱]، با توجه به آنکه در آن زمان ریاست بنی هاشم در اختیار پیامبر (ص) نبود و با توجه به وجود افراد مُسِن‌تر در بین بنی هاشم در آن مقطع زمانی، احتمال ریاست آن حضرت بر قبیله بسیار اندک و حتی غیرممکن بود، بنابراین سخن فوق نشانه توجه پیامبر (ص) به امری فراقبیله‌ای، یعنی حکومت، بود که براساس رسالت جهانی خویش در اندیشه ایجاد آن بود.
بیعت عقبه اول: پس از آشنایی مردم یثرب با دعوت پیامبر (ص)، عده‌ای از آنها که در سال دوازدهم بعثت برای زیارت کعبه به مکه آمده بودند، در محلی به نام عقبه (نزدیک مکه) با پیامبر ملاقات کرده و ضمن پذیرش اسلام با او بیعت کردند مبنی بر این که به خدا شرک نورزند، مرتکب دزدی و زنا نشوند، فرزندان خود را نکشند و به کسی تهمت نزنند و در کارهای خیر که محمد (ص) دستور می‌دهد، از او اطاعت کنند[۲].
در این بیعت، اگر چه سخنی از حاکمیت و ریاست به میان نیامد، اما بیعت دارای صبغه سیاسی بود و مقدمه‌ای برای پذیرش حاکمیت پیامبر (ص) گردید؛ زیرا سرپیچی نکردن از دستورهای پیامبر (ص) در جامعه قبیله‌ای آن زمان که فرمان افراد قبیله هم (غیر از رئیس قبیله) نافذ نبود نشان از نوعی اقدام سیاسی بود.
بیعت عقبه دوم: پیامبر (ص) پس از عقبه اول، مصعب بن عمیر را همراه اهالی یثرب به آنجا فرستاد تا ضمن آموزش قرآن، از اوضاع شهر و میزان استقبال مردم از اسلام نیز آگاه شود.
در پی بازگشت بیعت‌کنندگان در عقبه نخست و رفتن مصعب به یثرب، اسلام به سرعت در میان آنها منتشر شد، عده زیادی از یثربیان به اسلام گرویدند و یک سال بعد تعداد زیادی از آنها (۷۳ مرد و دو زن) به مکه آمده و در همان عقبه با پیامبر (ص) دیدار و بیعت کردند. در این بیعت که مقدمه هجرت پیامبر (ص) بود، یثربیان متعهد شدند به همان نحوی که از زن و فرزندان خود دفاع می‌کردند، از پیامبر نیز دفاع کنند[۳].
مفاد بیعت‌های دوره مکی نمایانگر آن است که در آن زمان بیعت کارکرد انشایی نداشته و به معنای اعطای حاکمیت و ریاست نبوده است، اما نوعی کارکرد سیاسی داشته است»[۴]
پانویس
- ↑ ر.ک: محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۳۷، ص۲۷۱؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۲۲.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۴۱؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ (بیروت: مؤسسه التاریخ العربی، چاپ چهارم، ۱۴۰۴ق)، ج۱، ص۵۱.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۴۱.
- ↑ مطهری، حمید رضا، مقاله «بیعت و وفاداری سیاسی در نظام سیاسی عصر نبوی»، سیره سیاسی پیامبر اعظم، ص ۴۴۰.