وحدت امت اسلامی در معارف و سیره نبوی

مقدمه

از جمله کارهای مهم و اساسی پیامبر اکرم (ص) پس از هجرت به مدینه، ابتدا برقراری پیمان برادری میان مهاجران بود. آن بزرگوار هر دو نفر را که از نظر اخلاقی و رفتاری با هم تناسب داشتند، برادر معرفی کرد و همچنین آن حضرت پس از ورود به مدینه، میان مهاجر و انصار پیمان برادری برقرار کرد^[۱]. خود رسول خدا (ص) نیز در این پیمان شرکت کرد و با امام علی (ع) پیمان برادری بست. هم‌بستگی و وحدت اجتماعی، از آرمان‌هایی است که بشر در طول تاریخ در پی تحقق آن بوده؛ وحدتی که همواره بحران‌ها و تنش‌های اجتماعی و سیاسی موجب تزلزل و از بین رفتن آن شده است. پیامبر اعظم (ص) با آموزه‌های الهی خویش برای ایجاد و تقویت این وحدت و هم بستگی میان انسان‌ها و از بین بردن نفاق و دودستگی، نقش اساسی ایفا کرد و این‌گونه بر تعالی تمدن اسلامی خویش شتاب و غنا بخشید.

به طور کلی، همه تمدن‌های جهانی در سایه هم رأیی، هم دلی و هم فکری سیاسی و عقیدتی پدید آمده است. بی‌شک، آموزه‌های نبوی در ایجاد و تحکیم پیوند و هم بستگی میان مسلمانان نقش اثرگذاری داشته است که به بررسی این اثرگذاری می‌پردازیم.

بر اساس آیات قرآن کریم و سخنان پیامبر اعظم (ص)، ایمان به خدای یگانه و پرهیزکاری تنها ملاک برتری انسان‌ها بر یکدیگر است، چنان که رسول خدا (ص) می‌فرماید: همه مردم از زمان گذشته تاکنون مانند دندانه‌های شانه برابرند و عرب بر عجم و سرخ بر سیاه برتری ندارد. ملاک برتری، ایمان به خدا و پرهیزکاری است (که همان شرط تقرب به خداست)^[۲].

رسول اکرم (ص) از فرصت‌های گوناگون برای ایجاد و تحکیم وحدت و هم‌بستگی میان مسلمانان استفاده می‌کرد. بر این اساس، با رشد و گسترش اسلام، میان اعراب و دیگر مسلمانان وحدتی پدید آمد که به منظور تحقق هدفی متعالی که همان حفظ و گسترش اسلام بود، رشته انسجام آنان را محکم ساخت. در آموزه‌های زندگی‌بخش اسلام، بر وحدت و برادری بر اساس ایمان به خدا تأکید و سفارش بسیاری شده است. خداوند در قرآن کریم در این باره می‌فرماید: ﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا﴾^[۳].

پیامبر بزرگوار اسلام نیز درباره اتحاد و هم بستگی مسلمانان و حقوقی که در برابر یکدیگر دارند، می‌فرماید: مسلمان، برادر مسلمان است. همه مسلمانان برادر یکدیگرند و در برابر دشمنان حکم یک امت را دارند. از آنجا که هر فرد مسلمانی با دیگری برابر است، کوچک‌ترین آنها از طرف دیگری می‌تواند تعهد کند^[۴].

با توجه به آموزه‌های اسلامی درمی‌یابیم گام برداشتن برای تحقق و تحکیم وحدت و گسترش هم بستگی اجتماعی، از ضرورت‌های شکل‌گیری و رشد تمدن نبوی بوده است و بی‌شک، تفرقه و دودستگی، موجب تزلزل و انحطاط ارکان آن می‌شود. در حقیقت، دست یافتن به هویت و وحدت اجتماعی، روح یگانگی را در میان مسلمانان به وجود آورد و آنان را به آینده امیدوار ساخت و ارتقا و تعالی تمدن نبوی و دست یابی به هدف‌های فرا روی آن را امکان‌پذیر کرد. البته این وحدت به طور کامل محقق نشد و اختلاف قومی - مذهبی فراوانی در آن خلل ایجاد کرد^[۵].

منابع

صمیمی، سید رشید، اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی

پانویس

↑ نک: برهان الدین حلبی، سیره حلبی، ج۲، ص۲۰.
↑ جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ج۲، ص۳۴۲.
↑ «و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپرا کنید و نعمت‌های خداوند را بر خود فرا یاد آورید که دشمنان (همدیگر) بودید و خداوند دل‌های شما را الفت داد و به نعمت او با هم برادر شدید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.
↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ح۴۴۱۲؛ محمد بن یعقوب کلینی، روضه کافی، ح۴۲۴۶.
↑ صمیمی، سید رشید، اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی، ص ۵۵.

[1] نک: برهان الدین حلبی، سیره حلبی، ج۲، ص۲۰.

[2] جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ج۲، ص۳۴۲.

[3] «و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپرا کنید و نعمت‌های خداوند را بر خود فرا یاد آورید که دشمنان (همدیگر) بودید و خداوند دل‌های شما را الفت داد و به نعمت او با هم برادر شدید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.

[4] ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ح۴۴۱۲؛ محمد بن یعقوب کلینی، روضه کافی، ح۴۲۴۶.

[5] صمیمی، سید رشید، اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی، ص ۵۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]