وفاداری در معارف و سیره حسینی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

مقدمه

از الفبای فرهنگ عاشورا “وفا” است و در قاموس شهدای کربلا جایگاه بلندی دارد. وفا به معنای عمل به پیمان و ایستادگی بر سر قول و عهد و عمل به وظایف انسانی و اسلامی در قبال دیگری، بخصوص “امام” و از برترین خصلت‌ها و نشانۀ جوانمردی، خداباوری، شرافت نفس و صدق و راستی است. به فرمودۀ علی (ع): «أَشْرَفُ الْخَلاَئِقِ الْوَفَاءُ»[۱]. عاشورا، صحنۀ وفا از یک سو و بی‌وفایی از سوی دیگر بود. سیدالشهدا (ع) در مسیر کوفه، پس از شنیدن خبر شهادت نماینده‌اش قیس بن مسهر، با خواندن آیۀ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا الله عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا[۲] مقام وفای او را برشمرد. شب عاشورا نیز، یاران خویش را صادق‌ترین و باوفاترین یاران معرفی کرد («لَا أَعْلَمُ أَصْحَاباً أَوْفَى وَ لَا خَيْراً مِنْ أَصْحَابِي»). آنان نیز در چند نبوت، وقتی امام بیعت خویش را برداشت و از آنان خواست که بروند، یک صدا اعلام وفاداری کردند و امام خویش را تنها نگذاشتند. عباس بن علی (ع) امان‌نامۀ دشمن را رد کرد و برادر را تنها نگذاشت. روز عاشورا نیز با لب تشنه به فرات رفت، اما با یاد عطش سیدالشهدا و اطفال، آب ننوشید.

برخلاف جمعی از کوفیان که بی‌وفایی کردند و پس از نامه نوشتن و دعوت کردن، به جنگ آن حضرت آمدند، عده‌ای هم جان بر سر پیمان باختند و فدای حسین (ع) شدند: «وَ عَلَى الْأَرْوَاحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنَائِكَ...»[۳]. امام حسین (ع) در خطبه‌های طول راه و روز عاشورا به “غدر”، “خذلان”، “نقض عهد”، “خلع بیعت”، “نکث”، “غرور”، و... کوفیان اشاره کرده، آنان را بر نقض بیعت و پیمان‌شکنی نکوهش کرده است. سید‌الشهدا (ع)، خود بر پیمان خویش با خدا وفا کرد. در زیارتنامۀ او به تعبیراتی همچون «أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ وَ نَصَحْتَ وَ وَفَيْتَ وَ أَوْفَيْتَ»[۴]. برمی‌خوریم. از زیارتنامۀ حضرت عباس (ع) نیز می‌خوانیم: «وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ... مِمَّنْ وَفَى بِبَيْعَتِهِ وَ اسْتَجَابَ لَهُ دَعْوَتَهُ وَ أَطَاعَ وُلاَةَ أَمْرِهِ...»[۵]. و عاشورائیان میثاق با خون شهدا می‌بندند که راه و پیامشان را فراموش نکنند[۶].

وفا

وقتی به صحنه عاشورا می‌نگریم، در یک طرف مظاهر برجسته‌ای از وفا را می‌بینیم و در سوی دیگر، نمونه‌های زشتی از عهدشکنی و بی‌وفایی، شب عاشورا سیدالشهدا (ع) وقتی با اصحاب خود صحبت می‌کند، وفای آنان را می‌ستاید و می‌فرماید: «من باوفاتر و بهتر از اصحابم، اصحابی نمی‌شناسم»[۷].

شهدای کربلا جان‌بازی در رکاب آن حضرت را وفای به عهد می‌دانستند، عمرو بن قرظه روز عاشورا خود را در برابر شمشیرها و تیرهای دشمن قرار می‌داد تا به امام آسیبی نرسد، آن قدر جراحت برداشت که بی‌تاب شد، آن‌گاه رو به حضرت کرد و پرسید: «ای پسر پیامبر! آیا وفا کردم؟»، امام فرمود: «آری تو در بهشت پیش روی منی و زودتر به بهشت می‌روی، سلام مرا به پیامبر برسان»[۸].

و در زیارت امام حسین (ع) خطاب به آن حضرت می‌گوییم: «أَشْهَدُ أَنَّكَ وَفَيْتَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ جَاهَدْتَ فِي سَبِيلِهِ حَتَّى أَتَاكَ الْيَقِينُ».[۹]

منابع

پانویس

  1. غرر الحکم.
  2. «از مؤمنان، کسانی هستند که به پیمانی که با خداوند بستند وفا کردند؛ برخی از آنان پیمان خویش را به جای آوردند و برخی چشم به راه دارند و به هیچ روی (پیمان خود را) دگرگون نکردند» سوره احزاب، آیه ۲۳.
  3. زیارت عاشورا، مفاتیح الجنان، ص۴۵۸.
  4. زیارت مطلقه امام حسین، مفاتیح الجنان، ص۴۲۳.
  5. مفاتیح الجنان، ص۴۳۵.
  6. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۴۹۴.
  7. الارشاد، ج۲، ص۹۱.
  8. بحارالانوار، ج۴۵، ص۲۲.
  9. غیوری، سید مجتبی، مقاله «امام حسین و تربیت دینی»، فرهنگ عاشورایی ج۷ ص ۷۴.