مذهب مالکیه
مقدمه
ابوعبدالله مالک بن انس در سال ۹۳ق در مدینه به دنیا آمد و در سال ۱۷۹ق درگذشت.[۱] مالک از شاگردان امام صادق(ع)، بود و بارها به عظمت و بزرگی آن حضرت اعتراف کرد و ایشان را برترینِ مردمان روی زمین می‌شمرد.[۲] پیروان این مذهب بیشتر در حجاز و غرب عالم اسلام و آفریقا هستند. امویان اندلس از این مذهب حمایت رسمی می‌کردند[۳].[۴]
مذهب مالکی
این مذهب، دومین مذهب اهل سنت از نظر قدمت و سومین آن از نگاه قلمرو است. مؤسس این مذهب، مالک بن انس اصبحی از طبقه سوم فقیهان تابعی مدینه است. او حدود سال‌های ۹۰ تا ۹۷ در آن شهر تولد یافت. مالک بیشتر زندگانی خود را در مدینه سپری کرد، فقه را نزد ربیعه بن فروخ، ابن شهاب زهری، نافع مولی عبدالله بن عمر ابن هرمز، امام جعفر صادق(ع) و ابوالزناد فرا گرفت. مالک، در برابر خلفا، سیاست آرامی را دنبال می‌کرد، اما با سکوت. او در برابر قیام نفس زکیه سال ۱۴۵ه. ق والی مدینه را به او بدگمان ساخت. والی مالک را مجازات کرد. منصور بابت این رفتار والی که بی‌اطلاع او صورت یافته بود؛ از مالک عذرخواهی نمود. همچنین هارون در سفر حج خود در سال ۱۷۹ ه ق در آخرین سال عمر مالک، از او دیدار به عمل آورد. با این همه، می‌توان گفت که مالک از عباسیان ناخشنود بوده، چنان‌که همین ناخشنودی او سبب گرایش امویان اندلس به او گشت. مالک، در حدیث‌شناسی پیشگام بود. اثر مهم فقهی مالک کتاب «الموطا» است که به درخواست منصور به نگارش آن پرداخت. دیگر اثر او «رسالة الی الرشید» است.
مالک علاوه بر کتاب، سنت، فتاوی صحابه، اجماع، قیاس، استحسان، مصالح مرسله و استصحاب، عمل اهل مدینه را در زمره منابع دینی یاد کرده است. مالک، ظاهر قرآن را بر سنت مقدم می‌داشت. مالک طعن بر اصحاب رسول خدا(ص) را زشت شمرده و آن را جرم بزرگ می‌دانست. مالک به درستی نظام «استخلاف» اذعان داشت. او همچنین قرآن را قدیم دانسته و به جبر باور داشت. مذهب فقهی مالک، به مثابه یک مدرسه فکری نبوده و اجتهاد فقهای آن فراتر از رأی مالک نمی‌رود. مالکیان در باورهای اعتقادی خود پیرو مکتب اشعری‌اند. مذهب مالک پیش از ظهور مذهب شافعی، بر حجاز، مصر و سرزمین‌های آفریقایی اطراف آن، اندلس و سودان غلبه داشت و در بغداد هم حضور چشمگیری داشت تا آنکه پس از سال ۴۰۰ ه ق رو به افول نهاده، با ظهور مذهب شافعی در مصر، مذهب مالکی در آن به جایگاه دوم تنزل یافت، اما موقعیت خود در شرق آفریقا را از دست نداد. امروزه مذهب مالکی در قسمت‌های شمالی آفریقا، الجزایر، تونس، در قسمت‌های کوهستانی مصر، سودان، کویت، قطر، بحرین غلبه دارد و در فلسطین و عربستان هم به ویژه منطقه احساء به صورت محدودتر ادامه حیات می‌دهد[۵].[۶].
منابع
پانویس
- ↑ ابن‌خلکان، وفیات الأعیان و أبناء الزمان، ۴/۱۳۷.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، ۴۷/۲۰.
- ↑ جعفر پیشه‌فرد، درآمدی بر فقه مقارن، ۵۵؛ مدکور، مناهج الاجتهاد، ۶۱۶ و ۶۲۵.
- ↑ ایرانی و صاحبی، مقاله «اهل سنت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۴۷۹ – ۴۸۸.
- ↑ ره توشه حج، جمعی از نویسندگان، ج۱، مشعر، مقاله حسین ایدرم لاهیجی، ص۱۵۱.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۸۷۱.