واقعه کربلا در معارف و سیره رضوی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث واقعه کربلا است. واقعه کربلا از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: واقعه کربلا در تاریخ اسلامی - واقعه کربلا در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
در سخنان امام رضا (ع) مطالب متنوعی درباره واقعه کربلا و حوادث پیرامون آن دیده می‌شود. از علی بن موسی (ع) منقول است محرم، ماهی بود که اهل جاهلیت نیز جنگ و خونریزی را در آن حرام می‌دانستند؛ اما آن جماعت خون ما را در آن حلال شمردند و حرمت ما را هتک کردند و کودکان و زنان ما را اسیر نمودند و آتش به خیمه‌های ما زدند و آنچه در آنها بود چپاول کردند و هیچ مراعات احترامی برای رسول خدا و خاندانش نکردند. روز شهادت حسین بن علی چشم ما را زخمی کرد و اشک ما را روان ساخت. تا قیامت بر مانند حسین باید گریست و این گریه گناهان بزرگ را فرو می‌ریزد. حضرت همچنین فرمود شیوه پدرم این بود که چون ماه محرم می‌شد، نمی‌خندید و اندوه بر او غالب بود تا روز دهم. روز دهم برایش روز مصیبت و حزن و گریه بود و می‌فرمود که در این روز حسین (ع) کشته شد[۱].
حضرت رضا (ع) در حدیثی شگفت از بزرگداشت شهادت حسین (ع) در گفت‌وگوی خداوند متعال با حضرت ابراهیم (ع) سخن می‌گوید. امام می‌فرماید که چون ابراهیم مأمور شد که جای فرزندش، گوسفندی را که خدا فرستاده بود؛ ذبح نماید؛ آرزو کرد که کاش چنین نمی‌شد و می‌توانست فرزند خود را قربانی کند و پاداش ناشی از این صبر را به دست آورد. خداوند که از این اندیشه آگاه بود به وی فرمود که از همه مخلوقات من چه کسی را بیش از همه دوست داری؟ ابراهیم از محبت شدید خود نسبت به حضرت محمد (ص) حکایت کرد و گفت او را حتی از خود بیشتر دوست دارم و فرزندش را بیشتر از فرزند خود. خداوند به او فرمود بریده‌شدن سر فرزند او با ستم به دست دشمنانش برای تو دردناک‌تر است یا اینکه فرزند خودت را در راه اطاعت من به دست خویش ذبح کنی؟ ابراهیم کشته‌شدن فرزند رسول خدا (ص) را برای خود دشوارتر دانست. سپس خداوند به او فرمود بدان جمعی که گمان می‌برند از امّت محمد هستند، حسین فرزند او را به ستم و خصومت مانند گوسفند سر خواهند برید و با این کار مستوجب غضب من خواهند گردید. ابراهیم چون این سخن را بشنید، بی‌تابی نمود و گریست. خداوند فرمود پاداش این گریه و مویه به جای آنچه از صبر بر مصیبت اسماعیل در نظر داشتی به تو داده خواهد شد و بالاترین اندازه ثواب بر مصیبت‌زدگان را بر تو واجب کردم. امام رضا (ع) در پایان این روایت می‌فرماید: مراد از آیه ﴿وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ﴾[۲] همین مطلب است[۳]. امام رضا (ع) به نقل از رسول خدا (ص) عذابی دردناک و طولانی را برای قاتل امام حسین (ع) تصویر می‌کند[۴].
علی بن موسی (ع) درباره شیوه رفتار مردم در روز عاشورا می‌فرماید که هرکس در این روز تلاش برای رسیدن به امور دنیوی را ترک کند، خداوند نیازهای این جهانی و آن جهانی او را برآورده می‌کند و هرکس روز عاشورا روز اندوه و سوگ و گریستن او باشد، خداوند متعال، قیامت را روز شادی و خرمی او قرار می‌دهد و چشمش را به دیدار ما روشن می‌کند. اما هرکس روز عاشورا را روز برکت بداند، چنان‌که برخی از بنی‌امیه و مخالفان اهل بیت (ع) چنین مشهور کردند، و در آن چیزی برای خود اندوخته کند، خداوند متعال در آنچه اندوخته است، برکتی قرار نخواهد داد و روز رستاخیز همراه یزید و عبیدالله بن زیاد و عمر بن سعد محشور خواهد شد و همراه آنان به پست‌ترین جای دوزخ می‌رسد[۵].
در سخنان امام رضا (ع) پیرامون وقایع پس از عاشورا نیز مطالبی یافت می‌شود. یکی از مواضعی که در سخنان حضرت انعکاس یافته، مربوط به حضور سر مبارک امام در کاخ شام است. از علی بن موسی (ع) نقل شده که چون سر امام حسین (ع) را به جانب شام بردند، یزید فرمان داد تا آن را در جایی گذاشتند و سفره‌ای پهن کردند و او و یارانش در کنار آن به خوردن طعام و نوشیدن فقاع مشغول شدند و چون از کار خوردن و نوشیدن فارغ شدند، یزید فرمان داد تا سر مبارک حضرت را در طشتی زیر تختش نهادند و شطرنجی به روی آن گستردند و یزید مشغول بازی شد و سخنان توهین‌آمیز درباره حسین (ع) و پدر و جدش می‌گفت و هر زمان که در قمار از حریف خود پیش می‌افتاد، ظرف فقاعی را می‌گرفت و سه بار می‌نوشید و باقیمانده آن را در کنار طشت بر زمین می‌ریخت[۶].
امام رضا (ع) با تحریفات پیش‌آمده در نقل و تفسیر واقعه کربلا مبارزه می‌نمود. یکی از مهم‌ترین این تحریفات مربوط به شبیه‌سازی غالیانه عاقبت امام حسین (ع) با حضرت عیسی (ع) است. نقل شده که به امام هشتم گفته شد در شهر کوفه قومی هستند که گمان می‌کنند حسین بن علی (ع) کشته نشد، بلکه شخصی به نام حنظلة بن سعد شامی را کشتند و حسین (ع) به سوی آسمان رفت، چنان‌که عیسی بن مریم (ع) به آسمان بلند رفت. امام رضا (ع) آنان را لعنت کرد و کافر دانست و فرمود که حسین (ع) کشته شد؛ چنان که پدر و برادرش نیز کشته شدند و همه ما ائمه (ع) به شهادت می‌رسیم[۷].
در سخنان امام رضا (ع) مطالبی نیز درباره زیارت قبر امام حسین (ع) و اهمیت آن دیده می‌شود. در روایتی شگفت از حضرت نقل شده که هرکس قبر حسین (ع) را در کنار شط فرات زیارت کند مانند کسی است که خداوند متعال را در عرش زیارت کرده است[۸]. در روایتی دیگر از حضرت مذکور است که هرکس به زیارت قبر امام حسین (ع) برود، ثواب یک عمره مقبول را به دست آورده است[۹]. همچنین از وی منقول است هرکس در روز عرفه به زیارت قبر امام حسین (ع) برود، خداوند او را با شادی و خرمی از این سفر باز می‌گرداند[۱۰]. امام رضا (ع) درباره تربت امام حسین (ع) نیز سخن قابل توجهی بیان فرموده است. حضرت می‌فرماید که خوردن همه خاک‌ها حرام است و حکم نجاساتی چون خون و گوشت مرده دارد، مگر تربت امام حسین (ع) که شفای هر دردی است[۱۱].[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ الأمالی، صدوق، ص۱۲۸؛ الإقبال بالأعمال الحسنة، ج۳، ص۲۸.
- ↑ «و به قربانی سترگی او را بازخریدیم» سوره صافات، آیه ۱۰۷.
- ↑ الخصال، ج۱، ص۵۸-۵۹؛ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۲۰۹.
- ↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۲، ص۴۷.
- ↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۲۹۸-۲۹۹؛ روضة الواعظین، ج۱، ص۱۶۹-۱۷۰.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۹؛ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۲،ص ۲۲.
- ↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۲، ص۲۰۳-۲۰۴.
- ↑ ثواب الأعمال، ص۸۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱۰، ص۲۵۰.
- ↑ کامل الزیارات، ص۱۵۵؛ ثواب الأعمال، ص۸۶.
- ↑ کامل الزیارات، ص۱۷۰؛ ثواب الأعمال، ص۹۰.
- ↑ الأمالی، طوسی، ص۳۱۹؛ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۸۷۲.
- ↑ کمپانی زارع، مهدی، مقاله «امام حسین بن علی»، دانشنامه امام رضا ج۲، ص ۴۳۸-۴۵۴.