هدف از ازدواج: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = ازدواج | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[هدف از ازدواج در قرآن]] - [[هدف از ازدواج در معارف و سیره نبوی]]| پرسش مرتبط  = سیره خانوادگی معصومان (پرسش)}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = ازدواج | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[هدف از ازدواج در قرآن]] - [[هدف از ازدواج در معارف و سیره نبوی]]| پرسش مرتبط  = سیره خانوادگی معصومان (پرسش)}}


== [[هدف]] از [[تشکیل خانواده]] ==
== اهداف و آثار [[ازدواج]] ==
[[خانواده]] محمل [[سیر]] دادن [[آدمی]] به سوی [[کمالات]] است و هیچ پایگاهی همچون خانواده نمی‌تواند چنین نقش بسترسازی داشته باشد. [[انسان]] برای [[رشد]] و تعالی نیاز به [[آرامش روحی]]، جسمی و [[عاطفی]] دارد، و این [[آرامش]] - آن‌گونه که باید - در خانواده تأمین می‌شود. {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>.
[[حکمت‌ها]] و آثار مهمّی بر ازدواج مترتّب می‌شود و [[قرآن]] در آیاتی به آنها پرداخته است. در برخی ازدواج‌ها، هرچند [[زن]] و مرد با یکدیگر [[زندگی]] می‌کنند، لکن اهدافی که باید در زندگی [[حاکم]] باشد، از میان می‌رود و دو طرف بهره‌ای از زندگی مشترک نمی‌برند برخی گفته‌اند<ref> الزواج، عبدالغنی، ص‌۱۱‌ـ‌۱۳.</ref> هرجا نشانه‌های [[الفت]] و حکمت‌های زوجیّت چه در [[دنیا]] و چه در [[آخرت]] برقرار باشد، قرآن واژه زوجیّت را به‌کار برده است<ref>سوره روم، آیه ۲۱؛ سوره فرقان، آیه ۷۴؛ سوره زخرف، آیه ۷۰؛ سوره بقره، آیه ۲۵؛ سوره یس، آیه ۵۶.</ref>.اهداف و آثار [[ازدواج]] عبارت‌اند از:


[[خدای رحمان]] از سر [[لطف]] و [[رحمت]] خویش بهترین زمینه رشد و کمال [[آدمیان]] را فراهم کرده است. [[خداوند]] [[هدف ازدواج]] و تشکیل خانواده را سکونت و آرامش معرفی می‌کند، و این از بزرگ‌ترین [[آیات خدا]] و مواهب الهی است. [[قرآن کریم]] به صراحت بیان می‌کند که تشکیل خانواده مایه سکونت و آرامش است.
=== [[حفظ]] نسب ===
در [[اسلام]]، حفظ نسب، پایه [[احکام]] و حقوقِ فراوانی است. بعضی از [[احکام فقهی]]، بر [[شناخت]] رابطه فرزند با پدر و مادر یا بر شناخت نسبت‌های فامیلی دیگر، مبتنی است. [[تبعیّت]] فرزند از پدر و مادر در [[کفر]] و اسلام، در [[طهارت]] و [[نجاست]]، در [[بردگی]] و حریّت، جواز [[ربا]] بین پدر و فرزند، [[قصاص]] نشدن پدر به [[قتل]] فرزند، مقبول نبودن [[شهادت]] پسر بر ضدّ پدر، وجوبِ قضای نمازهای میّت بر پسر بزرگ‌تر، مسائل [[ارث]]، حبوه (اموالی از ترکه میت که اختصاص به پسر بزرگ‌تر دارد مانند [[قرآن]]، انگشتر، [[شمشیر]] و [[لباس]])<ref>مصطلحات الفقه، ص‌۱۹۵.</ref>، نظر به محارم و [[ازدواج]] با آنان، دیه قتل خطایی که بر عاقله ([[خویشان]] پدری [[قاتل]]، مانند [[برادران]]، عموها و [[فرزندان]] آنها)<ref> مصطلحات الفقه، ص‌۱۹۵.</ref> [[واجب]] است، ولایت پدر و جدّ، [[حقوق]] طرفینی مانند [[حقّ]] حضانت و نفقات، عقوق والدین و [[اطاعت]] از آنها و مسائل اخلاقی مانند [[صله رحم]]، هبه به [[اقارب]]، عقیقه فرزند و مسائل فراوان دیگری، بر [[حفظ]] انساب متوقّف است<ref>ر.ک: النسب و فروعه الفقهیه.</ref>. همه این مقرّرات گویای اهمّیّت [[حفظ]] نسب است<ref>[[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[ازدواج (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب) |دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]].</ref>.


“سُکون” آرام گرفتن چیزی پس از حرکت آن است، و “سَکَن” آرامش یافتن است، و نیز به هر چیزی که موجب آرامش است “سَکَن” گویند. همچنین آتشی که به وسیله آن گرم می‌شوند و در اطرافش استراحت می‌کنند و بدان آرامش می‌یابند “سَکَن” نامیده شده است. {{عربی|سُکان السفینة}} نیز وسیله‌ای است که کشتی را آرام می‌کند<ref>أبو الحسن احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، بتحقیق و ضبط عبد السلام محمد هارون، الطبعة الثانیة، شرکة مکتبة و مطبعة الحلبی، مصر، ۱۳۸۹ ق. ج۳، ص۸۸؛ أبو القاسم الحسین بن محمد الراغب الاصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق و ضبط محمد سید کیلانی، دارالمعرفة، بیروت، ص۲۳۶-۲۳۷؛ جمال الدین محمد بن مکرم ابن منظور، لسان العرب، نسقه و علق علیه و وضع فهارسه علی شیری، الطبعة الاولی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۸ ق. ج۶، ص۳۱۱-۳۱۲.</ref>. [[همسر]] نیز مایه آرامش و وسیله گرمی [[زندگی]] است. این آرامش و گرمی از آنجاست که [[زن]] و مرد در [[نظام]] خانواده، مکمل هم، و مایه [[نشاط]] و شکوفایی و کمال یکدیگرند. [[آرامش]] یافتن و گرمی و نشاطی که در [[خانواده]] شکل می‌گیرد، بهترین وسیله [[رشد]] [[آدمیان]]، و موهبتی والا از جانب [[خدای رحمان]] است. {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَ}}<ref>«اوست که شما را از تنی یگانه آفرید و از (خود) او همسرش را پدید آورد تا بدو آرامش یابد» سوره اعراف، آیه ۱۸۹.</ref>.
=== برخورداری از سکون و [[آرامش]] ===
نیاز [[روح]] به آرامش، با اهمّیّت‌تر از نیاز جنسی است. [[همسر]] شایسته در پیش‌آمدهای [[زندگی]]، راه وصول به آرامش و [[سعادت]] را نزدیک می‌کند: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>.<ref>[[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[ازدواج (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب) |دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]].</ref>


خانواده سالم که زمینه‌ساز شکوفایی استعدادهای کمالی [[آدمی]] است، خانواده‌ای است که سکونت یعنی [[آرامش]] و گرمی در آن جاری باشد؛ و [[قرآن کریم]] در [[آیه]] ۱۸۹ [[سوره اعراف]] و آیه ۲۱ [[سوره روم]] ضمن آنکه [[حقیقت]] [[زن]] و مرد را یک گوهر دانسته، اصالت را در ایجاد این سکونت به [[زن]] داده و او را در این امر اصیل روانی، اصل دانسته و مرد را مجذوب مهر زن معرفی کرده است<ref>عبد الله جوادی آملی، زن در آئینه جلال و جمال، چاپ سوم، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۷۲ ش. ص۳۸.</ref> و از رهنمودهای [[پیامبر اکرم]]{{صل}} چنین برمی‌آید که این سکونت پس از اصل دین و [[تسلیم]] به [[خدا]] و [[اسلام]] بیشترین نقش را در رشد و [[کمال انسان]] دارد. [[امام صادق]]{{ع}} از پدران گرامی‌اش [[روایت]] کرده است که [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|مَا اسْتَفَادَ امْرُؤٌ مُسْلِمٌ فَائِدَةً بَعْدَ الْإِسْلَامِ أَفْضَلَ‏ مِنْ‏ زَوْجَةٍ مُسْلِمَةٍ تَسُرُّهُ إِذَا نَظَرَ إِلَيْهَا}}<ref>«هیچ [[مسلمانی]]، پس از اسلام، از هیچ‌چیز همانند همسری [[مسلمان]] که چون بدو نگرد مسرور گردد [و آرامش یابد]بهره‌مند نشود». الکافی، ج۵، ص۳۲۷؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۳۸۹؛ تهذیب الاحکام، ج۷، ص۲۴۰؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۲۳.</ref>.
=== [[حفظ]] نوع [[بشر]] ===
طبق بیان [[قرآن]]، [[ازدواج]] وسیله‌ای برای [[تولید]] و بقای نسل در [[انسان]] و حیوان است: {{متن قرآن|جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ}}<ref>«برای شما از خودتان همسرانی آفرید و (نیز) از چارپایان جفت‌هایی (پدید آورد)، شما را با آن (آفریدن جفت) افزون می‌گرداند» سوره شوری، آیه ۱۱.</ref> گرچه جمله {{متن قرآن|يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ}}، تکثیر نسل [[انسان]] را بیان داشته است، در این جهت، میان انسان و چارپایان و گیاهان فرقی نیست<ref>[[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[ازدواج (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب) |دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]].</ref>.


آن‌چه مایه [[اصلاح]] [[زندگی]] این جهانی و زندگی آن جهانی است، سکونتی است که در [[سایه]] روابط درست [[خانوادگی]] فراهم می‌شود، و هرچه این روابط لطیف‌تر و مستحکم‌تر و لذت‌بخش‌تر باشد، بهره‌وری اعضای خانواده در وجوه مختلف [[روحی]] و جسمی و [[عاطفی]] بیش‌تر خواهد بود. از [[امام باقر]]{{ع}} روایت شده است که پیامبر اکرم{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ‏ إِذَا أَرَدْتُ‏ أَنْ‏ أَجْمَعَ‏ لِلْمُسْلِمِ‏ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ جَعَلْتُ لَهُ قَلْباً خَاشِعاً وَ لِسَاناً ذَاكِراً وَ جَسَداً عَلَى الْبَلَاءِ صَابِراً وَ زَوْجَةً مُؤْمِنَةً تَسُرُّهُ إِذَا نَظَرَ إِلَيْهَا}}<ref>«خدای عز و جل فرموده است: هرگاه بخواهم خیر [[دنیا]] و [[آخرت]] را برای [[مسلمانی]] گرد آورم، برایش [[قلبی]] [[خاشع]] و زبانی [[ذاکر]] و تنی [[صابر]] بر [[بلا]] قرار دهم و همسری که چون او را بنگرد شادمان شود». الکافی، ج۵، ص۳۲۷؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۲۳.</ref>.
=== داشتن [[فرزندان]] [[صالح]] ===
یکی از خواسته‌های غریزی [[انسان]]، نیاز [[فطری]] به پدر و مادر شدن است و پاسخ به این خواسته با [[ازدواج]] تأمین می‌شود. در [[سایه]] ازدواج است که نسلی دارای اصل و نسب پدید می‌آید. [[قرآن]] در آیاتی، فرزند را [[زینت]] [[زندگی دنیا]] شمرده که بیان‌گر رغبت انسان به داشتن فرزند و برقرار شدن رابطه پدر و مادر با فرزند است: {{متن قرآن|الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا}}<ref>«دارایی و پسران زیور زندگی دنیایند و کارهای ماندگار شایسته در نزد پروردگارت در پاداش و امید (به آینده) بهتر است» سوره کهف، آیه ۴۶.</ref>.<ref>[[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[ازدواج (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب) |دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]].</ref>


بهترین پشتوانه [[انسان]] در وجوه مختلف [[زندگی]]، همسری مناسب و خانواده‌ای [[صالح]] است. از [[رسول خدا]]{{صل}} [[روایت]] شده است که فرمود: {{متن حدیث|أَ لَا أُخْبِرُكُمْ‏ بِخَيْرِ مَا يُكْنَزُ- المَرْأَةُ الصَّالِحَةُ إِذَا نَظَرَ إِلَيْهَا تَسُرُّهُ}}<ref>«آیا شما را از بهترین چیزی که اندوخته کنید [[آگاه]] نکنم؟ [بهترین اندوخته]همسری صالح است که چون [شویش]بدو بنگرد شادمان شود». عوالی اللآلی، ج۱، ص۱۸۳؛ مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۱۷۱.</ref>.
=== [[مودت]] و [[رحمت]] ===
از دیگر آثار [[ازدواج]]، موّدت و رحمت است: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>. آن‌چه در آغاز [[زندگی]] مشترک بین [[زن]] و شوهر، یگانگی برقرار می‌کند و اثر آن در مقام عمل ظاهر می‌شود، [[مودّت]] است<ref> المیزان، ج‌۱۶، ص‌۱۶۶.</ref>، ولی پس از گذشت [[زمان]] و رسیدن دوران [[ضعف]] و [[ناتوانی]]، رحمت جای مودّت را پر می‌کند<ref>التفسیرالکبیر، ج‌۲۵، ص‌۱۱۱.</ref>.<ref>[[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[ازدواج (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب) |دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]].</ref>


[[تشکیل خانواده]]، ایجاد کانونی است گرمابخش و آرامش‌دهنده که در آن [[زن]] و مرد مایه [[شادمانی]] و تحرک مادی و [[معنوی]] یکدیگرند و به نظر می‌رسد هیچ‌چیز نمی‌تواند نقشی مانند این کانون در [[یاری کردن]] [[انسان]] برای زندگی نیکوی این جهانی و آن جهانی داشته باشد. [[خانواده]] صالح چنان در زندگی انسان تأثیر مثبت و سازنده می‌گذارد که در [[حدیثی]] از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} آمده است: {{متن حدیث|أُوحِيَ إِلَى مُوسَى{{ع}} إِنِّي‏ أَعْطَيْتُ‏ فُلَاناً خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ هِيَ امْرَأَةٌ صَالِحَةٌ}}<ref>«[[خداوند]] به [[موسی]]{{ع}} [[وحی]] کرد که من به فلان‌کس خیر دنیا و آخرت را بخشیده‌ام و آن همسری صالح است». مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۱۶۹.</ref>.
=== ارضای غریزه جنسی ===
غریزه جنسی، نیرویی است که در [[زن]] و مرد قرار داده شده و [[ازدواج]]، وسیله‌ای مجاز برای اطفای نیروی [[شهوت]] و پاسخی به این غریزه خدادادی است: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ}}<ref>«و آنان که پاکدامنند» سوره مؤمنون، آیه ۵.</ref>.<ref>[[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[ازدواج (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب) |دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]].</ref>


[[خانواده]] صالح، عین خیر دنیا و آخرت است و هیچ‌چیز مانند [[همسر]] صالح یار و [[یاور]] انسان در کسب [[سعادت]] این جهانی و آن جهانی نیست<ref>از امام صادق{{ع}} روایت شده است: {{متن حدیث|ثَلَاثَةٌ لِلْمُؤْمِنِ‏ فِيهَا رَاحَةٌ... وَ امْرَأَةٌ صَالِحَةٌ تُعِينُهُ عَلَى أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ}}. (سه چیز مایه راحت و آسایش مؤمن است... و از آن سه همسری است صالح که یاور مؤمن در امر دنیا و آخرت است). الخصال، ج۱، ص۱۵۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۲۴؛ بحار الانوار، ج۱۰۳، ص۲۱۸.</ref>؛ و این همان چیزی است که مقصد [[تشکیل خانواده]] است؛ [[آرامش]] و [[زندگی]] رو به کمال و بقای نوع و زندگی نیکوی این جهانی و آن جهانی. {{متن قرآن|نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلَاقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«همسرانتان کشتگاه شمایند، هر جا (و هر گاه) که خواهید به کشتگاه خود درآیید؛ و برای خویش (توشه نیک) پیش فرستید، و از خداوند پروا کنید و بدانید که (روزی) به لقای وی خواهید رسید و (آن روز را) به مؤمنان بشارت ده!» سوره بقره، آیه ۲۲۳.</ref>. برای اینکه [[آدمیان]] به سوی این مقصد حرکت کنند و بدان دست یابند، انگیزه‌هایی درونی و بیرونی آنان را بدین سوی می‌خواند و محرک ایشان است<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)| سیره نبوی ج۴]]، ص۳۲.</ref>.
=== بازداشتن از [[گناه]] ===
یکی از آثار ازدواج برای زن و مرد، ایجاد زمینه [[تقوا]] و [[دوری از گناهان]] است. با اشباع غریزه جنسی در زن و شوهر، زمینه [[گناهان]] شهوت‌انگیز از میان می‌رود. اینکه در [[قرآن]] از کسی که ازدواج کرده، به "محصن و محصنه" تعبیر شده<ref>سوره نساء، آیه ۲۵.</ref>، به جهت این است که [[زن]] و مرد، با [[ازدواج]] در [[حصن]] و سنگر مستحکمی قرار می‌گیرند و خود را [[حفظ]] می‌کنند تا وسوسه‌های [[شهوانی]] در آنان اثر نگذارد<ref>قاموس قرآن، ج‌۲، ص‌۱۴۹.</ref>؛ بلکه ازدواج، زمینه [[گناهان]] دیگر را نیز از بین می‌برد؛ زیرا پذیرفتن مسؤولیّت تأمین و [[تربیت]] [[اولاد]]، [[انسان]] را به استفاده بهینه از عمر وامی‌دارد و برای [[گناه]] و معاشرت‌های [[گمراه‌کننده]]، جایی باقی نمی‌ماند<ref>[[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[ازدواج (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب) |دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]].</ref>.


== انگیزه‌های تشکیل خانواده ==
=== توسعه رزق ===
[[خدای رحمان]] انگیزه تشکیل خانواده را در نهاد [[آدمی]] قرار داده است و این همان جاذبه‌ای است که در ذات دو جنس مخالف نسبت به هم فراهم کرده است، و این جاذبه از هر جاذبه دیگری قوی‌تر است. این [[گرایش]] طبیعی با [[ازدواج]] تعالی می‌یابد.
نگرانی از [[تنگ‌دستی]]، یکی از بهانه‌هایی است که برای گریز از ازدواج، مطرح می‌شود. [[قرآن]]، این‌گونه به انسان [[امیدواری]] می‌دهد: از [[فقر]] و تنگ‌دستیِ بی‌همسران، [[غلامان]] و کنیزانِ درست‌کارِ خود نگران نباشید و در ازدواج آنها بکوشید؛ چراکه اگر [[فقیر]] باشند، [[خداوند]] از فضل خویش، آنان را بی‌نیاز می‌سازد: {{متن قرآن|وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و بی‌همسران (آزاد) و بردگان و کنیزان شایسته‌تان را همسر دهید، اگر نادار باشند خداوند از بخشش خویش به آنان بی‌نیازی می‌دهد و خداوند نعمت‌گستری داناست» سوره نور، آیه ۳۲.</ref>. روایاتی نیز این معنا را [[تأیید]] می‌کند. در [[حدیثی]]، [[امام صادق]]{{ع}}، ترک ازدواج به‌سبب [[ترس]] از فقر و [[تنگدستی]] را [[سوء ظن]] به [[پروردگار]] دانسته<ref>الکافی، ج۵، ص۳۳۰؛ مجمع‌البیان، ج‌۷، ص‌۲۲۰.</ref>؛ زیرا پس از [[وعده]] [[قرآن]] به توسعه رزق، نگرانی در این زمینه، جز بدگمانی به خدا نیست<ref>[[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[ازدواج (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب) |دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]].</ref>.
 
خدای لطیف، عاطفه‌ای شدید میان [[زن]] و مرد قرار داده است. این [[عاطفه]] به واسطه ازدواج[[زن]] و مرد را به هم پیوند می‌دهد، پیوندی که محبوب خداست، و از انسان‌هایی جدا، مجموعه‌ای بانشاط فراهم می‌آورد و نیاز انسان به در کنار هم بودن و [[همکاری]] در اداره زندگی و [[تعاون]] در [[تولید]] نسل را تأمین می‌کند، و نقصی را که زن و مرد مجرد در خود [[احساس]] می‌کنند، به کمال تبدیل می‌سازد. {{متن قرآن|هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ}}<ref>«آنها جامه شما و شما جامه آنهایید» سوره بقره، آیه ۱۸۷.</ref>.
 
زن و مرد با در کنار هم قرار گرفتن چون لباسی یکدیگر را می‌پوشانند و از نادرستی و [[گناه]] [[حفظ]] می‌کنند و از آسیب [[هوس‌ها]] حراست می‌نمایند. آنان برای یکدیگر چون لباسی هستند که در سرما و گرما مایه نگهداری [[آدمی]] است؛ و این در کنار هم قرار گرفتن این‌گونه در گرم و سرد [[زندگی]] [[زن]] و مرد را پاس می‌دارد و به زندگی آنان گرما و [[نشاط]] می‌بخشد. چنان‌که [[لباس]] مایه [[زینت]] و بیانگر شخصیت انسان است، زن و مرد مایه زینت و کامل کردن [[شخصیت]] یکدیگرند. و همان‌طور که لباس نزدیک‌ترین [[پوشش]] به آدمی است، زن و مرد نزدیک‌ترین پوشش برای یکدیگرند؛ نزدیک و تنگاتنگ و همدم و همراز همند و باید این‌گونه همدیگر را پوشش دهند و نقص یکدیگر را جبران کنند.
 
مرد نقص خود را با [[زن]]، و زن نقص خود را با مرد، و هر دو با [[خانواده]] کامل می‌کنند. مرد در وجود خود به کمالی نیاز دارد که با زن تأمین می‌شود، و زن در وجود خود به کمالی نیاز دارد که با مرد تأمین می‌شود، و هر دو به مجموعه‌ای نیاز دارند که فقط با خانواده تأمین می‌شود؛ و در این مجموعه است که زن و مرد به نیازهای [[عاطفی]]، جسمی و [[روحی]] یکدیگر پاسخ می‌دهند و بهترین زمینه را برای [[رشد]] و کمال یکدیگر فراهم می‌سازند و این مجموعه را به سمت خانواده [[صالح]] [[ابدی]] [[سیر]] می‌دهند.
 
{{متن قرآن|وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ بَنِينَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللَّهِ هُمْ يَكْفُرُونَ}}<ref>«و خداوند از خودتان برای شما همسرانی آفرید و برای شما از همسرانتان فرزندان و فرزندزادگانی پدید آورد و از چیزهای پاکیزه روزیتان داد؛ آیا باز هم آنان به باطل ایمان می‌آورند و به نعمت‌های خداوند ناسپاسی می‌ورزند؟» سوره نحل، آیه ۷۲.</ref>.
 
زن و شوهر بهترین [[نعمت]] برای یکدیگرند، و عدم توجه به این امر کفرانی بزرگ نسبت به [[رحمت]] شگفت [[خدا]] در [[آفرینش]] زن و مرد برای یکدیگر و قرار دادن جاذبه‌ای لطیف میان آن دو برای استکمال دوجانبه ایشان است.
 
هر یک از زن و مرد در حد خود و فی‌نفسه ناقص و محتاج طرف دیگر است، و از مجموع آن دو واحدی تام و تمام ـ در عین حفظ استقلال و شخصیت فردی ـ درست می‌شود. محرک آنان در میل به یکدیگر، همین نقص و احتیاج است که هریک را به سوی دیگری می‌کشاند، و چون بدان برسد به [[آرامش]] می‌رسد؛ زیرا هر ناقصی [[مشتاق]] کمال است، و هر محتاجی نیازمند رفع [[حاجت]] و [[فقر]] خویش است، و این همان چیزی است که در [[زن]] و مرد به عنوان یک موهبت به ودیعت نهاده شده است. [[مرد]] نیازمند به زن، و زن نیازمند به مرد است، و هر دو نیازمند به خانواده‌اند<ref>تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۶۶.</ref>.
 
جاذبه‌ای که در ذات [[انسان]] برای ایجاد [[خانواده]] نهاده شده است، جاذبه‌ای بسیار [[قوی]] و نیرومند است، و در درون آن پیوند عاطفی و [[روحی]] [[زن]] و مرد قرار دارد که حقیقتی بالاتر و والاتر از جاذبه جنسی است. [[خانواده]] به بیان [[قرآن کریم]]، آیه‌ای از [[آیات الهی]] و اسمی از [[اسماء الله]] است تا بستری مناسب برای گرمی و [[نشاط]]، و آرامش و [[امنیت]] در [[زندگی]] [[انسانی]] باشد. البته خانواده زمانی می‌تواند نقش بسترساز خود را در کمال‌بخشی اعضای خود به [[درستی]] ایفا کند که بر مبنای آدابی صحیح و ماندگار تشکیل شود و براساس اصولی درست و [[استوار]] اداره گردد<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)| سیره نبوی ج۴]]، ص۳۵.</ref>.


== پرسش مستقیم ==
== پرسش مستقیم ==
خط ۴۰: خط ۳۳:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده: 000053.jpg|22px]] [[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[ازدواج (مقاله)|مقاله «ازدواج»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب) |'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۲''']]
# [[پرونده: 1100685.jpg|22px]] [[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]
# [[پرونده: 1100685.jpg|22px]] [[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۴۴

این مدخل زیرشاخهٔ بحث ازدواج است. هدف از ازدواج از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: هدف از ازدواج در قرآن - هدف از ازدواج در معارف و سیره نبوی - پرسش‌های مرتبط

اهداف و آثار ازدواج

حکمت‌ها و آثار مهمّی بر ازدواج مترتّب می‌شود و قرآن در آیاتی به آنها پرداخته است. در برخی ازدواج‌ها، هرچند زن و مرد با یکدیگر زندگی می‌کنند، لکن اهدافی که باید در زندگی حاکم باشد، از میان می‌رود و دو طرف بهره‌ای از زندگی مشترک نمی‌برند برخی گفته‌اند[۱] هرجا نشانه‌های الفت و حکمت‌های زوجیّت چه در دنیا و چه در آخرت برقرار باشد، قرآن واژه زوجیّت را به‌کار برده است[۲].اهداف و آثار ازدواج عبارت‌اند از:

حفظ نسب

در اسلام، حفظ نسب، پایه احکام و حقوقِ فراوانی است. بعضی از احکام فقهی، بر شناخت رابطه فرزند با پدر و مادر یا بر شناخت نسبت‌های فامیلی دیگر، مبتنی است. تبعیّت فرزند از پدر و مادر در کفر و اسلام، در طهارت و نجاست، در بردگی و حریّت، جواز ربا بین پدر و فرزند، قصاص نشدن پدر به قتل فرزند، مقبول نبودن شهادت پسر بر ضدّ پدر، وجوبِ قضای نمازهای میّت بر پسر بزرگ‌تر، مسائل ارث، حبوه (اموالی از ترکه میت که اختصاص به پسر بزرگ‌تر دارد مانند قرآن، انگشتر، شمشیر و لباس)[۳]، نظر به محارم و ازدواج با آنان، دیه قتل خطایی که بر عاقله (خویشان پدری قاتل، مانند برادران، عموها و فرزندان آنها)[۴] واجب است، ولایت پدر و جدّ، حقوق طرفینی مانند حقّ حضانت و نفقات، عقوق والدین و اطاعت از آنها و مسائل اخلاقی مانند صله رحم، هبه به اقارب، عقیقه فرزند و مسائل فراوان دیگری، بر حفظ انساب متوقّف است[۵]. همه این مقرّرات گویای اهمّیّت حفظ نسب است[۶].

برخورداری از سکون و آرامش

نیاز روح به آرامش، با اهمّیّت‌تر از نیاز جنسی است. همسر شایسته در پیش‌آمدهای زندگی، راه وصول به آرامش و سعادت را نزدیک می‌کند: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ﴾[۷].[۸]

حفظ نوع بشر

طبق بیان قرآن، ازدواج وسیله‌ای برای تولید و بقای نسل در انسان و حیوان است: ﴿جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ﴾[۹] گرچه جمله ﴿يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ﴾، تکثیر نسل انسان را بیان داشته است، در این جهت، میان انسان و چارپایان و گیاهان فرقی نیست[۱۰].

داشتن فرزندان صالح

یکی از خواسته‌های غریزی انسان، نیاز فطری به پدر و مادر شدن است و پاسخ به این خواسته با ازدواج تأمین می‌شود. در سایه ازدواج است که نسلی دارای اصل و نسب پدید می‌آید. قرآن در آیاتی، فرزند را زینت زندگی دنیا شمرده که بیان‌گر رغبت انسان به داشتن فرزند و برقرار شدن رابطه پدر و مادر با فرزند است: ﴿الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا﴾[۱۱].[۱۲]

مودت و رحمت

از دیگر آثار ازدواج، موّدت و رحمت است: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ﴾[۱۳]. آن‌چه در آغاز زندگی مشترک بین زن و شوهر، یگانگی برقرار می‌کند و اثر آن در مقام عمل ظاهر می‌شود، مودّت است[۱۴]، ولی پس از گذشت زمان و رسیدن دوران ضعف و ناتوانی، رحمت جای مودّت را پر می‌کند[۱۵].[۱۶]

ارضای غریزه جنسی

غریزه جنسی، نیرویی است که در زن و مرد قرار داده شده و ازدواج، وسیله‌ای مجاز برای اطفای نیروی شهوت و پاسخی به این غریزه خدادادی است: ﴿وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ﴾[۱۷].[۱۸]

بازداشتن از گناه

یکی از آثار ازدواج برای زن و مرد، ایجاد زمینه تقوا و دوری از گناهان است. با اشباع غریزه جنسی در زن و شوهر، زمینه گناهان شهوت‌انگیز از میان می‌رود. اینکه در قرآن از کسی که ازدواج کرده، به "محصن و محصنه" تعبیر شده[۱۹]، به جهت این است که زن و مرد، با ازدواج در حصن و سنگر مستحکمی قرار می‌گیرند و خود را حفظ می‌کنند تا وسوسه‌های شهوانی در آنان اثر نگذارد[۲۰]؛ بلکه ازدواج، زمینه گناهان دیگر را نیز از بین می‌برد؛ زیرا پذیرفتن مسؤولیّت تأمین و تربیت اولاد، انسان را به استفاده بهینه از عمر وامی‌دارد و برای گناه و معاشرت‌های گمراه‌کننده، جایی باقی نمی‌ماند[۲۱].

توسعه رزق

نگرانی از تنگ‌دستی، یکی از بهانه‌هایی است که برای گریز از ازدواج، مطرح می‌شود. قرآن، این‌گونه به انسان امیدواری می‌دهد: از فقر و تنگ‌دستیِ بی‌همسران، غلامان و کنیزانِ درست‌کارِ خود نگران نباشید و در ازدواج آنها بکوشید؛ چراکه اگر فقیر باشند، خداوند از فضل خویش، آنان را بی‌نیاز می‌سازد: ﴿وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ﴾[۲۲]. روایاتی نیز این معنا را تأیید می‌کند. در حدیثی، امام صادق(ع)، ترک ازدواج به‌سبب ترس از فقر و تنگدستی را سوء ظن به پروردگار دانسته[۲۳]؛ زیرا پس از وعده قرآن به توسعه رزق، نگرانی در این زمینه، جز بدگمانی به خدا نیست[۲۴].

پرسش مستقیم

  1. هدف از تشکیل خانواده چیست؟ (پرسش)

منابع

  1. اسدی، سید مصطفی، مقاله «ازدواج»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲
  2. دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی ج۴

پانویس

  1. ↑ الزواج، عبدالغنی، ص‌۱۱‌ـ‌۱۳.
  2. ↑ سوره روم، آیه ۲۱؛ سوره فرقان، آیه ۷۴؛ سوره زخرف، آیه ۷۰؛ سوره بقره، آیه ۲۵؛ سوره یس، آیه ۵۶.
  3. ↑ مصطلحات الفقه، ص‌۱۹۵.
  4. ↑ مصطلحات الفقه، ص‌۱۹۵.
  5. ↑ ر.ک: النسب و فروعه الفقهیه.
  6. ↑ اسدی، سید مصطفی، مقاله «ازدواج»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲.
  7. ↑ «و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.
  8. ↑ اسدی، سید مصطفی، مقاله «ازدواج»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲.
  9. ↑ «برای شما از خودتان همسرانی آفرید و (نیز) از چارپایان جفت‌هایی (پدید آورد)، شما را با آن (آفریدن جفت) افزون می‌گرداند» سوره شوری، آیه ۱۱.
  10. ↑ اسدی، سید مصطفی، مقاله «ازدواج»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲.
  11. ↑ «دارایی و پسران زیور زندگی دنیایند و کارهای ماندگار شایسته در نزد پروردگارت در پاداش و امید (به آینده) بهتر است» سوره کهف، آیه ۴۶.
  12. ↑ اسدی، سید مصطفی، مقاله «ازدواج»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲.
  13. ↑ «و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.
  14. ↑ المیزان، ج‌۱۶، ص‌۱۶۶.
  15. ↑ التفسیرالکبیر، ج‌۲۵، ص‌۱۱۱.
  16. ↑ اسدی، سید مصطفی، مقاله «ازدواج»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲.
  17. ↑ «و آنان که پاکدامنند» سوره مؤمنون، آیه ۵.
  18. ↑ اسدی، سید مصطفی، مقاله «ازدواج»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲.
  19. ↑ سوره نساء، آیه ۲۵.
  20. ↑ قاموس قرآن، ج‌۲، ص‌۱۴۹.
  21. ↑ اسدی، سید مصطفی، مقاله «ازدواج»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲.
  22. ↑ «و بی‌همسران (آزاد) و بردگان و کنیزان شایسته‌تان را همسر دهید، اگر نادار باشند خداوند از بخشش خویش به آنان بی‌نیازی می‌دهد و خداوند نعمت‌گستری داناست» سوره نور، آیه ۳۲.
  23. ↑ الکافی، ج۵، ص۳۳۰؛ مجمع‌البیان، ج‌۷، ص‌۲۲۰.
  24. ↑ اسدی، سید مصطفی، مقاله «ازدواج»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۲.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=هدف_از_ازدواج&oldid=1318642»