اطاعت: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۹: خط ۹:
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


*'''اطاعت''' به معنای فرمانبرداری است.
*'''[[اطاعت]]''' به معنای [[فرمانبرداری]] است.


==واژه‌شناسی لغوی==
==واژه‌شناسی لغوی==
*این واژه از ریشه "ط‌ ـ‌ و‌ـ‌ ع" "ضد کَرْه" به‌معنای [[فرمان]] بردن<ref>مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰، «طوع».</ref> همراه با [[خضوع]] و رغبت است<ref>مفردات، ص‌۵۲۹؛ التحقیق، ج‌۷، ص‌۱۳۸، «طوع».</ref>.
*این واژه از ریشه "ط‌ ـ‌ و‌ـ‌ ع" "ضد کَرْه" به‌معنای [[فرمان]] بردن<ref>مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰، «طوع».</ref> همراه با [[خضوع]] و رغبت است<ref>مفردات، ص‌۵۲۹؛ التحقیق، ج‌۷، ص‌۱۳۸، «طوع».</ref>.
*در تفاوت "اطاعت" با "اِتّباع" و "[[اجابت]]" گفته‌اند: اطاعت [[فرمانبری]] از موجودی [[برتر]] است، در حالی‌ که اِتّباع، مطلق [[پیروی]] با [[فرمان]] یا بدون‌ [[فرمان]]، و [[اجابت]]، پذیرش درخواست موجود زیر دست است <ref>التحقیق، ج‌۱، ص‌۳۷۷، «تبع».</ref>.
*در تفاوت "[[اطاعت]]" با "[[اِتّباع]]" و "[[اجابت]]" گفته‌اند: [[اطاعت]] [[فرمانبری]] از موجودی [[برتر]] است، در حالی‌ که [[اِتّباع]]، مطلق [[پیروی]] با [[فرمان]] یا بدون‌ [[فرمان]]، و [[اجابت]]، [[پذیرش]] درخواست موجود زیر دست است <ref>التحقیق، ج‌۱، ص‌۳۷۷، «تبع».</ref>.
*واژه اطاعت و مشتقات آن ۷۸ بار در [[قرآن]] به‌کار رفته و مضمون آن از برخی [[آیات]] نیز که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست، استفاده‌ می‌شود<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm [[مصطفی جعفر‌پیشه‌ فرد|جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی ]]، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
*واژه [[اطاعت]] و مشتقات آن ۷۸ بار در [[قرآن]] به‌کار رفته و مضمون آن از برخی [[آیات]] نیز که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست، استفاده‌ می‌شود<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm [[مصطفی جعفر‌پیشه‌ فرد|جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی]]، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>.
*اطاعت: [[پیروی]] و [[فرمانبرداری]]، یکی از [[وظایف]] [[امّت]] در برابر [[اوامر]] [[خدا]] و [[پیامبر|رسول]] و [[اولی الأمر]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۲.</ref>.
* [[اطاعت]]: [[پیروی]] و [[فرمانبرداری]]، یکی از [[وظایف]] [[امّت]] در برابر [[اوامر]] [[خدا]] و [[پیامبر|رسول]] و [[اولی الأمر]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۲.</ref>.


==اطاعت در اصطلاح==
==[[اطاعت]] در اصطلاح==
==[[اطاعت خدا]]==
==[[اطاعت خدا]]==
==[[توحید در اطاعت]]==
==[[توحید در اطاعت]]==
خط ۲۵: خط ۲۵:
==[[اطاعت از اهل بیت]]==
==[[اطاعت از اهل بیت]]==
==[[اطاعت از اولی الامر]]==
==[[اطاعت از اولی الامر]]==
*[[قرآن کریم]] در کنار [[اطاعت خدا]] و [[پیامبر]]، به اطاعت از [[اولی الأمر]] ([[ائمه معصومین]]) [[فرمان]] می‌دهد: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً }}<ref> ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است؛ سوره نساء، آیه: ۵۹.</ref>. در [[کلام]] [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}}، [[اطاعت از امام]]، به عنوان یک [[فریضه]] و به خاطر [[بزرگداشت]] [[امامت]] شمرده شده است: {{متن حدیث|وَ الطَّاعَةَ تَعْظِيماً لِلْإِمَامَة}}<ref>نهج البلاغه (صبحی صالح) حکمت ۲۵۲</ref> در [[احادیث]] مربوط به [[اهل بیت]] و [[ائمه]]{{عم}}، وظایفی همچون [[لزوم]] [[اقتدا]] به آنان، تمسّک به آنان، [[اعتقاد]] به آنان، تبعیّت از [[فرمان]] ایشان، عقب نماندن و جلو نیفتادن از آنان، مقدّم داشتن ایشان،... مطرح است. [[امام علی]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث| انْظُرُوا أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ فَالْزَمُوا سَمْتَهُمْ وَ اتَّبِعُوا أَثَرَهُم‏}}<ref>نهج البلاغه خطبه ۹۷</ref> به [[خاندان]] پیامبرتان بنگرید، همراه راه‌ و روش آنان باشید و درپی آنان روید. [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}} نیز فرموده است: {{متن حدیث|تمسّکوا بِطَاعَةِ أئمّتکم وَ لَا تُخَالِفُوهُمْ، فَإِنْ طَاعَتُهُمْ طَاعَةِ اللَّهِ}}<ref> اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹</ref> به [[فرمانبرداری از امامان]] خود تمسّک جویید و با آنان [[مخالفت]] نکنید، چرا که اطاعت آنان اطاعت خداست، در [[زیارت جامعۀ کبیره]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|مَنْ أَطَاعَكُمْ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ‏ وَ مَنْ عَصَاكُمْ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ }} و اینگونه است که اطاعت از [[اهل بیت]] و [[امامان]]، با [[اطاعت الهی]] پیوند خورده است و معیار [[اطاعت الهی]]، [[پیروی]] از این [[خاندان]] است. این اطاعت، گاهی نیز با تعبیر عمل به سخنان و اخذ به قول بیان شده است، یا [[تسلیم]] [[امر]] بودن. [[امام رضا|حضرت رضا]]{{ع}} در معرفی [[اوصاف شیعه]] فرمود: "[[شیعیان]] ما آنانند که [[تسلیم]] [[امر]] ما باشند، به گفتۀ ما عمل کنند، با دشمنانمان مخالف باشند، پس هر که چنین نباشد از ما نیست"<ref>{{متن حدیث|شِيعَتُنَا الْمُسَلِّمُونَ لِأَمْرِنَا الْآخِذُونَ بِقَوْلِنَا الْمُخَالِفُونَ لِأَعْدَائِنَا فَمَنْ لَمْ يَكُنْ كَذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَّا}}؛ وسائل الشیعه، ج ۱۸ ص ۸۳</ref> در اینکه از [[اولی الأمر]] باید اطاعت کرد، سخنی نیست، لکن [[شیعه]]، [[اولی الأمر]] را [[ائمه]] [[معصومین]]{{عم}} می‌داند. برخی از [[اهل سنت]]، آنان را [[اهل حلّ و عقد]] می‌دانند، یا هرکه را که [[امّت]] بر آن اتّفاق کنند لازم الإطاعه می‌شمارند. [[حق]] اطاعت، یکی از دو [[حق امام]] بر [[امت]] است، [[حق]] دیگر، [[یاری]] و [[نصرت]] است. اگر [[اطاعت از امام]] نباشد، [[امام]] هم نمی‌تواند [[مسؤولیت]] [[رهبری]] و [[هدایت]] را انجام دهد.اطاعت مردمی، پشتوانۀ [[قدرت]] [[اجتماعی]] و بسط ید [[امام]] در عمل به [[اسلام]] است. [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} در خطبۀ جهادیّۀ خویش، ضمن [[شکایت]] از [[سستی]] و کوتاهی همراهانش در [[نبرد]] با [[دشمن]] و ردّ این اتّهام که می‌گفتند: [[علی]] مرد شجاعی است، لکن [[دانش]] [[جنگ]] ندارد، از سابقۀ بیش از [[چهل]] ساله خویش در حضور در میدان‌های رزم و [[جنگاوری]] یاد می‌کند و می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ لَكِنْ لَا رَأْيَ لِمَنْ لَا يُطَاع‏}}<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۲۷</ref> از کسی که اطاعت نکنند، رأیی ندارد، یعنی اشکال در [[فرماندهی]] و [[پیشوایی]] او نیست، بلکه در عدم [[فرمانبری]] و [[پیروی]] [[مردم]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۲.</ref>»<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۰۸.</ref>
* [[قرآن کریم]] در کنار [[اطاعت خدا]] و [[پیامبر]]، به [[اطاعت]] از [[اولی الأمر]] ([[ائمه معصومین]]) [[فرمان]] می‌دهد: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً }}<ref> ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است؛ سوره نساء، آیه: ۵۹.</ref>. در [[کلام]] [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}}، [[اطاعت از امام]]، به عنوان یک [[فریضه]] و به خاطر [[بزرگداشت]] [[امامت]] شمرده شده است: {{متن حدیث|وَ الطَّاعَةَ تَعْظِيماً لِلْإِمَامَة}}<ref>نهج البلاغه (صبحی صالح) حکمت ۲۵۲</ref> در [[احادیث]] مربوط به [[اهل بیت]] و [[ائمه]]{{عم}}، وظایفی همچون [[لزوم]] [[اقتدا]] به آنان، تمسّک به آنان، [[اعتقاد]] به آنان، تبعیّت از [[فرمان]] ایشان، عقب نماندن و جلو نیفتادن از آنان، مقدّم داشتن ایشان،... مطرح است. [[امام علی]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث| انْظُرُوا أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ فَالْزَمُوا سَمْتَهُمْ وَ اتَّبِعُوا أَثَرَهُم‏}}<ref>نهج البلاغه خطبه ۹۷</ref> به [[خاندان]] پیامبرتان بنگرید، همراه راه‌ و روش آنان باشید و درپی آنان روید. [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}} نیز فرموده است: {{متن حدیث|تمسّکوا بِطَاعَةِ أئمّتکم وَ لَا تُخَالِفُوهُمْ، فَإِنْ طَاعَتُهُمْ طَاعَةِ اللَّهِ}}<ref> اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹</ref> به [[فرمانبرداری از امامان]] خود تمسّک جویید و با آنان [[مخالفت]] نکنید، چرا که [[اطاعت]] آنان [[اطاعت]] خداست، در [[زیارت جامعۀ کبیره]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|مَنْ أَطَاعَكُمْ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ‏ وَ مَنْ عَصَاكُمْ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ }} و اینگونه است که [[اطاعت]] از [[اهل بیت]] و [[امامان]]، با [[اطاعت الهی]] پیوند خورده است و معیار [[اطاعت الهی]]، [[پیروی]] از این [[خاندان]] است. این [[اطاعت]]، گاهی نیز با تعبیر عمل به سخنان و اخذ به قول بیان شده است، یا [[تسلیم]] امر بودن. [[امام رضا|حضرت رضا]]{{ع}} در معرفی [[اوصاف شیعه]] فرمود: "[[شیعیان]] ما آنانند که [[تسلیم]] امر ما باشند، به گفتۀ ما عمل کنند، با دشمنانمان مخالف باشند، پس هر که چنین نباشد از ما نیست"<ref>{{متن حدیث|شِيعَتُنَا الْمُسَلِّمُونَ لِأَمْرِنَا الْآخِذُونَ بِقَوْلِنَا الْمُخَالِفُونَ لِأَعْدَائِنَا فَمَنْ لَمْ يَكُنْ كَذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَّا}}؛ وسائل الشیعه، ج ۱۸ ص ۸۳</ref> در اینکه از [[اولی الأمر]] باید [[اطاعت]] کرد، سخنی نیست، لکن [[شیعه]]، [[اولی الأمر]] را [[ائمه]] [[معصومین]]{{عم}} می‌داند. برخی از [[اهل سنت]]، آنان را [[اهل حلّ و عقد]] می‌دانند، یا هرکه را که [[امّت]] بر آن اتّفاق کنند لازم الإطاعه می‌شمارند. [[حق]] [[اطاعت]]، یکی از دو [[حق امام]] بر [[امت]] است، [[حق]] دیگر، [[یاری]] و [[نصرت]] است. اگر [[اطاعت از امام]] نباشد، [[امام]] هم نمی‌تواند [[مسؤولیت]] [[رهبری]] و [[هدایت]] را انجام دهد. [[اطاعت]] مردمی، پشتوانۀ [[قدرت]] [[اجتماعی]] و بسط ید [[امام]] در عمل به [[اسلام]] است. [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} در خطبۀ جهادیّۀ خویش، ضمن [[شکایت]] از [[سستی]] و کوتاهی همراهانش در [[نبرد]] با [[دشمن]] و ردّ این اتّهام که می‌گفتند: [[علی]] مرد شجاعی است، لکن [[دانش]] [[جنگ]] ندارد، از سابقۀ بیش از [[چهل]] ساله خویش در حضور در میدان‌های رزم و [[جنگاوری]] یاد می‌کند و می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ لَكِنْ لَا رَأْيَ لِمَنْ لَا يُطَاع‏}}<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۲۷</ref> از کسی که [[اطاعت]] نکنند، رأیی ندارد، یعنی اشکال در [[فرماندهی]] و [[پیشوایی]] او نیست، بلکه در عدم [[فرمانبری]] و [[پیروی]] [[مردم]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۲.</ref>»<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۰۸.</ref>


==[[اطاعت امام]]==
==[[اطاعت امام]]==
خط ۳۲: خط ۳۲:
==[[مقام مطیعان]]==
==[[مقام مطیعان]]==


==اقسام اطاعت==
==اقسام [[اطاعت]]==
*اطاعت بر دو گونه [[تکوینی]] و [[تشریعی]] است<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm [[مصطفی جعفر‌پیشه‌ فرد|جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی ]]، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>:
* [[اطاعت]] بر دو گونه [[تکوینی]] و [[تشریعی]] است<ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/57.htm [[مصطفی جعفر‌پیشه‌ فرد|جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی]]، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵]</ref>:


===اطاعت تکوینی===
===[[اطاعت تکوینی]]===


===اطاعت تشریعی===
===[[اطاعت تشریعی]]===


==آثار اطاعت از خدا و [[رسول]]==
==آثار [[اطاعت از خدا]] و [[رسول]]==


==اطاعتهای نامشروع==
==اطاعتهای [[نامشروع]]==
==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==
{{فهرست اثر}}
{{فهرست اثر}}

نسخهٔ ‏۱۹ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۳۷

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اطاعت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

واژه‌شناسی لغوی

اطاعت در اصطلاح

اطاعت خدا

توحید در اطاعت

اطاعت پیامبر

اطاعت پیامبر خاتم

اطاعت از اهل بیت

اطاعت از اولی الامر

اطاعت امام

مقام افتراض طاعت

بیعت اطاعت

مقام مطیعان

اقسام اطاعت

اطاعت تکوینی

اطاعت تشریعی

آثار اطاعت از خدا و رسول

اطاعتهای نامشروع

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰، «طوع».
  2. مفردات، ص‌۵۲۹؛ التحقیق، ج‌۷، ص‌۱۳۸، «طوع».
  3. التحقیق، ج‌۱، ص‌۳۷۷، «تبع».
  4. جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵
  5. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۲.
  6. ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است؛ سوره نساء، آیه: ۵۹.
  7. نهج البلاغه (صبحی صالح) حکمت ۲۵۲
  8. نهج البلاغه خطبه ۹۷
  9. اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹
  10. «شِيعَتُنَا الْمُسَلِّمُونَ لِأَمْرِنَا الْآخِذُونَ بِقَوْلِنَا الْمُخَالِفُونَ لِأَعْدَائِنَا فَمَنْ لَمْ يَكُنْ كَذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَّا»؛ وسائل الشیعه، ج ۱۸ ص ۸۳
  11. نهج البلاغه، خطبۀ ۲۷
  12. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۲.
  13. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۰۸.
  14. جعفرپیشه‌ فرد، مصطفی، دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۲۷ - ۵۳۵