تحدی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «==تحدی یکی از راه های اثبات نبوت== * یکی از احتجاجاتی که در قرآن آمده، تحدّی<re...» ایجاد کرد) |
(←پانویس) |
||
| (۵۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
==تحدی یکی از | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تحدی در قرآن]] - [[تحدی در علوم قرآنی]] - [[تحدی در کلام اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
== | '''تحدی''' به‌معنای هماوردطلبی، عبارت از مبارزه‌طلبی [[خدای متعال]] از مخالفان [[رسول اکرم]] {{صل}} که اگر آن حضرت را فرستاده [[خداوند]] نمی‌دانند، برای آنچه وی آورده است مانندی بیاورند. در شش [[آیه]] از [[قرآن کریم]] که به [[آیات]] تحدی معروف هستند به موضوع تحدی پرداخته شده و از منکران [[نبوت]] خواسته شده است حداقل سوره‌ای مانند آن بیاورند. | ||
== معناشناسی تحدی == | |||
تحدی در لغت به معنای هماورد خواستن و به مبارزه طلبیدن<ref>لسان‌العرب، ج۳، ص۹۰، «حدا».</ref>، برای ظاهر شدن عجز آن هماورد است<ref>مقاییس اللغه، ج۲، ص۳۵، «حدا»؛ المصطلحات الکلامیه، ص۶۴.</ref> و در اصطلاح عبارت است از مبارزه‌طلبی [[خدای متعال]] از مخالفان [[رسول اکرم]] {{صل}} که اگر آن حضرت را فرستاده خداوند نمی‌دانند، برای آنچه وی آورده است مانندی بیاورند<ref>المصطلحات الکلامیه، ص۶۴.</ref><ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۲۷۳- ۲۸۶؛ [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۲۷۶-۲۷۹؛ [[آموزش کلام اسلامی (کتاب)|آموزش کلام اسلامی]]، ج ۲، ص ۳۸-۴۰.</ref>. | |||
== تحدی یکی از راه‌های [[اثبات نبوت]] == | |||
یکی از احتجاجاتی که در [[قرآن]] آمده، تحدّی<ref>مجمع‌البیان، ج۵، ص۱۶۷؛ المیزان، ج۱۰، ص۶۴.</ref>. [[پیامبران]] است. ایشان ابتدا برای [[اثبات]] [[رسالت]] خود، [[معجزه]] ارائه می‌کردند؛ اگر با [[مخالفت]] و [[انکار]] روبه‌رو می‌شدند، تحدّی می‌کردند به اینکه اگر معجزه ما امری بشری است، شما هم مثل آن را ارائه دهید. درباره معجزه اصلی [[پیامبر اسلام]] که جنبه قولی داشته، در [[آیات]] بسیاری [[پیامبر]] {{صل}} برای اثبات اینکه قرآن از ناحیه [[خداوند]] است، به تحدّی [[مأمور]] شده است تا [[مشرکان]] را به [[مبارزه]] بطلبد. [[خدا]] در این باره می‌فرماید: اگر در [[الهی]] بودن آنچه ما بر [[بنده]] خود نازل کردیم، [[شک]] دارید، یک [[سوره]] مثل قرآن بیاورید: {{متن قرآن|وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنتُمْ صَادِقِينَ }} <ref>و اگر در آنچه بر بنده خود فرو فرستاده‌ایم تردیدی دارید، چنانچه راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و (در این کار) گواهان خود را (نیز) در برابر خداوند، فرا خوانید؛ سوره بقره، آیه: ۲۳.</ref><ref>[[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۲۰۴- ۲۱۵؛ [[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۲۷۳- ۲۸۶.</ref>. | |||
== [[آیات]] تحدی == | |||
قرآن [[کریم]] در شماری از آیات با [[معاندان]] و [[منکران]] [[وحی]] و [[نبوت]] تحدی کرده است که برخی از آنها عبارت‌اند از: | |||
# در [[آیه]] ۴۹ [[سوره قصص]] که [[چهل]] و نهمین [[سوره]] نازل شده در [[مکه]] است، خطاب به [[پیامبر]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ فَأْتُوا بِكِتَابٍ مِّنْ عِندِ اللَّهِ هُوَ أَهْدَى مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}}<ref> بگو: اگر راست می‌گویید (خود) کتابی از سوی خداوند بیاورید که از آن دو رهنمون‌تر باشد تا من از آن پیروی کنم؛ سوره قصص، آیه: ۴۹.</ref><ref>التبیان، ج۸، ص۱۵۹؛ التفسیر الکبیر، ج۲۴، ص۲۶۱؛ التسهیل، ج۳، ص۱۰۷.</ref> | |||
# دومین تحدی در [[سوره اسراء]] آمده است: {{متن قرآن|قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن يَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا }}<ref> بگو: اگر آدمیان و پریان فراهم آیند تا مانند این قرآن آورند هر چند یکدیگر را پشتیبانی کنند همانند آن نمی‌توانند آورد؛ سوره اسراء، آیه:۸۸.</ref>. | |||
# [[سوره یونس]] سومین سوره مشتمل بر تحدی است. در آیه ۳۸ این سوره، [[خداوند سبحان]] بعد از ردّ صریح ادعای [[مشرکان]] مبنی بر جعلی بودن [[قرآن]] و نیز [[نفی]] هرگونه [[شک و تردید]] در [[الهی]] بودن آن، به آنان می‌گوید: {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّثْلِهِ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}}<ref> یا می‌گویند (پیامبر) آن را بربافته است، بگو: اگر راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و هر کس جز خداوند را می‌توانید فرا خوانید؛ سوره یونس، آیه:۳۸.</ref>. | |||
# چهارمین [[تحدی قرآن]] در [[سوره هود]] آمده است که [[زمان]] [[نزول]] آن طبق غالب [[روایات]] [[ترتیب نزول]]، بعد از سوره یونس است<ref>جمال القراء، ج۱، ص۱۳۶؛ البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۲۸۱.</ref>. آیه ۱۳ این سوره پس از نقل سخن مشرکان درباره جعلی بودن قرآن، خطاب به آنان می‌فرماید: {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}}<ref> یا می‌گویند که آن (قرآن) را بربافته است (و از خداوند نیست)! بگو اگر راست می‌گویید ده سوره‌ای بربافته مانند آن بیاورید و هر که را هم می‌توانید به جای خداوند، (به یاوری) فرا خوانید؛ سوره هود، آیه:۱۳.</ref>. | |||
# [[سوره طور]] پنجمین [[سوره]] دربردارنده تحدی است. در [[آیات]] ۳۲ ـ ۳۳ این سوره، [[خداوند]] در پاسخ مدعیان خود ساخته بودن [[قرآن]]، می‌فرماید: {{متن قرآن|أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلامُهُم بِهَذَا أَمْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ أَمْ يَقُولُونَ تَقَوَّلَهُ بَل لّا يُؤْمِنُونَ}}<ref>آیا خردهایشان (آنان را) بدین (پندار) واداشته است یا آنان قومی گردنکش‌اند؟ یا می‌گویند (خود) آن را فرا بافته است (نه،) بلکه ایمان ندارند؛ سوره طور، آیه: ۳۲- ۳۳.</ref>. در این [[آیه]] به آوردن سخنی مثل قرآن تحدی شده است، بدون آنکه به مقدار آن اشاره شود<ref>فی الاعجاز البلاغی، ص۱۶؛ مجمع‌البیان، ج۱، ص۱۵۸؛ احکام‌القران، ج۱، ص۴۰ ـ ۴۱.</ref>. | |||
# آخرین [[تحدی قرآن]] در [[سوره بقره]] است. آیات ۲۳ ـ ۲۴ این سوره، خطاب به [[منکران]] [[وحیانی]] بودن قرآن می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنتُمْ صَادِقِينَ فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ وَلَن تَفْعَلُواْ فَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ}}<ref> و اگر در آنچه بر بنده خود فرو فرستاده‌ایم تردیدی دارید، چنانچه راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و (در این کار) گواهان خود را (نیز) در برابر خداوند، فرا خوانید. و اگر چنین نکردید- که هرگز نمی‌توانید کرد- پس، از آتشی پروا کنید که هیزم آن آدمیان و سنگ‌هاست؛ برای کافران آماده شده است؛ سوره بقره، آیه: ۲۳ - ۲۴.</ref>. این [[پیشگویی]] خود از [[معجزات]] قرآن به شمار آمده است<ref>التفسیر الکبیر، ج۲، ص۱۱۷.</ref>. این آیه، "سوره" را به سوره‌ای خاص [[مقید]] نساخته است، بنابراین مراد از "سوره" جنس است و شامل سوره‌های کوچک و بزرگ می‌شود<ref>من وحی القرآن، ج۱، ص۱۷۴؛ تسنیم، ج۲، ص۴۲۱.</ref><ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۲۷۳- ۲۸۶.</ref> | |||
== گستره تحدی == | |||
=== از لحاظ مخاطب === | |||
[[تحدی قرآن]] شامل همه [[انسان‌ها]] حتی [[جنیان]] در طول [[تاریخ]] است<ref>التمهید، ج۴، ص۲۳ ـ ۲۴؛ من وحی القرآن، ج۱۴، ص۲۲۷؛ نک: اعجاز القرآن، ص۹۰ ـ ۹۲.</ref>؛ زیرا [[پیامبر اسلام]] {{صل}} [[خاتم پیامبران]] و [[دعوت]] وی جهانی و [[جاودانی]] است و همه انسان‌ها و جنیان از [[عصر نزول]] تا [[پایان جهان]] مخاطب قرآن‌اند. البته برخی از وجوه [[اعجاز]]، مانند [[خبرهای غیبی]] و اعجاز [[هدایتی]]، متوجه عموم و قابل [[ادراک]] برای همه است؛ [[ولی]] برخی وجوه اعجاز تنها با مراجعه به [[اهل]] فن یا با [[یادگیری]] [[علوم]] پیش‌نیاز، قابل دسترسی است. | |||
=== نوع تحدی قرآن === | |||
[[مفسران]] با استناد به [[آیات]]، تحدی قرآن را به [[هدایت]]: {{متن قرآن|قُلْ فَأْتُوا بِكِتَابٍ مِّنْ عِندِ اللَّهِ هُوَ أَهْدَى مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}}<ref> بگو: اگر راست می‌گویید (خود) کتابی از سوی خداوند بیاورید که از آن دو رهنمون‌تر باشد تا من از آن پیروی کنم؛ سوره قصص، آیه: ۴۹.</ref><ref>تفسیر سید مصطفی خمینی، ج۴، ص۵۲۵ ـ ۵۲۷.</ref>، [[علم]] و [[معرفت]]: {{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ }}<ref> و بر تو این کتاب را فرو فرستادیم که بیانگر هر چیز است؛ سوره نحل، آیه:۸۹.</ref>، صدور آن از [[پیامبر|پیامبر امّی]] {{صل}}: {{متن قرآن|قُل لَّوْ شَاء اللَّهُ مَا تَلَوْتُهُ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَدْرَاكُم بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُرًا مِّن قَبْلِهِ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ}}<ref> بگو اگر خداوند می‌خواست آن را برای شما نمی‌خواندم و او شما را از آن آگاه نمی‌کرد؛ پیش از آن (هم) من در میان شما روزگاری دراز زیسته‌ام پس آیا خرد نمی‌ورزید؟؛ سوره یونس، آیه:۱۶.</ref><ref>مدخل التفسیر، ۵۰ ـ ۵۱.</ref>، خبرهای [[غیبی]]: {{متن قرآن|تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلاَ قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ}}<ref> این از خبرهای غیب است که ما به تو وحی می‌کنیم؛ تو و قومت پیش از این آنها را نمی‌دانستید پس شکیبا باش که سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره هود، آیه: ۴۹.</ref>، عدم [[اختلاف]] در آن: {{متن قرآن|أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلافًا كَثِيرًا}}<ref> آیا به قرآن نیک نمی‌اندیشند که اگر از سوی (کسی) جز خداوند می‌بود در آن اختلاف بسیار می‌یافتند؛ سوره نساء، آیه:۸۲.</ref> و به [[بلاغت]]: {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ}}<ref> یا می‌گویند که آن (قرآن) را بربافته است (و از خداوند نیست)! بگو اگر راست می‌گویید ده سوره‌ای بربافته مانند آن بیاورید و هر که را هم می‌توانید به جای خداوند، (به یاوری) فرا خوانید؛ سوره هود، آیه:۱۳.</ref> و در برگیرنده کیفیت ادا و بیان و نیز محتوا<ref>التمهید، ج۴، ص۲۳؛ المنیر، ج۱، ص۱۰۳.</ref> دانسته‌اند. | |||
در مجموع تحدّی بر [[قرآن]]، گاهی به [[فصاحت]] و بلاغت آن، مانند آیه ۱۳ [[سوره هود]] و گاهی به [[پیراستگی]] آن از [[اختلاف]] و تناقض مربوط می‌شود: {{متن قرآن|وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلافًا كَثِيرًا}}<ref>اگر از سوی (کسی) جز خداوند می‌بود در آن اختلاف بسیار می‌یافتند؛ سوره نساء، آیه: ۸۲.</ref>. گاهی به جنبه‌های [[علمی]] آن: {{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ}}<ref>و بر تو این کتاب را فرو فرستادیم که بیانگر هر چیز است؛ سوره نحل، آیه: ۸۹.</ref> و گاهی نیز به [[اخبار غیبی]]: {{متن قرآن|تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلاَ قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ}}<ref>این از خبرهای غیب است که ما به تو وحی می‌کنیم؛ تو و قومت پیش از این آنها را نمی‌دانستید پس شکیبا باش که سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره هود، آیه: ۴۹.</ref><ref> المیزان، ج۱، ص۶۰ـ۷۰.</ref><ref>[[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۲۰۴- ۲۱۵.</ref> | |||
== هماورد نمایان == | |||
تحدی و هماوردخواهی [[قرآن]] از مسلّماتی است که افزون بر قرآن در [[تاریخ]] نیز به [[تواتر]] گزارش شده است، همان‌گونه که تردیدی نیست که با وجود جمع بودن همه زمینه‌های تحدی، مانند تحدی صریح، [[دعوت پیامبر]] به مفاهیم جدیدی که با [[فرهنگ]] [[اعراب]] ناسازگار بود، [[تعصب]] [[عربی]] که همه [[همت]] خود را در [[شکست]] این پدیده به کار گرفته بود، آنان نتوانستند با قرآن هماوردی کنند؛ زیرا اگر با قرآن هماوردی درخوری شده بود به [[یقین]] در تاریخ بازگو می‌شد<ref>الاقتصاد، ص۱۶۸ ـ ۱۷۰؛ اعجازالقران، ق ۲، ص۳؛ شرح الاصول الخمسه، ۳۹۶ ـ ۳۹۷.</ref>. آنچه در معارضه با قرآن نقل شده است سخنانی بی‌ارزش و ناچیز است که هرگز توان هماوردی با آن را ندارد. | |||
برای نخستین بار [[نضر بن حارث]]، [[دشمن]] سرسخت [[پیامبر]]، با نقل داستان‌های رستم و اسفندیار ادعای هماوردی با قرآن کرد. طبق برخی [[روایات]] [[شأن نزول]]<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۱۹۵؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۳۱۶؛ البرهان فی علوم قرآن، ج۱، ص۲۴۶.</ref>، [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|ولَوْ نَشَاء لَقُلْنَا مِثْلَ هَذَا}}<ref> اگر می‌خواستیم مانند آن می‌گفتیم؛ سوره انفال، آیه: ۳۱.</ref>. ناظر به وی است. به گزارش اصمعی، [[هذیل]] [[یعفور]] نیز جملاتی را در معارضه با [[سوره اخلاص]] آورد<ref>اعجاز القرآن، ص۱۱۴.</ref>. از [[مسیلمه]] نیز جملاتی رکیک در معارضه با قرآن نقل شده است. گفته شده عمرو‌بن [[عاص]] بعد از شنیدن برخی از این سوره‌های ساختگی به او گفت: من و خودت می‌دانیم که [[دروغگویی]]<ref>تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۶۵؛ البدایة والنهایه، ج۵، ص۶۱.</ref>. | |||
مشهورترین کاری که اخیراً برای [[مبارزه]] با قرآن انجام شده، انتشار [[کتابی]] است با نام الفرقان الحق که دو ناشر آمریکایی با نام‌های a ۲۰۰۱ ome g" و wine press آن را با چاپی نفیس و با [[تبلیغاتی]] وسیع منتشر کرده‌اند. این کتاب در ۳۶۶ صفحه و ۷۷ [[سوره]] با [[تقلید]] سبک و [[سیاق]] قرآن و با استفاده از کلمات و [[آیات]] آن و آمیختن آن با [[تعالیم]] و آموزه‌های [[یهودی]] و [[مسیحی]] و حتی با رسم الخط [[قرآنی]] تدوین و چاپ شده است. این کتاب جعلی را برخی [[دانشمندان]] [[مسلمان]] بررسی و [[نقد]] کرده‌اند؛ مانند صلاح الخالدی که الانتصار للقرآن را در نقد آن نگاشته است<ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۲۷۳- ۲۸۶.</ref>. | |||
== تحدی قرآن == | |||
{{اصلی|تحدی قرآن}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:000058.jpg|22px]] [[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم''']] | |||
# [[پرونده:000057.jpg|22px]] [[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم''']] | |||
# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:علوم قرآنی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۰۸
تحدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تحدی در قرآن - تحدی در علوم قرآنی - تحدی در کلام اسلامی - پرسش مرتبط نداردتحدی به‌معنای هماوردطلبی، عبارت از مبارزه‌طلبی خدای متعال از مخالفان رسول اکرم (ص) که اگر آن حضرت را فرستاده خداوند نمی‌دانند، برای آنچه وی آورده است مانندی بیاورند. در شش آیه از قرآن کریم که به آیات تحدی معروف هستند به موضوع تحدی پرداخته شده و از منکران نبوت خواسته شده است حداقل سوره‌ای مانند آن بیاورند.
معناشناسی تحدی
تحدی در لغت به معنای هماورد خواستن و به مبارزه طلبیدن[۱]، برای ظاهر شدن عجز آن هماورد است[۲] و در اصطلاح عبارت است از مبارزه‌طلبی خدای متعال از مخالفان رسول اکرم (ص) که اگر آن حضرت را فرستاده خداوند نمی‌دانند، برای آنچه وی آورده است مانندی بیاورند[۳][۴].
تحدی یکی از راه‌های اثبات نبوت
یکی از احتجاجاتی که در قرآن آمده، تحدّی[۵]. پیامبران است. ایشان ابتدا برای اثبات رسالت خود، معجزه ارائه می‌کردند؛ اگر با مخالفت و انکار روبه‌رو می‌شدند، تحدّی می‌کردند به اینکه اگر معجزه ما امری بشری است، شما هم مثل آن را ارائه دهید. درباره معجزه اصلی پیامبر اسلام که جنبه قولی داشته، در آیات بسیاری پیامبر (ص) برای اثبات اینکه قرآن از ناحیه خداوند است، به تحدّی مأمور شده است تا مشرکان را به مبارزه بطلبد. خدا در این باره می‌فرماید: اگر در الهی بودن آنچه ما بر بنده خود نازل کردیم، شک دارید، یک سوره مثل قرآن بیاورید: ﴿وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنتُمْ صَادِقِينَ ﴾ [۶][۷].
آیات تحدی
قرآن کریم در شماری از آیات با معاندان و منکران وحی و نبوت تحدی کرده است که برخی از آنها عبارت‌اند از:
- در آیه ۴۹ سوره قصص که چهل و نهمین سوره نازل شده در مکه است، خطاب به پیامبر (ص) می‌فرماید: ﴿قُلْ فَأْتُوا بِكِتَابٍ مِّنْ عِندِ اللَّهِ هُوَ أَهْدَى مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ﴾[۸][۹]
- دومین تحدی در سوره اسراء آمده است: ﴿قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن يَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا ﴾[۱۰].
- سوره یونس سومین سوره مشتمل بر تحدی است. در آیه ۳۸ این سوره، خداوند سبحان بعد از ردّ صریح ادعای مشرکان مبنی بر جعلی بودن قرآن و نیز نفی هرگونه شک و تردید در الهی بودن آن، به آنان می‌گوید: ﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّثْلِهِ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ﴾[۱۱].
- چهارمین تحدی قرآن در سوره هود آمده است که زمان نزول آن طبق غالب روایات ترتیب نزول، بعد از سوره یونس است[۱۲]. آیه ۱۳ این سوره پس از نقل سخن مشرکان درباره جعلی بودن قرآن، خطاب به آنان می‌فرماید: ﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ﴾[۱۳].
- سوره طور پنجمین سوره دربردارنده تحدی است. در آیات ۳۲ ـ ۳۳ این سوره، خداوند در پاسخ مدعیان خود ساخته بودن قرآن، می‌فرماید: ﴿أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلامُهُم بِهَذَا أَمْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ أَمْ يَقُولُونَ تَقَوَّلَهُ بَل لّا يُؤْمِنُونَ﴾[۱۴]. در این آیه به آوردن سخنی مثل قرآن تحدی شده است، بدون آنکه به مقدار آن اشاره شود[۱۵].
- آخرین تحدی قرآن در سوره بقره است. آیات ۲۳ ـ ۲۴ این سوره، خطاب به منکران وحیانی بودن قرآن می‌فرماید: ﴿وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنتُمْ صَادِقِينَ فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ وَلَن تَفْعَلُواْ فَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ﴾[۱۶]. این پیشگویی خود از معجزات قرآن به شمار آمده است[۱۷]. این آیه، "سوره" را به سوره‌ای خاص مقید نساخته است، بنابراین مراد از "سوره" جنس است و شامل سوره‌های کوچک و بزرگ می‌شود[۱۸][۱۹]
گستره تحدی
از لحاظ مخاطب
تحدی قرآن شامل همه انسان‌ها حتی جنیان در طول تاریخ است[۲۰]؛ زیرا پیامبر اسلام (ص) خاتم پیامبران و دعوت وی جهانی و جاودانی است و همه انسان‌ها و جنیان از عصر نزول تا پایان جهان مخاطب قرآن‌اند. البته برخی از وجوه اعجاز، مانند خبرهای غیبی و اعجاز هدایتی، متوجه عموم و قابل ادراک برای همه است؛ ولی برخی وجوه اعجاز تنها با مراجعه به اهل فن یا با یادگیری علوم پیش‌نیاز، قابل دسترسی است.
نوع تحدی قرآن
مفسران با استناد به آیات، تحدی قرآن را به هدایت: ﴿قُلْ فَأْتُوا بِكِتَابٍ مِّنْ عِندِ اللَّهِ هُوَ أَهْدَى مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ﴾[۲۱][۲۲]، علم و معرفت: ﴿وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ ﴾[۲۳]، صدور آن از پیامبر امّی (ص): ﴿قُل لَّوْ شَاء اللَّهُ مَا تَلَوْتُهُ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَدْرَاكُم بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُرًا مِّن قَبْلِهِ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ﴾[۲۴][۲۵]، خبرهای غیبی: ﴿تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلاَ قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ﴾[۲۶]، عدم اختلاف در آن: ﴿أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلافًا كَثِيرًا﴾[۲۷] و به بلاغت: ﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ﴾[۲۸] و در برگیرنده کیفیت ادا و بیان و نیز محتوا[۲۹] دانسته‌اند.
در مجموع تحدّی بر قرآن، گاهی به فصاحت و بلاغت آن، مانند آیه ۱۳ سوره هود و گاهی به پیراستگی آن از اختلاف و تناقض مربوط می‌شود: ﴿وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلافًا كَثِيرًا﴾[۳۰]. گاهی به جنبه‌های علمی آن: ﴿وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ﴾[۳۱] و گاهی نیز به اخبار غیبی: ﴿تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلاَ قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ﴾[۳۲][۳۳][۳۴]
هماورد نمایان
تحدی و هماوردخواهی قرآن از مسلّماتی است که افزون بر قرآن در تاریخ نیز به تواتر گزارش شده است، همان‌گونه که تردیدی نیست که با وجود جمع بودن همه زمینه‌های تحدی، مانند تحدی صریح، دعوت پیامبر به مفاهیم جدیدی که با فرهنگ اعراب ناسازگار بود، تعصب عربی که همه همت خود را در شکست این پدیده به کار گرفته بود، آنان نتوانستند با قرآن هماوردی کنند؛ زیرا اگر با قرآن هماوردی درخوری شده بود به یقین در تاریخ بازگو می‌شد[۳۵]. آنچه در معارضه با قرآن نقل شده است سخنانی بی‌ارزش و ناچیز است که هرگز توان هماوردی با آن را ندارد.
برای نخستین بار نضر بن حارث، دشمن سرسخت پیامبر، با نقل داستان‌های رستم و اسفندیار ادعای هماوردی با قرآن کرد. طبق برخی روایات شأن نزول[۳۶]، آیه شریفه ﴿ولَوْ نَشَاء لَقُلْنَا مِثْلَ هَذَا﴾[۳۷]. ناظر به وی است. به گزارش اصمعی، هذیل یعفور نیز جملاتی را در معارضه با سوره اخلاص آورد[۳۸]. از مسیلمه نیز جملاتی رکیک در معارضه با قرآن نقل شده است. گفته شده عمرو‌بن عاص بعد از شنیدن برخی از این سوره‌های ساختگی به او گفت: من و خودت می‌دانیم که دروغگویی[۳۹].
مشهورترین کاری که اخیراً برای مبارزه با قرآن انجام شده، انتشار کتابی است با نام الفرقان الحق که دو ناشر آمریکایی با نام‌های a ۲۰۰۱ ome g" و wine press آن را با چاپی نفیس و با تبلیغاتی وسیع منتشر کرده‌اند. این کتاب در ۳۶۶ صفحه و ۷۷ سوره با تقلید سبک و سیاق قرآن و با استفاده از کلمات و آیات آن و آمیختن آن با تعالیم و آموزه‌های یهودی و مسیحی و حتی با رسم الخط قرآنی تدوین و چاپ شده است. این کتاب جعلی را برخی دانشمندان مسلمان بررسی و نقد کرده‌اند؛ مانند صلاح الخالدی که الانتصار للقرآن را در نقد آن نگاشته است[۴۰].
تحدی قرآن
منابع
پانویس
- ↑ لسان‌العرب، ج۳، ص۹۰، «حدا».
- ↑ مقاییس اللغه، ج۲، ص۳۵، «حدا»؛ المصطلحات الکلامیه، ص۶۴.
- ↑ المصطلحات الکلامیه، ص۶۴.
- ↑ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۲۷۳- ۲۸۶؛ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۱، ص ۲۷۶-۲۷۹؛ آموزش کلام اسلامی، ج ۲، ص ۳۸-۴۰.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۵، ص۱۶۷؛ المیزان، ج۱۰، ص۶۴.
- ↑ و اگر در آنچه بر بنده خود فرو فرستاده‌ایم تردیدی دارید، چنانچه راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و (در این کار) گواهان خود را (نیز) در برابر خداوند، فرا خوانید؛ سوره بقره، آیه: ۲۳.
- ↑ آقازاده، فتاح، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۲۰۴- ۲۱۵؛ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۲۷۳- ۲۸۶.
- ↑ بگو: اگر راست می‌گویید (خود) کتابی از سوی خداوند بیاورید که از آن دو رهنمون‌تر باشد تا من از آن پیروی کنم؛ سوره قصص، آیه: ۴۹.
- ↑ التبیان، ج۸، ص۱۵۹؛ التفسیر الکبیر، ج۲۴، ص۲۶۱؛ التسهیل، ج۳، ص۱۰۷.
- ↑ بگو: اگر آدمیان و پریان فراهم آیند تا مانند این قرآن آورند هر چند یکدیگر را پشتیبانی کنند همانند آن نمی‌توانند آورد؛ سوره اسراء، آیه:۸۸.
- ↑ یا می‌گویند (پیامبر) آن را بربافته است، بگو: اگر راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و هر کس جز خداوند را می‌توانید فرا خوانید؛ سوره یونس، آیه:۳۸.
- ↑ جمال القراء، ج۱، ص۱۳۶؛ البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۲۸۱.
- ↑ یا می‌گویند که آن (قرآن) را بربافته است (و از خداوند نیست)! بگو اگر راست می‌گویید ده سوره‌ای بربافته مانند آن بیاورید و هر که را هم می‌توانید به جای خداوند، (به یاوری) فرا خوانید؛ سوره هود، آیه:۱۳.
- ↑ آیا خردهایشان (آنان را) بدین (پندار) واداشته است یا آنان قومی گردنکش‌اند؟ یا می‌گویند (خود) آن را فرا بافته است (نه،) بلکه ایمان ندارند؛ سوره طور، آیه: ۳۲- ۳۳.
- ↑ فی الاعجاز البلاغی، ص۱۶؛ مجمع‌البیان، ج۱، ص۱۵۸؛ احکام‌القران، ج۱، ص۴۰ ـ ۴۱.
- ↑ و اگر در آنچه بر بنده خود فرو فرستاده‌ایم تردیدی دارید، چنانچه راست می‌گویید سوره‌ای همگون آن بیاورید و (در این کار) گواهان خود را (نیز) در برابر خداوند، فرا خوانید. و اگر چنین نکردید- که هرگز نمی‌توانید کرد- پس، از آتشی پروا کنید که هیزم آن آدمیان و سنگ‌هاست؛ برای کافران آماده شده است؛ سوره بقره، آیه: ۲۳ - ۲۴.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۲، ص۱۱۷.
- ↑ من وحی القرآن، ج۱، ص۱۷۴؛ تسنیم، ج۲، ص۴۲۱.
- ↑ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۲۷۳- ۲۸۶.
- ↑ التمهید، ج۴، ص۲۳ ـ ۲۴؛ من وحی القرآن، ج۱۴، ص۲۲۷؛ نک: اعجاز القرآن، ص۹۰ ـ ۹۲.
- ↑ بگو: اگر راست می‌گویید (خود) کتابی از سوی خداوند بیاورید که از آن دو رهنمون‌تر باشد تا من از آن پیروی کنم؛ سوره قصص، آیه: ۴۹.
- ↑ تفسیر سید مصطفی خمینی، ج۴، ص۵۲۵ ـ ۵۲۷.
- ↑ و بر تو این کتاب را فرو فرستادیم که بیانگر هر چیز است؛ سوره نحل، آیه:۸۹.
- ↑ بگو اگر خداوند می‌خواست آن را برای شما نمی‌خواندم و او شما را از آن آگاه نمی‌کرد؛ پیش از آن (هم) من در میان شما روزگاری دراز زیسته‌ام پس آیا خرد نمی‌ورزید؟؛ سوره یونس، آیه:۱۶.
- ↑ مدخل التفسیر، ۵۰ ـ ۵۱.
- ↑ این از خبرهای غیب است که ما به تو وحی می‌کنیم؛ تو و قومت پیش از این آنها را نمی‌دانستید پس شکیبا باش که سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره هود، آیه: ۴۹.
- ↑ آیا به قرآن نیک نمی‌اندیشند که اگر از سوی (کسی) جز خداوند می‌بود در آن اختلاف بسیار می‌یافتند؛ سوره نساء، آیه:۸۲.
- ↑ یا می‌گویند که آن (قرآن) را بربافته است (و از خداوند نیست)! بگو اگر راست می‌گویید ده سوره‌ای بربافته مانند آن بیاورید و هر که را هم می‌توانید به جای خداوند، (به یاوری) فرا خوانید؛ سوره هود، آیه:۱۳.
- ↑ التمهید، ج۴، ص۲۳؛ المنیر، ج۱، ص۱۰۳.
- ↑ اگر از سوی (کسی) جز خداوند می‌بود در آن اختلاف بسیار می‌یافتند؛ سوره نساء، آیه: ۸۲.
- ↑ و بر تو این کتاب را فرو فرستادیم که بیانگر هر چیز است؛ سوره نحل، آیه: ۸۹.
- ↑ این از خبرهای غیب است که ما به تو وحی می‌کنیم؛ تو و قومت پیش از این آنها را نمی‌دانستید پس شکیبا باش که سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره هود، آیه: ۴۹.
- ↑ المیزان، ج۱، ص۶۰ـ۷۰.
- ↑ آقازاده، فتاح، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۲۰۴- ۲۱۵.
- ↑ الاقتصاد، ص۱۶۸ ـ ۱۷۰؛ اعجازالقران، ق ۲، ص۳؛ شرح الاصول الخمسه، ۳۹۶ ـ ۳۹۷.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۱۹۵؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۳۱۶؛ البرهان فی علوم قرآن، ج۱، ص۲۴۶.
- ↑ اگر می‌خواستیم مانند آن می‌گفتیم؛ سوره انفال، آیه: ۳۱.
- ↑ اعجاز القرآن، ص۱۱۴.
- ↑ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۶۵؛ البدایة والنهایه، ج۵، ص۶۱.
- ↑ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۲۷۳- ۲۸۶.