بحث:دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

Page contents not supported in other languages.
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
==نویسنده: آقای شیجانی==
==نویسنده: آقای واثق==
==پاسخ اجمالی==


==[[انتظار]] از نگاه آثار [[دینی]] [[یهود]]==
==پاسخ تفصیلی==
*[[آیین یهود]]، یکی از [[ادیان]] بزرگ [[الهی]] است که چندین قرن قبل از [[اسلام]]، در [[جزیرة العرب]] ظاهر و رایج شده است. در [[آیین یهود]] کتاب‌های فراوانی به عنوان [[کتاب مقدس]] و مصادر [[آیین]] مذکور شناخته می‌شوند؛ در رأس آنها کتاب [[تورات]] است و علمای [[یهود]] تفسیری بر [[تورات]] نوشته‌اند که "تلمود<ref>خلاصه ادیان، جواد مشکور، ص ۱۴۲: « تلمود به زبان (آرامی) به معنای تعلیم و آموزش است و آن مجموعه کاملی از اصول و فروع و احکام و فتاوی علمای یهود است که در ۳۶ مجلّد تدوین شده است».</ref>" نام دارد<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.</ref>. [[یهودیان]] در آثار [[دینی]] خود، همواره به [[موعود]] اشاره کرده و از [[ظهور]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و حوادث مربوط به مبعث، [[علائم]] [[آخرالزمان]]، [[رجعت]] و نیز اشاراتی در مورد شخصیت [[آخرالزمان]] بیان نموده‌اند. به هر حال چون [[یهودیان]] به [[حضرت مسیح]]{{ع}} [[ایمان]] نیاوردند، به طبع، [[موعود]] آنان هنوز [[ظهور]] نکرده است<ref>ر.ک. طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۷۴-۷۵.</ref>.
==[[انتظار]] از نگاه [[یهود]]==
==[[اعتقاد]] [[یهود]] نسبت به [[موعود]] سه گانه==
*[[آیین یهود]]، یکی از [[ادیان]] بزرگ [[الهی]] است که چندین قرن قبل از [[اسلام]]، در [[جزیرة العرب]] رایج و ظاهر شده است. در [[آیین یهود]] کتاب‌های فراوانی به عنوان [[کتاب مقدس]] و مصادر [[آیین]] مذکور شناخته می‌شوند؛ در رأس آنها کتاب "[[تورات]]" است، [[یهود]] معتقدند [[تورات]] همان کتابی است که بر [[موسی]] [[کلیم الله]]، [[وحی]] شده است و علمای [[یهود]] تفسیری بر [[تورات]] نوشته‌اند که "تلمود" نام دارد. شور و التهاب [[انتظار]] [[موعود]] [[آخرالزمان]] مقوله‌ای است که در [[تاریخ]] پرفراز و نشیب یهودیّت موج می‌زند و [[چشم به راهی]] و آمدن یک [[منجی]]، از جمله [[اعتقادات]] ضروری یهودیّت است. این [[اعتقاد]]، ریشه در منابع [[مقدس]] آنان دارد<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.</ref>.
*نکتۀ قابل توجه اینکه طبق آثار [[مقدس]] [[یهود]]، چهرۀ سه [[موعود]] در آن ترسیم شده است: [[حضرت مسیح]]، [[حضرت محمد]]{{صل}} و [[حضرت مهدی]]{{ع}}. با وجود این اشارات، [[قوم یهود]] به [[حضرت مسیح]] و [[حضرت محمد]]{{صل}} نگرویدند، گر چه بشارت‌های مذکور، همگی درست است اما آنها [[حق]] را نپذیرفتند، نه از زبان [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و نه از زبان [[حضرت مسیح]]، ولی نسبت به مسألۀ [[انتظار]] [[موعود]] حساس و نگران هستند<ref>ر.ک. طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۷۴-۷۵.</ref>.
*[[شور و هیجان]] [[انتظار]] [[پادشاه]] آرمانی در [[تاریخ]] پر از التهاب یهودیت‌ فراوان‌ به چشم می‌خورد<ref>ر.ک. رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۳۰، ۳۱</ref>. [[یهودیان]] در طول اعصار گذشته تمام [[مصائب]] و [[سختی‌ها]] و آوارگی‌ها را‌ با‌ امید‌ آمدن منجی‌ موعود‌ متحمل‌ شده‌اند و [[باور]] شخصیت آرمانی به زمان‌های سخت و محنت‌بار برمی‌گردد و در همین دوره‌ها شکوفا می‌شود و باور‌ مسیح‌ به‌ عنوان یکی از پاسخ‌های ممکن برای نجات‌ مطرح می‌شود. اندیشۀ [[انتظار]] [[مسیح]] که به سال‌های ۲۲۰ پیش از میلاد تا سال ۷۰ میلادی برمی‌گردد دارای اشکال مختلفی بود و از مشغولیات‌ ذهنی‌ و [[معنوی]] مجالس حاکی بود. این [[اندیشه]] از امیدهای [[دنیوی]] به آیندۀ [[سیاسی]] مطلوب همانند [[شکست]] [[حکومت]] بیگانه و رهایی از یوغ‌ آنها، تجدید [[حکومت]] [[خاندان]] [[داوود]] و ایجاد همبستگی پس از‌ تبعید‌، بازگشت و بازسازی‌ معبد ویران شده [[سلیمان]] و از طرح مکاشفۀ [[پیامبران بنی اسرائیل]] از جمله: به وجود آمدن‌ عصر [[جدید]]، [[ظهور]] [[حکومت]] آسمانی و احیای‌ اموات‌ را در بر می‌گیرند. ایجاد‌ تغییرات‌‌ اساسی که نقش اصلی این تغییرات می‌توانست بر عهدۀ یک [[رهبر]] یا فردی از نسل‌ سلطنتی [[داوود]] یا موجودی مافوق [[بشر]] باشد. این [[انتظار]] بزرگ در آغاز به صورت احیای [[سیاسی]] حکومت‌ واژگون‌ شدۀ بنی‌ [[اسرائیل]] بود. بعدها وجود یک [[منجی]] [[احیاگر]] در کنار [[انتظار]]، مورد‌ تأکید‌ قرار‌ گرفت. شواهد زیادی نشانگر آن است که در متن [[کتاب مقدس]] [[دین یهود]]، تفکر‌ آیندۀ‌ با [[شکوه]]، در قالب یک انتظام [[اجتماعی]] آرمانی و جهانی صورت [[معنوی]] به خود‌ گرفته‌ است‌<ref>ر.ک. ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳.</ref>.
==موضع [[یهودیان]] معاصر نسبت به مقوله [[انتظار]]==
==برخی از [[اعتقادات]] [[یهود]] درباره [[انتظار]]==
*[[یهودیان]] کنونی نیز، به مقولۀ [[انتظار]] معتقدند چون هر ساله در مراسم سالگرد بنیانگذاری [[اسرائیل]] مراسم باشکوهی بر پا می‌کنند و در آن مراسم این [[دعا]] خوانده می‌‌شود<ref>ر.ک. گرینستون، جولیوس، (ترجمه حسین توفیقی)، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۳.</ref>: «ارادۀ خدای ما چنین [[باد]] که به [[لطف]] او [[شاهد]] سپیده دم [[آزادی]] باشیم و نفخ صور [[مسیحا]] گوش ما را نوازش دهد». در این فراز از [[دعا]] [[چشم به راهی]] و [[امید]] به آمدن [[مسیحا]] و به ارمغان آوردن [[آزادی]] و رهایی برای [[ملت]] [[یهود]]، که مصداق بارز [[انتظار]] است به وضوح بیان گردیده است. همچنین، در نمازنامه‌های خود به مسأله [[انتظار]] اشاره می‌‌کنند؛ آنجا که می‌‌گویند<ref>ر.ک. گرینستون، جولیوس، (ترجمه حسین توفیقی)، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۳.</ref>: «این [[اسیران]] بیچاره در سرزمین‌های بیگانه همچون غلامان و کنیزان از روزی که آنان را ترک کرده‌ای [[منتظر]] تو هستند».<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>
*طبق آثار [[مقدس]] [[یهود]]، چهرۀ سه [[موعود]] در آنها ترسیم شده: [[حضرت مسیح]] {{ع}}، [[حضرت محمد]] {{صل}} و [[حضرت مهدی]] {{ع}}. با وجود این اشارات، [[قوم یهود]] به [[حضرت مسیح]] و [[حضرت محمد]] {{صل}} نگرویدند، از این رو باید نسبت به مسألۀ [[انتظار]] [[موعود]] حساس و نگران باشند و به دور از سادگی و [[غفلت]]، به [[انتظار]] و [[آمادگی]] بیشتر از همگان اهمیت داده و از [[ظلم]] و [[تجاوز]] و [[انسان]] کُشی دست بکشند. گر چه بشارت‌های مذکور، همگی درست است اما آنها [[حق]] را نپذیرفتند: نه از زبان [[حضرت محمد]] {{صل}} و نه از زبان [[حضرت مسیح]] {{ع}}. حتی با وجود اینکه [[بشارت]] آمدن این دو [[پیامبر]] در کتب خود [[یهودیان]] آمده اما آنها با قبول نکردنشان در نهایت نابود خواهند شد. [[یهود]] چه بپذیرد و چه نپذیرد؛ پس از [[حضرت موسی]] {{ع}}، [[حضرت عیسی]] {{ع}} آمد و به [[نسخ]] [[دین]] [[موسی]] که سرشار از تحریف‌ها شده بود پرداخت و پس از [[حضرت عیسی]] {{ع}}، [[حضرت محمد]] {{صل}} [[ظهور]] کرد، هر چند که [[بشارت]] آن را [[حضرت عیسی]] داده بود و از آن زمان تاکنون، تنها [[دینی]] که مبتنی بر [[وحی]] و [[پیامبری]] است؛ [[دین مقدس اسلام]] و کتاب [[قرآن]] بود که در میان خلق است و [[بشارت]] [[انبیاء الهی]] در مورد [[مهدی موعود]] {{ع}} [[صادق]] است<ref>ر.ک. طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۷۴-۷۵.</ref>.
==[[ادله]] [[اعتقاد]] [[یهود]] به مقوله [[انتظار]]==
*بر اساس [[اعتقادات]] [[یهود]] با آمدن [[موعود]] همۀ موجودات از وجود او بهره‌مند خواهند شد و [[منتظران]] [[خداوند]] [[وارث زمین]] خواهند شد و [[صالحان]] مورد تأیید [[خداوند]] قرار خواهند گرفت.<ref>ر.ک. فروهی، ناصر، انتظار فرج؛ شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴</ref>
*در اینکه [[یهود]] به مقولۀ [[انتظار]] [[معتقد]] است، شواهد و [[دلایل]] فراوانی<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵؛ شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۳۰، ۳۱. </ref> از [[کتاب مقدس]] بخش [[عهد عتیق]] آن وجود دارد مانند:
*به طور کلی مطالبی که‌ در [[کتب مقدس]] بیان‌ گردیده حاوی این مضامین است: [[ظهور منجی]]، [[حمایت]] از [[نیکان]] و از بین رفتن [[ستمگران]]، از بین رفتن فقر‌، رفتار‌ عادلانه او با [[مردم]] و [[یاری]] به [[فقرا]] و مساکین، تسلط او بر‌ تمام [[زمین]]، افزونی [[نعمت]] و زراعت، [[داوری]] بر [[اقوام]] و... در بعضی از کتب، مطرح شده است که این بهشت‌ جاودان‌، نخست‌ در روی [[زمین]] برقرار می‌شود و بعد از گذشت هزار سال قیامت‌ برپا‌ ‌شده و آنگاه [[انسان]] را به آن [[خلد برین]] منتقل‌خواهند کرد<ref>جان بی‌ناس، ترجمه‌ علی‌ اصغر حکمت، تاریخ جامع‌ ادیان‌، ص ۲۵۵</ref> و [[قوم]] بنی اسرائیل‌ در‌ آرزوی‌ تحقق [[استقلال سیاسی]] و [[چشم به راه]] یک‌ رهاننده‌ای به نام برگزیدۀ [[خدا]] که [[آزادی]] را‌ برای‌ آنها‌ محقق سازد خواهند بود<ref>میشل مالرب، ترجمه مهران توکلی، انسان و ادیان، ص ۲۷</ref>.<ref>ر.ک. ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴</ref>
#در [[کتاب مقدس]] [[حیقوق نبی]] نیز به مسأله [[انتظار]] اشاره شده است و [[خداوند]] می‌فرماید<ref>ر.ک. کتاب مقدس، حیقوق نبی، عهد قدیم، باب دوم، ر.ک: موعودی که جهان در انتظار اوست، علی دوانی، ص ۱۲.</ref>: «اگر چه تأخیر نماید برایش [[منتظر]] باش، زیرا که خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود، بلکه جمیع [[امت‌ها]] را نزد خود جمع می‌نماید و تمام قوم‌ها را برای خویش فراهم می‌آورد».<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>
==[[یهودیان]] معاصر و مسأله [[انتظار]]==
#در [[کتاب مقدس]] صفینای [[نبی]] می‌فرماید<ref>ر.ک. کتاب مقدس، صفینای نبی، باب سوم، سطر ۸ و ۹، ر.ک: مهدی موعود، علی دوانی، ص ۱۱.</ref>: «[[منتظر]] باشید زیرا [[هدف]] من این است که [[امت‌ها]] را جمع نمایم و ممالک را گِرد هم آورم، در آن زمان زبان [[پاک]] به [[امت‌ها]] باز خواهم داد تا همگی آنان [[اسم خدا]] را بخوانند و یک [[دل]] او را [[عبادت]] نمایند».<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>
*[[چشم به راهی]] و [[انتظار]] آمدن شخصی فوق‌العاده در بحرانی‌ترین ایام روزگار و [[دادرسی]] او نسبت به [[بندگان خدا]]؛ در منابع کنونی [[یهود]] با همۀ تحریفاتی که طی قرون متمادی در آنها رخ داده است قابل توجه و [[عنایت]] است. به طوری که در عصر حاضر مشاهده می‌شود [[ادعیه]] و [[عبادات]] جامعۀ [[یهود]]، خالی از [[انتظار]] نیست و کاملاً این [[عقیده]] در آنها ملموس است: در کلمات قدوشا<ref>قدوشا: نیایش و ادعیه هفتگی و اعیاد یهود است که از کلمات مقدس تشکیل یافته است.</ref> از [[انتظار]] سخن به میان آمده است، و این نمونۀ بارزی است بر اینکه معاصرین [[یهود]] از جملۀ [[منتظرین]] هستند و [[امید]] و چشم‌براهی آنان را در اذهان متبلور می‌سازد، در آنجا که به [[منجی]] و [[موعود]] خود اشاره می‌کند و می‌گوید: "ای [[پادشاه]] ما! از مقامت ظاهر شو و بر ما [[حکم]] فرمائی کن چون ما در [[انتظار]] تو هستیم"<ref>جولیوس کرینستون، ترجمه حسین توفیقی، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۷۷</ref>.
*[[یهودیان]] هم‌ اکنون هرساله در مراسم سالگرد بنیانگذاری [[اسرائیل]] مراسم باشکوهی برپا می‌کنند و در آن مراسم ادعیه‌ای خوانده می‌شود و از جمله آن [[ادعیه]] این دعاست: "ارادۀ خدای ما چنین [[باد]] که به [[لطف]] او [[شاهد]] سپیده‌دم [[آزادی]] باشیم و نفخ صور [[مسیحا]] گوش ما را نوازش دهد"<ref>جولیوس کرینستون، ترجمه حسین توفیقی، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۳</ref>. در این فراز از [[دعا]] مشاهده می‌کنیم [[چشم به راهی]] و [[امید]] به آمدن [[مسیحا]] و به ارمغان آوردن [[آزادی]] و رهایی برای [[ملت]] [[یهود]]، که مصداق بارز [[انتظار]] می‌باشد به وضوح بیان گردیده است<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.</ref>. در بند هفتم [[نماز]] نامه‌های [[یهود]]<ref>نماز نامه‌های یهود، بیانی است از آرمان‌های بلند انبیاء و تأملات دانایان و فیلسوفان و تخیلات عارفان که عالمان دینی یهود آن را تنظیم نموده‌اند و صورت اولی آن بر می‌گردد به قرن اول میلادی و شکل فعلی آن ۶ یا ۷ قرن بعد تهیه شده است. (انتظار مسیحا، جولیوس کرینستون ترجمه حسین توفیقی، ص ۱۷۳).</ref> به این صورت به [[انتظار]] اشاره شده است: "چشمان ما ببیند که تو از در [[رحمت]] به [[صهیون]]<ref>نام تپه‌ای است در شهر اورشلیم.</ref> باز می‌گردی". و در فراز دیگری از آن نمازنامه آمده است که: "این [[اسیران]] بیچاره در سرزمین‌های بیگانه همچون غلامان و کنیزان از روزی که آنان را ترک کرده‌ای [[منتظر]] تو هستند"<ref>جولیوس کرینستون، ترجمه حسین توفیقی، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۸۳</ref>.<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.</ref>
*این [[انتظار]] بزرگ در آغاز به صورت احیای [[سیاسی]] حکومت‌ واژگون‌ شده بنی‌ [[اسرائیل]] بود. بعدها وجود یک [[منجی]] [[احیاگر]] در کنار [[انتظار]]، مورد‌ تأکید‌ قرار‌ گرفت. شواهد زیادی نشانگر آن است که در متن [[کتاب مقدس]] [[دین یهود]]، تفکر‌ آینده‌ با [[شکوه]]، در قالب یک انتظام [[اجتماعی]] آرمانی و جهانی صورت [[معنوی]] به خود‌ گرفته‌ است<ref>ر.ک. ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳.</ref>‌.
==شواهد [[اعتقاد]] به [[انتظار]] در آثار [[دینی]] [[یهودیت]]==
*در اینکه [[یهود]] به مقولۀ [[انتظار]] [[معتقد]] است، شواهد و [[دلایل]] فراوانی از [[کتاب مقدس]] بخش [[عهد عتیق]] آن وجود دارد مانند:
#در مزمور ۳۷ از [[مزامیر داود]] [[نبی]] آمده است: "[[خداوند]] [[داود]] [[نبی]] را به وسیلۀ [[انتظار]] تسلّی می‌دهد و او را به [[انتظار]] [[دعوت]] می‌نماید و به او [[وعده]] داده می‌شود که از کثرت شروران واهمه نداشته باشد. با این بیان که "ای داودا ذهنت را مشوش نساز که البته [[منتظران]] را [[خداوند]] [[وارث زمین]] قرار خواهد داد. و آنان که [[لعنت]] شده‌اند پراکنده خواهند شد. و [[صالحان]] از [[مردم]] همان کسانی هستند که [[زمین]] را به [[میراث]] برند و تا فرجام حیات [[جهان]] در آن زیست کنند"<ref>کتاب مقدس، سفر مزامیر داود، مزمور ۳۷ ر.ک: دوانی، علی، موعودی که جهان در انتظار اوست، ص ۹.</ref>.
#در [[کتاب مقدس]] [[حیقوق نبی]] نیز به مسأله [[انتظار]] اشاره شده است و [[خداوند]] می‌فرماید: "اگر چه تأخیر نماید برایش [[منتظر]] باش، زیرا که خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود، بلکه جمیع [[امت‌ها]] را نزد خود جمع می‌نماید و تمام قوم‌ها را برای خویش فراهم می‌آورد<ref>کتاب مقدس، حیقوق نبی، عهد قدیم، باب دوم، ر.ک: موعودی که جهان در انتظار اوست، علی دوانی، ص ۱۲.</ref>.
#در [[کتاب مقدس]] صفینای [[نبی]] می‌فرماید: "[[منتظر]] باشید زیرا [[هدف]] من این است که [[امت‌ها]] را جمع نمایم و ممالک را فراهم آورم، در آن زمان زبان [[پاک]] به [[امت‌ها]] باز خواهم داد تا جمع آنان [[اسم خدا]] را بخوانند و یک [[دل]] او را [[عبادت]] نمایند»<ref>کتاب مقدس، صفینای نبی، باب سوم، سطر ۸ و ۹، ر.ک: مهدی موعود، علی دوانی، ص ۱۱.</ref>.<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.</ref>
#در [[کتاب مقدس]] [[دانیال]] [[نبی]] نیز از [[انتظار]] سخن به میان آمده است: "زمان به سرعت در حال گذر است و [[علم]] در حال [[پیشرفت]]، در این رهگذر خوشا به حال کسی که جزء [[منتظران]] باشد"<ref>کتاب مقدس دانیال نبی، باب ۱۲، بند ۱ و ۲.</ref>. <ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.</ref>
#در [[زبور داود]]: چنین مطالبی به چشم می‌خورد:
##آیۀ ۹: زیرا که شریران منقطع می‌شوند، اما متوکلان به [[خداوند]]، [[وارث زمین]] خواهند شد.
##آیۀ ۱۱: اما متواضعان، [[وارث زمین]] شده، از کثرت [[سلامتی]] [[لذت]] می‌برند.
##آیۀ ۱۸: [[خداوند]] روزهای [[صالحان]] را می‌داند و [[میراث]] ایشان، ابدی خواهد شد.
##آیۀ ۱۹: زیرا متبرکان [[وارث زمین]] خواهند شد اما ملعونان وی ([[خداوند]]) منقطع خواهند شد.
##آیۀ ۲۹: [[صالحان]] وارد [[زمین]] شده‌ ابداً در آن ساکن خواهند بود<ref>ر.ک. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴.</ref>.
#در کتاب [[حیقوق نبی]] فصل ۷ آمده است: "و اگر چه تاخیر نماید برایش، [[منتظر]] باش زیرا که البته خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود بلکه جمیع [[امت‌ها]] را نزد خویش جمع می‌کند"<ref>ر.ک. تقوی، سید حسین، حضرت مهدی{{ع}} از ظهور تا پیروزی، ص ۹۱.</ref>.
#در کتاب [[اشعیای نبی]]، فصل ۱۱، آمده است: "و نهالی از تنه [[یسی]] ([[پدر]] [[داود]]) بر آمده؛ شاخه‌ای از ریشه‌هایش خواند شکفت و [[روح خدا]] بر او قرار خواهد گرفت... برای ذلیلان به [[عدالت]] [[حکم]] می‌کند و برای [[مسکینان]] [[زمین]] مایه [[بیداری]] خواهد بود... کمربند کمرش [[عدالت]] است و کمربند میانش [[امانت]] ([[دنیا]] به صورتی در می‌آید)... و در تمامی کوه [[مقدس]] من، هیچ ضرر و [[فساد]] نخواهد بود؛ زیرا که [[زمین]]، از [[دانش خداوند]]، مثل آب‌هایی که دریا را فرا می‌گیرد، پر خواهد شد"<ref>لقب صاحب‌خانه که در انجیل مسیح به حضرت مهدی اطلاق شده در روایات اسلامی هم برای آن حضرت تحت عنوان صاحب الدار به کار رفته است.</ref>.<ref>ر.ک. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴.</ref> و...‌<ref>ر.ک. ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳.</ref>.  
==نتیجه گیری==
==نتیجه گیری==
*بنابراین مقولۀ [[انتظار]] یکی از مسائل مورد ابتلای [[یهود]] بوده، هست و خواهد بود و در عصر کنونی نیز، [[جامعه]] یهودیّت همانند گذشتگان به [[انتظار]] نشسته و به [[ظهور]] [[منجی موعود]] معتقدند و [[کامل‌ترین]] و اصیل‌ترین بیان در [[انتظار]] مسیحایی در منابع [[یهود]] موج می‌زند<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>.
*بنابراین مقولۀ [[انتظار]] یکی از مسائل مورد ابتلای [[یهود]] بوده، هست و خواهد بود و در عصر کنونی نیز، جامعۀ یهودیّت همانند گذشتگان به [[انتظار]] نشسته و به [[ظهور]] [[منجی موعود]] معتقدند و [[کامل‌ترین]] و اصیل‌ترین بیان در [[انتظار]] مسیحایی در منابع [[یهود]] موج می‌زند<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵؛ ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳.</ref>.


==پاسخ تفصیلی==
==[[انتظار]] از نگاه آثار [[دینی]] [[یهود]]==
*[[آیین یهود]]، یکی از [[ادیان]] بزرگ [[الهی]] است که چندین قرن قبل از [[اسلام]]، در [[جزیرة العرب]] رایج و ظاهر شده است. در [[آیین یهود]] کتاب‌های فراوانی به عنوان [[کتاب مقدس]] و مصادر [[آیین]] مذکور شناخته می‌شوند؛ در رأس آنها کتاب [[تورات]] است و علمای [[یهود]] تفسیری بر [[تورات]] نوشته‌اند که "تلمود<ref>خلاصه ادیان، جواد مشکور، ص ۱۴۲: « تلمود به زبان (آرامی) به معنای تعلیم و آموزش است و آن مجموعه کاملی از اصول و فروع و احکام و فتاوی علمای یهود است که در ۳۶ مجلّد تدوین شده است».</ref>" نام دارد<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.</ref>. [[یهودیان]] در آثار [[دینی]] خود، همواره به [[موعود]] اشاره کرده و از [[ظهور]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و حوادث مربوط به مبعث، [[علائم]] [[آخرالزمان]]، [[رجعت]] و نیز اشاراتی در مورد شخصیت [[آخرالزمان]] بیان نموده‌اند. به هر حال چون [[یهودیان]] به [[حضرت مسیح]]{{ع}} [[ایمان]] نیاوردند، به طبع، [[موعود]] آنان هنوز [[ظهور]] نکرده است<ref>ر.ک. طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۷۴-۷۵.</ref>. [[یهودیان]] که خود را پیرو [[حضرت]] موسای کلیم{{ع}} می‌‌دانند، [[منتظر]] [[مصلح]] موعودند و کتاب [[تورات]] کتابی است که بر [[موسی]] [[کلیم الله]]، [[وحی]] شده است؛ این کتاب دارای بخش‌های مختلفی است که در آن شور و التهاب [[انتظار]] [[موعود]] [[آخرالزمان]] مقوله‌ای است که در [[تاریخ]] پرفراز و نشیب یهودیّت موج می‌زند و [[چشم به راهی]] و آمدن یک [[منجی]]، از جمله [[اعتقادات]] ضروری یهودیّت می‌باشد<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵؛ طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۷۴-۷۵.</ref>.
==[[اعتقاد]] [[یهود]] نسبت به [[موعود]] سه گانه==
*نکتۀ قابل توجه اینکه طبق آثار [[مقدس]] [[یهود]]، چهرۀ سه [[موعود]] در آنها ترسیم شده: [[حضرت مسیح]]، [[حضرت محمد]]{{صل}} و [[حضرت مهدی]]{{ع}}؛ با وجود این اشارات، [[قوم یهود]] به [[حضرت مسیح]] و [[حضرت محمد]]{{صل}} نگرویدند، از این رو باید نسبت به مسأله [[انتظار]] [[موعود]] حساس و نگران باشند و به دور از سادگی و [[غفلت]]، به [[انتظار]] و [[آمادگی]] بیشتر از همگان اهمیت دهند. گر چه بشارت‌های مذکور، همگی درست است اما آنها [[حق]] را نپذیرفتند: نه از زبان [[حضرت محمد]]{{صل}} و نه از زبان [[حضرت مسیح]]. بنابراین، [[یهود]] چه بپذیرد و چه نپذیرد؛ پس از [[حضرت موسی]]، [[حضرت عیسی]] آمد و به [[نسخ]] [[دین]] [[موسی]] که سرشار از تحریف‌ها شده بود پرداخت و پس از [[حضرت عیسی]]، [[حضرت محمد]]{{صل}} [[ظهور]] کرد، هر چند که [[بشارت]] آن را [[حضرت عیسی]] داده بود<ref>ر.ک. طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۷۴-۷۵.</ref>.
==موضع [[یهودیان]] معاصر نسبت به مقوله [[انتظار]]==
*[[یهودیان]] کنونی نیز، به مقولۀ [[انتظار]] معتقدند چون هر ساله در مراسم سالگرد بنیانگذاری [[اسرائیل]] مراسم باشکوهی بر پا می‌کنند و در آن مراسم این [[دعا]] خوانده می‌‌شود<ref>ر.ک. گرینستون، جولیوس، (ترجمه حسین توفیقی)، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۳.</ref>: «ارادۀ خدای ما چنین [[باد]] که به [[لطف]] او [[شاهد]] سپیده دم [[آزادی]] باشیم و نفخ صور [[مسیحا]] گوش ما را نوازش دهد». در این فراز از [[دعا]] [[چشم به راهی]] و [[امید]] به آمدن [[مسیحا]] و به ارمغان آوردن [[آزادی]] و رهایی برای [[ملت]] [[یهود]]، که مصداق بارز [[انتظار]] است به وضوح بیان گردیده است. همچنین، در نمازنامه‌های خود به مسأله [[انتظار]] اشاره می‌‌کنند؛ آنجا که می‌‌گویند<ref>ر.ک. گرینستون، جولیوس، (ترجمه حسین توفیقی)، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۳.</ref>: «این [[اسیران]] بیچاره در سرزمین‌های بیگانه همچون غلامان و کنیزان از روزی که آنان را ترک کرده‌ای [[منتظر]] تو هستند».<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>
==[[ادله]] [[اعتقاد]] [[یهود]] به مقوله [[انتظار]]==
*شواهد و [[دلایل]] دال بر [[اعتقاد]] [[یهود]] به مقوله [[انتظار]] عبارت‌اند از:
# در مزمور ۳۷ از [[مزامیر داود]] [[نبی]] آمده است<ref>ر.ک. کتاب مقدس، سفر مزامیر داود، مزمور ۳۷ ر.ک: موعودی که جهان در انتظار اوست، علی دوانی، ص ۹.</ref>: «[[خداوند]] [[داود]] [[نبی]] را به وسیلۀ [[انتظار]] تسلّی می‌دهد و او را به [[انتظار]] [[دعوت]] می‌نماید و به او [[وعده]] داده می‌شود که از کثرت شروران واهمه نداشته باشد؛ با این بیان که: «ای داودا ذهنت را مشوش نساز که البته [[منتظران]] را [[خداوند]] [[وارث زمین]] قرار خواهد داد و آنان که [[لعنت]] شده‌اند پراکنده خواهند شد و [[صالحان]] از [[مردم]] همان کسانی هستند که [[زمین]] را به [[میراث]] برند و تا فرجام حیات [[جهان]] در آن زیست کنند».<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>
#در [[کتاب مقدس]] [[حیقوق نبی]] نیز به مسأله [[انتظار]] اشاره شده است و [[خداوند]] می‌فرماید<ref>ر.ک. کتاب مقدس، حیقوق نبی، عهد قدیم، باب دوم، ر.ک: موعودی که جهان در انتظار اوست، علی دوانی، ص ۱۲.</ref>: «اگر چه تأخیر نماید برایش [[منتظر]] باش، زیرا که خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود، بلکه جمیع [[امت‌ها]] را نزد خود جمع می‌نماید و تمام قوم‌ها را برای خویش فراهم می‌آورد».<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>
#در [[کتاب مقدس]] صفینای [[نبی]] می‌فرماید<ref>ر.ک. کتاب مقدس، صفینای نبی، باب سوم، سطر ۸ و ۹، ر.ک: مهدی موعود، علی دوانی، ص ۱۱.</ref>: «[[منتظر]] باشید زیرا [[هدف]] من این است که [[امت‌ها]] را جمع نمایم و ممالک را گِرد هم آورم، در آن زمان زبان [[پاک]] به [[امت‌ها]] باز خواهم داد تا همگی آنان [[اسم خدا]] را بخوانند و یک [[دل]] او را [[عبادت]] نمایند».<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>
#در [[کتاب مقدس]] [[دانیال]] [[نبی]] آمده است<ref>ر.ک. کتاب مقدس دانیال نبی، باب ۱۲، بند ۱ و ۲. </ref>: «زمان به سرعت در حال گذر است و [[علم]] در حال [[پیشرفت]]، در این رهگذر خوشا به حال کسی که جزء [[منتظران]] باشد».<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>
#در کلمات قدوشا<ref>قدوشا: نیایش و ادعیه هفتگی و اعیاد یهود می‌‌باشد که از کلمات مقدس تشکیل یافته است. </ref> از [[انتظار]] سخن به میان آمده است<ref>ر.ک. گرینستون، جولیوس، (ترجمه حسین توفیقی)، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۷۷.</ref>: «ای [[پادشاه]] ما! از مقامت ظاهر شو و بر ما [[حکم]] فرمائی کن چون [[مادر]] [[انتظار]] تو هستیم».<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>
#در [[زبور داود]] در ترجمه [[فارسی]] [[زبور]] ۳، از [[مزامیر داود]] ـ که [[چهل]] [[آیه]] است و در آخر [[تورات]] آمده ـ مطالبی درباره [[انتظار]] به چشم می‌‌خورد مانند:
##[[آیه]] ۹: زیرا که شریران منقطع می‌شوند، اما متوکلان به [[خداوند]]، [[وارث زمین]] خواهند شد.
##[[آیه]] ۱۱: اما متواضعان، [[وارث زمین]] شده، از کثرت [[سلامتی]] [[لذت]] می‌برند.
##[[آیه]] ۱۸: [[خداوند]] روزهای [[صالحان]] را می‌داند و [[میراث]] ایشان، ابدی خواهد شد.
##[[آیه]] ۱۹: زیرا متبرکان [[وارث زمین]] خواهند شد اما ملعونان وی ([[خداوند]]) منقطع خواهند شد.
##[[آیه]] ۲۹: [[صالحان]] وارد [[زمین]] شده‌ ابداً در آن ساکن خواهند بود<ref>ر.ک. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴.</ref>.
#در کتاب [[حیقوق نبی]] فصل ۷ آمده است<ref>ر.ک. تقوی، سید حسین، حضرت مهدی{{ع}} از ظهور تا پیروزی، ص ۹۱.</ref>: «و اگر چه تاخیر نماید برایش، [[منتظر]] باش زیرا که البته خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود بلکه جمیع [[امت‌ها]] را نزد خویش جمع می‌کند».<ref>ر.ک. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴.</ref>
#در کتاب [[اشعیای نبی]]، فصل ۱۱، آمده است<ref>آدرس؟؟؟</ref>: «و نهالی از تنه [[یسی]] ([[پدر]] [[داود]]) بر آمده؛ شاخه‌ای از ریشه‌هایش خواهد شکفت و [[روح خدا]] بر او قرار خواهد گرفت... برای ذلیلان به [[عدالت]] [[حکم]] می‌کند و برای [[مسکینان]] [[زمین]] ـ به [[راستی]] ـ مایه [[بیداری]] خواهد بود... کمربند کمرش [[عدالت]] است و کمربند میانش [[امانت]] ([[دنیا]] به صورتی در می‌آید) که گرگ و بره در کنار هم سکونت کنند و پلنگ با بزغاله با هم خواهند خوابید و گوساله و شیر و پرواری با هم و طفل کوچک آنها را خواهد راند و گاو با خرس خواهد چرید و بچه‌های آنها با هم خواهند خوابید و شیر مثل گاو کاه خواهد خورد و طفل شیرخواره با سوراخ مار بازی خواهد کرد و طفل از شیر [[مادر]] گرفته شده دست خود را بر خانه افعی خواهد گذاشت و در تمامی کوه [[مقدس]] من، هیچ ضرر و فسادی نخواهد بود؛ زیرا که [[زمین]] از [[دانش خداوند]]، مثل آب‌هایی که دریا را فرا می‌گیرد، پر خواهد شد».<ref>ر.ک. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴.</ref>
#یحیای تعمید دهنده ندا داد: [[توبه]] کنید، زیرا [[ملکوت]] [[آسمان]] نزدیک است پس، توده‌های [[مردم]] [[پیام]] او را با [[جان]] و [[دل]] شنیدند، کلمات هیجان‌آور او دل‌های شنوندگان را تکان می‌داد و [[الهام]] بخش گروه‌های ستمدیده و [[بینوایی]] بود که همواره [[آتش]] [[شوق]] [[انتظار]] برای [[قیام]] "مسح شده [[خدا]]" در قلوبشان زبانه می‌کشید.<ref>ر.ک. رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۳۰، ۳۱.</ref>»<ref>ر.ک. رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۳۰، ۳۱.</ref>
==نتیجه گیری==
*بنابراین مقولۀ [[انتظار]] یکی از مسائل مورد ابتلای [[یهود]] بوده، هست و خواهد بود و در عصر کنونی نیز، [[جامعه]] یهودیّت همانند گذشتگان به [[انتظار]] نشسته و به [[ظهور]] [[منجی موعود]] معتقدند و [[کامل‌ترین]] و اصیل‌ترین بیان در [[انتظار]] مسیحایی در منابع [[یهود]] موج می‌زند<ref>ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵. </ref>. 
==پانویس==
==پانویس==
{{یادآوری پانویس}}
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۰۳

نویسنده: آقای واثق

پاسخ تفصیلی

انتظار از نگاه یهود

برخی از اعتقادات یهود درباره انتظار

یهودیان معاصر و مسأله انتظار

شواهد اعتقاد به انتظار در آثار دینی یهودیت

  1. در مزمور ۳۷ از مزامیر داود نبی آمده است: "خداوند داود نبی را به وسیلۀ انتظار تسلّی می‌دهد و او را به انتظار دعوت می‌نماید و به او وعده داده می‌شود که از کثرت شروران واهمه نداشته باشد. با این بیان که "ای داودا ذهنت را مشوش نساز که البته منتظران را خداوند وارث زمین قرار خواهد داد. و آنان که لعنت شده‌اند پراکنده خواهند شد. و صالحان از مردم همان کسانی هستند که زمین را به میراث برند و تا فرجام حیات جهان در آن زیست کنند"[۱۸].
  2. در کتاب مقدس حیقوق نبی نیز به مسأله انتظار اشاره شده است و خداوند می‌فرماید: "اگر چه تأخیر نماید برایش منتظر باش، زیرا که خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود، بلکه جمیع امت‌ها را نزد خود جمع می‌نماید و تمام قوم‌ها را برای خویش فراهم می‌آورد[۱۹].
  3. در کتاب مقدس صفینای نبی می‌فرماید: "منتظر باشید زیرا هدف من این است که امت‌ها را جمع نمایم و ممالک را فراهم آورم، در آن زمان زبان پاک به امت‌ها باز خواهم داد تا جمع آنان اسم خدا را بخوانند و یک دل او را عبادت نمایند»[۲۰].[۲۱]
  4. در کتاب مقدس دانیال نبی نیز از انتظار سخن به میان آمده است: "زمان به سرعت در حال گذر است و علم در حال پیشرفت، در این رهگذر خوشا به حال کسی که جزء منتظران باشد"[۲۲]. [۲۳]
  5. در زبور داود: چنین مطالبی به چشم می‌خورد:
    1. آیۀ ۹: زیرا که شریران منقطع می‌شوند، اما متوکلان به خداوند، وارث زمین خواهند شد.
    2. آیۀ ۱۱: اما متواضعان، وارث زمین شده، از کثرت سلامتی لذت می‌برند.
    3. آیۀ ۱۸: خداوند روزهای صالحان را می‌داند و میراث ایشان، ابدی خواهد شد.
    4. آیۀ ۱۹: زیرا متبرکان وارث زمین خواهند شد اما ملعونان وی (خداوند) منقطع خواهند شد.
    5. آیۀ ۲۹: صالحان وارد زمین شده‌ ابداً در آن ساکن خواهند بود[۲۴].
  6. در کتاب حیقوق نبی فصل ۷ آمده است: "و اگر چه تاخیر نماید برایش، منتظر باش زیرا که البته خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود بلکه جمیع امت‌ها را نزد خویش جمع می‌کند"[۲۵].
  7. در کتاب اشعیای نبی، فصل ۱۱، آمده است: "و نهالی از تنه یسی (پدر داود) بر آمده؛ شاخه‌ای از ریشه‌هایش خواند شکفت و روح خدا بر او قرار خواهد گرفت... برای ذلیلان به عدالت حکم می‌کند و برای مسکینان زمین مایه بیداری خواهد بود... کمربند کمرش عدالت است و کمربند میانش امانت (دنیا به صورتی در می‌آید)... و در تمامی کوه مقدس من، هیچ ضرر و فساد نخواهد بود؛ زیرا که زمین، از دانش خداوند، مثل آب‌هایی که دریا را فرا می‌گیرد، پر خواهد شد"[۲۶].[۲۷] و...‌[۲۸]‌.

نتیجه گیری

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.
  2. ر.ک. رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۳۰، ۳۱
  3. ر.ک. ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳.
  4. ر.ک. طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۷۴-۷۵.
  5. ر.ک. فروهی، ناصر، انتظار فرج؛ شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴
  6. جان بی‌ناس، ترجمه‌ علی‌ اصغر حکمت، تاریخ جامع‌ ادیان‌، ص ۲۵۵
  7. میشل مالرب، ترجمه مهران توکلی، انسان و ادیان، ص ۲۷
  8. ر.ک. ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴
  9. قدوشا: نیایش و ادعیه هفتگی و اعیاد یهود است که از کلمات مقدس تشکیل یافته است.
  10. جولیوس کرینستون، ترجمه حسین توفیقی، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۷۷
  11. جولیوس کرینستون، ترجمه حسین توفیقی، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۳
  12. ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.
  13. نماز نامه‌های یهود، بیانی است از آرمان‌های بلند انبیاء و تأملات دانایان و فیلسوفان و تخیلات عارفان که عالمان دینی یهود آن را تنظیم نموده‌اند و صورت اولی آن بر می‌گردد به قرن اول میلادی و شکل فعلی آن ۶ یا ۷ قرن بعد تهیه شده است. (انتظار مسیحا، جولیوس کرینستون ترجمه حسین توفیقی، ص ۱۷۳).
  14. نام تپه‌ای است در شهر اورشلیم.
  15. جولیوس کرینستون، ترجمه حسین توفیقی، انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۸۳
  16. ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.
  17. ر.ک. ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳.
  18. کتاب مقدس، سفر مزامیر داود، مزمور ۳۷ ر.ک: دوانی، علی، موعودی که جهان در انتظار اوست، ص ۹.
  19. کتاب مقدس، حیقوق نبی، عهد قدیم، باب دوم، ر.ک: موعودی که جهان در انتظار اوست، علی دوانی، ص ۱۲.
  20. کتاب مقدس، صفینای نبی، باب سوم، سطر ۸ و ۹، ر.ک: مهدی موعود، علی دوانی، ص ۱۱.
  21. ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.
  22. کتاب مقدس دانیال نبی، باب ۱۲، بند ۱ و ۲.
  23. ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵.
  24. ر.ک. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴.
  25. ر.ک. تقوی، سید حسین، حضرت مهدی(ع) از ظهور تا پیروزی، ص ۹۱.
  26. لقب صاحب‌خانه که در انجیل مسیح به حضرت مهدی اطلاق شده در روایات اسلامی هم برای آن حضرت تحت عنوان صاحب الدار به کار رفته است.
  27. ر.ک. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۱۷۴.
  28. ر.ک. ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳.
  29. ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰-۲۵؛ ابراهیمی، زهرا، نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی، ص ۶۷-۷۳.