جهاد در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۲۹

جهاد در لغت

جهاد در لغت از جَهد به معنای مشقت و زحمت یا از «جُهد» به معنای وسع و طاقت است. و در اصطلاح عبارت است از بذل جان و مال در راه خدا در نبرد با کافران و باغیان، یا بذل جان، مال و توان خود در راه اعتلای اسلام و برپا داشتن شعائر آن^[۱]. عنوان جهاد، بابی مستقل در فقه است که در آن به تفصیل از احکام جهاد سخن رفته است^[۲].

فضیلت جهاد

فضیلت: جهاد از برترین اعمال و دری از درهای بهشت و از ارکان مهم اسلام است و در قرآن و احادیث برای جهاد و مجاهدان فضایل بسیاری ذکر شده است^[۳].^[۴]

اقسام جهاد

جهاد را به دو قسم ابتدایی و دفاعی تقسیم کرده‌اند^[۵]. البته برخی، نام جهاد بر قسم دوم نهادن را مَجاز دانسته و گفته‌اند: جهاد ثابت در شرع که دارای احکامی ویژه است، همان جهاد ابتدایی است و قسم دوم از اقسام دفاع است^[۶].

جهاد ابتدایی

موضوع اکثر کتاب‌های فقهی در باب جهاد، جهاد ابتدایی است. جهاد ابتدایی در برابر سه گروه واجب است:

کافران غیر ذمی اعم از اهل کتاب و غیر اهل کتاب؛
کفار ذمی‌ای که شرایط ذمه را نادیده گرفته‌ان؛
باغیان^[۷].

وجوب جهاد ابتدایی منوط به تحقق این شرایط است: بلوغ، عقل، آزاد بودن (حریت)، مرد بودن و معذور نبودن. جهاد ابتدایی در ماه‌های حرام (رجب، ذیقعده، ذیحجه و محرم) حرام است، مگر آنکه دشمن آغازگر جنگ باشد و حرمتی برای ماه‌های حرام قائل نباشد^[۸]. فرار از جنگ حرام، بلکه از گناهان کبیره^[۹] است، مگر آنکه شمار مسلمانان کمتر از نصف نیروهای دشمن باشد که در این صورت مقاومت در برابر آنها واجب نیست^[۱۰]. خدعه در جنگ، جز در صورتی که دشمن امان داشته باشد، جایز است^[۱۱] و ...^[۱۲].

جهاد دفاعی

جهاد دفاعی عبارت است از پیکار با هدف دفاع از اسلام و سرزمین‌های اسلامی در برابر دشمن مهاجمی که اساس اسلام را تهدید می‌کند یا قصد استیلا بر سرزمین‌های اسلامی و ناموس و اموال مسلمانان و یا کشتن گروهی از مسلمانان را دارد^[۱۳]. ظاهر کلمات گروهی این است که دفاع از موجودیت اسلام در برابر تهاجم دشمن، جهاد محسوب می‌شود.

جهاد دفاعی دارای ویژگی‌هایی است که آن را از جهاد ابتدایی متمایز می‌کند، مانند: عدم اشتراط حضور امام (ع) یا نایب خاص او؛ برخلاف جهاد ابتدایی؛ وجوب بر هر فرد توانمند؛ جواز جهاد دفاعی در ماه‌های حرام؛ عدم وجوب دعوت به اسلام در جهاد دفاعی و ...^[۱۴].

جهاد اکبر

مبارزه با نفس اماره. جهاد اکبر، مقابل جهاد اصغر (جهاد با دشمن بیرونی) عبارت است از ستیز و مخالفت با نفس و خواهش‌های آن ـ که انسان را وادار به مخالفت با خداوند متعال و سرپیچی از دستورهای او می‌کند ـ به ترک شهوت‌های شیطانی و گردن نهادن به دستورهای خداوند متعال و پیراستن نفس از صفات ناشایست و آراستن آن به صفات نیکو. پیروی از نفس اماره به ترک واجبات و ارتکاب محرمات، حرام و مخالفت با آن به انجام دادن واجبات و اجتناب از محرمات، واجب است^[۱۵].^[۱۶]

منابع

هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت

پانویس

↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳.
↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۰.
↑ مهذب الاحکام، ج۱۵، ص۷۷-۷۸.
↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۰.
↑ الوسیلة، ص۱۹۹؛ الجامع للشرائع، ص۲۳۳؛ تذکرة الفقهاء، ج۹، ص۱۹-۲۰؛ الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱-۳۸۲؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۷-۸؛ الحدائق الناضرة، ج۳، ص۴۱۵.
↑ سداد العباد، ص۴۰۹.
↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۶.
↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۲-۳۴.
↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵۶.
↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۶۱.
↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۷۸-۷۹.
↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.
↑ المهذب، ج۱، ص۲۹۷؛ الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱-۳۸۲؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۷-۸؛ دلیل تحریر الوسیلة، ج۳، ص۱۱۵.
↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.
↑ کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.
↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.

[1] جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳.

[2] هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۰.

[3] مهذب الاحکام، ج۱۵، ص۷۷-۷۸.

[4] هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۰.

[5] الوسیلة، ص۱۹۹؛ الجامع للشرائع، ص۲۳۳؛ تذکرة الفقهاء، ج۹، ص۱۹-۲۰؛ الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱-۳۸۲؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۷-۸؛ الحدائق الناضرة، ج۳، ص۴۱۵.

[6] سداد العباد، ص۴۰۹.

[7] جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۶.

[8] جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۲-۳۴.

[9] جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵۶.

[10] جواهر الکلام، ج۲۱، ص۶۱.

[11] جواهر الکلام، ج۲۱، ص۷۸-۷۹.

[12] هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.

[13] المهذب، ج۱، ص۲۹۷؛ الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱-۳۸۲؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۷-۸؛ دلیل تحریر الوسیلة، ج۳، ص۱۱۵.

[14] هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.

[15] کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.

[16] هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
+{{مدخل مرتبط
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[جهاد]]''' است. "'''[[جهاد]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+| موضوع مرتبط = جهاد
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[جهاد در لغت]] - [[جهاد در قرآن]] - [[جهاد در حدیث]] - [[جهاد در نهج البلاغه]] - [[جهاد در کلام اسلامی]] - [[جهاد در معارف دعا و زیارات]] - [[جهاد در فقه اسلامی]] - [[جهاد در فقه سیاسی]] - [[جهاد در معارف و سیره حسینی]] - [[جهاد در معارف دعا و زیارات]] - [[جهاد در معارف و سیره سجادی]] - [[جهاد در معارف و سیره فاطمی]] - [[جهاد در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[جهاد از دیدگاه اهل سنت]]</div>
+| عنوان مدخل  = جهاد
+| مداخل مرتبط = [[جهاد در لغت]] - [[جهاد در قرآن]] - [[جهاد در حدیث]] - [[جهاد در نهج البلاغه]] - [[جهاد در کلام اسلامی]] - [[جهاد در معارف دعا و زیارات]] - [[جهاد در فقه اسلامی]] - [[جهاد در فقه سیاسی]] - [[جهاد در معارف و سیره معصوم]] - [[جهاد در معارف و سیره علوی]] - [[جهاد در معارف و سیره فاطمی]] - [[جهاد در معارف و سیره حسینی]] - [[جهاد در معارف و سیره سجادی]] - [[جهاد در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[جهاد از دیدگاه اهل سنت]] - [[جهاد در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-==جهاد در لغت==
+== جهاد در لغت ==
-[[جهاد]] در لغت از جَهد به معنای [[مشقت]] و زحمت یا از «جُهد» به معنای وسع و [[طاقت]] است. و در اصطلاح عبارت است از [[بذل جان]] و [[مال]] در [[راه خدا]] در [[نبرد با کافران]] و [[باغیان]]، یا [[بذل جان]]، [[مال]] و توان خود در [[راه]] اعتلای [[اسلام]] و برپا داشتن [[شعائر]] آن<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳.</ref>. عنوان [[جهاد]]، بابی مستقل در [[فقه]] است که در آن به تفصیل از [[احکام جهاد]] [[سخن]] رفته است<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۰ .</ref>.
+{{اصلی|جهاد در لغت}}
+[[جهاد]] در لغت از جَهد به معنای [[مشقت]] و زحمت یا از «جُهد» به معنای وسع و [[طاقت]] است. و در اصطلاح عبارت است از [[جهاد جانی|بذل جان]] و [[جهاد مالی|مال در راه خدا]] در [[نبرد با کافران]] و [[جهاد با باغیان|باغیان]]، یا بذل [[جان]]، [[مال]] و توان خود در راه اعتلای اسلام و [[برپا داشتن شعائر]] آن<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳.</ref>. عنوان [[جهاد]]، بابی مستقل در [[فقه]] است که در آن به تفصیل از [[احکام جهاد]] [[سخن]] رفته است<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۰.</ref>.
-==فضیلت جهاد==
+== فضیلت جهاد ==
-[[فضیلت]]: [[ جهاد]] از [[برترین اعمال]] و دری از درهای [[بهشت]] و از ارکان مهم [[اسلام]] است و در [[قرآن]] و [[احادیث]] برای [[جهاد]] و [[مجاهدان]] [[فضایل]] بسیاری ذکر شده است<ref>مهذب الاحکام، ج۱۵، ص۷۷-۷۸.</ref><ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۰ .</ref>.
+{{اصلی|فضیلت جهاد}}
+[[فضیلت]]: [[جهاد]] از برترین اعمال و دری از درهای [[بهشت]] و از ارکان مهم [[اسلام]] است و در [[قرآن]] و [[احادیث]] برای [[جهاد]] و [[مجاهدان]] [[فضایل]] بسیاری ذکر شده است<ref>مهذب الاحکام، ج۱۵، ص۷۷-۷۸.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۰.</ref>
-==اقسام جهاد==
+== اقسام جهاد ==
-[[جهاد]] را به دو قسم ابتدایی و [[دفاعی]] تقسیم کرده‌اند<ref>الوسیلة، ص۱۹۹؛ الجامع للشرائع، ص۲۳۳؛ تذکرة الفقهاء، ج۹، ص۱۹-۲۰؛ الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱-۳۸۲؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۷-۸؛ الحدائق الناضرة، ج۳، ص۴۱۵.</ref>. البته برخی، نام [[جهاد]] بر قسم دوم نهادن را مَجاز دانسته و گفته‌اند:[[ جهاد]][[ ثابت]] در [[شرع]] که دارای احکامی ویژه است، همان [[جهاد ابتدایی]] است و قسم دوم از اقسام [[دفاع]] است<ref>سداد العباد، ص۴۰۹.</ref>.
+[[جهاد]] را به دو قسم [[جهاد ابتدایی|ابتدایی]] و [[جهاد دفاعی|دفاعی]] تقسیم کرده‌اند<ref>الوسیلة، ص۱۹۹؛ الجامع للشرائع، ص۲۳۳؛ تذکرة الفقهاء، ج۹، ص۱۹-۲۰؛ الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱-۳۸۲؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۷-۸؛ الحدائق الناضرة، ج۳، ص۴۱۵.</ref>. البته برخی، نام [[جهاد]] بر قسم دوم نهادن را مَجاز دانسته و گفته‌اند: جهاد ثابت در [[شرع]] که دارای احکامی ویژه است، همان جهاد ابتدایی است و قسم دوم از اقسام [[دفاع]] است<ref>سداد العباد، ص۴۰۹.</ref>.
-===[[جهاد ابتدایی]]===
-===[[جهاد دفاعی]]===
+=== جهاد ابتدایی ===
-[[جهاد دفاعی]] عبارت است از [[پیکار]] با [[هدف]] [[دفاع از اسلام]] و [[سرزمین‌های اسلامی]] در برابر [[دشمن]] مهاجمی که [[اساس اسلام]] را [[تهدید]] می‌کند یا قصد [[استیلا]] بر [[سرزمین‌های اسلامی]] و [[ناموس]] و [[اموال]] [[مسلمانان]] و یا کشتن گروهی از [[مسلمانان]] را دارد<ref>المهذب، ج۱، ص۲۹۷؛ الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱-۳۸۲؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۷-۸؛ دلیل تحریر الوسیلة، ج۳، ص۱۱۵.</ref>.آیا [[جهاد دفاعی]] همان [[جهاد]] مصطلح در [[شریعت]] است تا محکوم به [[احکام]] آن، از قبیل [[حرمت]] فرار، تقسیم [[غنایم]] به کیفیت خاص و غیر آن باشد یا چنین نیست، بلکه از اقسام [[دفاع]] است؟ کلمات [[فقها]] در این باره مختلف است. قول دوم به ظاهر کلمات آنان نسبت داده شده است<ref>الدروس الشرعیة، ج۲، ص۳۰؛ جامع الشتات، ج۱، ص۳۵۶-۳۵۷.</ref>. ظاهر کلمات گروهی این است که [[دفاع]] از موجودیت [[اسلام]] در برابر تهاجم [[دشمن]]،[[ جهاد]] محسوب می‌شود. تقسیم [[جهاد]] به ابتدایی و [[دفاعی]] در کلمات [[فقها]] گویای این مطلب است؛ بلکه گروهی، [[رزمندگان]] کشته شده در [[جهاد دفاعی]] در [[عصر غیبت]] را نیز [[شهید]] دانسته و [[احکام]] آن را بر ایشان جاری کرده‌اند<ref>الحدائق الناضرة، ج۳، ص۴۱۵؛ کشف الغطاء، ج۴، ص۲۸۷-۲۹۰ و ۳۷۹-۳۸۰؛ جواهرالکلام، ج۲۱، ص۱۵-۱۶.</ref>. البته برخی گفته‌اند:[[ احکام]] [[جهاد ابتدایی]] بر [[جهاد دفاعی]]، در صورت [[حضور امام]]{{ع}} یا [[نایب خاص]] ایشان مترتب می‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۱۵.</ref><ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶</ref>.
+{{اصلی|جهاد ابتدایی}}
-====ویژگی‌های [[جهاد دفاعی]]====
+موضوع اکثر کتاب‌های [[فقهی]] در باب [[جهاد]]، [[جهاد ابتدایی]] است. جهاد ابتدایی در برابر سه گروه [[واجب]] است:
-[[جهاد دفاعی]] دارای ویژگی‌هایی است که آن را از [[جهاد ابتدایی]] متمایز می‌کند. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
+# [[کافران]] غیر ذمی اعم از [[اهل کتاب]] و غیر [[اهل کتاب]]؛
-#عدم اشتراط [[حضور امام]]{{ع}} یا [[نایب خاص]] او؛ برخلاف [[جهاد ابتدایی]].
+# [[کفار]] ذمی‌ای که شرایط [[ذمه]] را نادیده گرفته‌ان؛
-#[[وجوب]] بر هر فرد [[توانمند]]؛ اعم از مرد و [[زن]]، پیر و [[جوان]] و غیر آنان؛ برخلاف [[جهاد ابتدایی]] که بر گروهی [[واجب]] نیست.
+# باغیان<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۶.</ref>.
-#اختصاص [[وجوب]] به صورت بیشتر از دو برابر نبودن شمار [[کفار]] نسبت به [[مسلمانان]] در [[جهاد ابتدایی]]، برخلاف [[جهاد دفاعی]] که ملاک [[وجوب]]، [[توانایی]] بر [[جنگیدن]] است؛ هرچند شمار [[دشمن]] بیش از دو برابر خودی باشد.
-# جواز [[جهاد دفاعی]] در [[ماه‌های حرام]] و عدم جواز [[جهاد ابتدایی]] در آنها مگر در دو مورد که گذشت.
-#عدم [[وجوب]] [[دعوت به اسلام]] در [[جهاد دفاعی]]؛ بر خلاف [[جهاد ابتدایی]].
-#اختصاص [[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]] به یک بار در سال بنابر قول گروهی؛ بدین معنا که در یک سال دو بار [[جهاد ابتدایی]] [[واجب]] نیست؛ برخلاف [[جهاد دفاعی]]<ref>کشف الغطاء، ج۴، ص۲۹۰-۲۹۲؛ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴۹.</ref>.
-دیگر اقسام [[دفاع]]:[[ دفاع]] کردن از خود و نیز [[ناموس]] خویش، همچنین [[جان]] و [[ناموس]] [[مؤمن]] در برابر تهاجم [[دشمن]]، و نیز [[دفاع از مال خود]] یا [[مال]] [[مؤمن]] در برابر غارتگر [[واجب]] است؛ لکن [[جهاد]] نامیده نمی‌شود و بر فردی که در این [[راه]] کشته می‌شود [[شهید]] اطلاق نمی‌گردد و [[احکام]] آن را ندارد<ref>کشف الغطاء، ج۴، ص۲۹۲-۲۹۳.</ref>؛ از این‌رو،[[ احکام]] این نوع از [[دفاع]] در باب حدود آمده است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۴- ۵.</ref><ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶</ref>.
+[[وجوب]] [[جهاد ابتدایی]] منوط به تحقق این شرایط است: [[بلوغ]]، [[عقل]]، [[آزاد]] بودن ([[حریت]])، مرد بودن و معذور نبودن. جهاد ابتدایی در [[ماه‌های حرام]] ([[رجب]]، ذیقعده، ذیحجه و [[محرم]]) [[حرام]] است، مگر آنکه [[دشمن]] آغازگر [[جنگ]] باشد و حرمتی برای ماه‌های حرام قائل نباشد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۲-۳۴.</ref>. [[فرار از جنگ]] [[حرام]]، بلکه از [[گناهان کبیره]]<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۵۶.</ref> است، مگر آنکه شمار [[مسلمانان]] کمتر از نصف نیروهای [[دشمن]] باشد که در این صورت [[مقاومت]] در برابر آنها [[واجب]] نیست<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۶۱.</ref>. [[خدعه]] در [[جنگ]]، جز در صورتی که دشمن [[امان]] داشته باشد، جایز است<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۷۸-۷۹.</ref> و ...<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.</ref>.
-===[[جهاد اکبر]]===
+=== جهاد دفاعی ===
-[[مبارزه با نفس اماره]]. [[جهاد اکبر]]، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهش‌های آن - که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او می‌کند - به ترک شهوت‌های [[شیطانی]] و [[گردن نهادن]] به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از [[صفات ]][[ناشایست]] و آراستن آن به [[صفات نیکو]]. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} است که به گروهی از [[اصحاب]] که از [[نبرد]] با [[دشمن]] باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که [[جهاد اصغر]] را به انجام رسانده‌اند، و [[جهاد اکبر]] بر ایشان باقی است. گفتند: ای [[پیامبر خدا]]، [[جهاد اکبر]] چیست؟ فرمود [[جهاد با نفس]]<ref>وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۶۱.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[جهاد]][[ سخن]] گفته‌اند.[[ پیروی]] از [[نفس اماره]] به [[ترک واجبات]] و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، [[واجب]] است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶</ref>
+{{اصلی|جهاد دفاعی}}
+[[جهاد دفاعی]] عبارت است از [[پیکار]] با [[هدف]] [[دفاع از اسلام]] و [[سرزمین‌های اسلامی]] در برابر [[دشمن]] مهاجمی که اساس اسلام را [[تهدید]] می‌کند یا قصد استیلا بر سرزمین‌های اسلامی و ناموس و [[اموال]] [[مسلمانان]] و یا کشتن گروهی از مسلمانان را دارد<ref>المهذب، ج۱، ص۲۹۷؛ الروضة البهیة، ج۲، ص۳۸۱-۳۸۲؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۷-۸؛ دلیل تحریر الوسیلة، ج۳، ص۱۱۵.</ref>. ظاهر کلمات گروهی این است که [[دفاع]] از موجودیت [[اسلام]] در برابر تهاجم دشمن، [[جهاد]] محسوب می‌شود.
+جهاد دفاعی دارای ویژگی‌هایی است که آن را از [[جهاد ابتدایی]] متمایز می‌کند، مانند: عدم اشتراط حضور امام {{ع}} یا [[نایب خاص]] او؛ برخلاف [[جهاد ابتدایی]]؛  [[وجوب]] بر هر فرد [[توانمند]]؛ جواز [[جهاد دفاعی]] در [[ماه‌های حرام]]؛ عدم [[وجوب]] [[دعوت به اسلام]] در جهاد دفاعی و ...<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.</ref>.
+=== جهاد اکبر ===
+{{اصلی|جهاد اکبر}}
+[[مبارزه با نفس اماره]]. [[جهاد اکبر]]، مقابل [[جهاد اصغر]] ([[جهاد با دشمن]] بیرونی) عبارت است از [[ستیز]] و [[مخالفت با نفس]] و خواهش‌های آن ـ که [[انسان]] را وادار به [[مخالفت]] با [[خداوند متعال]] و [[سرپیچی]] از دستورهای او می‌کند ـ به ترک شهوت‌های [[شیطانی]] و گردن نهادن به دستورهای [[خداوند متعال]] و پیراستن نفس از صفات ناشایست و آراستن آن به صفات نیکو. [[پیروی]] از نفس اماره به ترک واجبات و [[ارتکاب محرمات]]، [[حرام]] و [[مخالفت]] با آن به انجام دادن [[واجبات]] و اجتناب از [[محرمات]]، واجب است<ref>کلمة التقوی، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۳، ص۱۴۱-۱۴۶.</ref>
 == منابع ==
@@ خط ۳۷: / خط ۴۴: @@
 {{پانویس}}
-[[رده: مدخل]]
+[[رده:مدخل]]
-[[رده: جهاد در فقه اسلامی]]
+[[رده:جهاد]]