بحث:دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ' [[') |
جز (جایگزینی متن - 'باقی' به 'باقی') |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
==شواهد [[اعتقاد]] به [[انتظار]] در میان [[اهل سنت]]== | ==شواهد [[اعتقاد]] به [[انتظار]] در میان [[اهل سنت]]== | ||
#[[روایات]] [[انتظار]] در منابع [[اهل سنت]]: قندوزی از [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] میکند که فرموده است: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}} سپس در توضیح آن اضافه میکند: {{عربی|أَی انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِظُهُورِ الْمَهْدِیِّ{{ع}}}}<ref>قندوزی حنفی، سلیمان‌بن‌ابراهیم، ینابیع المودة، ج۳، ص۳۷۹؛ ابن جوزی، فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۳۵. </ref>.<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>[[ اخبار متواتر]] و [[مستفیض]] از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} دربارۀ [[مهدی]]{{ع}} رسیده که او از [[اهل بیت]] [[حضرت]] بود و هفتاد سال [[حکومت]] خواهد کرد و در [[زمین]] [[عدالت]] را می‌‌گستراند<ref>ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>. در [[حدیثی]] مشهور [[پیامبر اسلام]] {{صل}} فرمود: «اگر از [[عمر]] [[جهان]] جز یک روز | #[[روایات]] [[انتظار]] در منابع [[اهل سنت]]: قندوزی از [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] میکند که فرموده است: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}} سپس در توضیح آن اضافه میکند: {{عربی|أَی انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِظُهُورِ الْمَهْدِیِّ{{ع}}}}<ref>قندوزی حنفی، سلیمان‌بن‌ابراهیم، ینابیع المودة، ج۳، ص۳۷۹؛ ابن جوزی، فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۳۵. </ref>.<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>[[ اخبار متواتر]] و [[مستفیض]] از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} دربارۀ [[مهدی]]{{ع}} رسیده که او از [[اهل بیت]] [[حضرت]] بود و هفتاد سال [[حکومت]] خواهد کرد و در [[زمین]] [[عدالت]] را می‌‌گستراند<ref>ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>. در [[حدیثی]] مشهور [[پیامبر اسلام]] {{صل}} فرمود: «اگر از [[عمر]] [[جهان]] جز یک روز باقی نماند، [[خداوند]] حتماً در آن روز شخصی از [[خاندان]] ما را بر می‌انگیزد و او [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] میکند؛ هم چنانکه پر از [[ظلم]] شده باشد»<ref>{{متن حدیث|لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ لَبَعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیْتِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً}}؛ الفتوحات المکیه، ج۳، ص ۳۲۷.</ref>.<ref>ر.ک: ابراهیمی، ابراهیم، انتظار و امید، ص ۴۳-۴۴.</ref> | ||
#تأکید علمای [[اهل سنت]] بر مسألۀ [[انتظار]]: عدّه‌ای از علمای [[اهل سنت]] تصریح به وجود [[انتظار]] در میان [[مسلمانان]] نموده و حتی [[فتوا]] بر [[وجوب]] [[عقیده]] به [[انتظار]] داده‌اند: [[شیخ]] [[محمد]] سفارینی می‌نویسد: "[[حق]] این است که [[مهدی]] غیر از [[عیسی]] است و قبل از او [[خروج]] خواهد کرد و در این زمینه [[روایات]] به [[حد]] [[تواتر]] رسیده به نحوی که [[عقیده]] به [[مهدی]] یکی از معتقدات علمای [[اهل سنت]] شمرده میشود (...) بنابراین [[ایمان]] به [[خروج مهدی]] [[واجب]] است همان طوری که در نظر اهل [[علم]] مقدر شده و در [[عقاید]] [[اهل سنت و جماعت]] تدوین یافته است"<ref>المهدی المنتظر، ج۱، ص ۴۰ الی ۴۶.</ref>.<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref> شبیه این مطلب از ابن [[قیم]] الجوزی، [[جلال الدین سیوطی]] و عبدالعزیز بن [[عبدالله]] بن باز و بسیاری دیگر از [[علماء]] [[اهل سنت]] در قرون مختلف [[نقل]] شده است<ref>ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟</ref>. [[علی]] بن نایف شحود میگوید: "[[انتظار]] ما به معنای در خانه نشستن و اکتفا کردن به [[انتظار]] لسانی نیست. [[انتظار]] علاوه بر اینکه مورد تأیید و تأکید [[شرع]] است، مورد توصیه و سفارش [[عقل]] نیز هست"<ref>الشحود، علی بن نایف، موسوعة فقه الابتلاء، ج ۴، ص ۳۰۸.</ref>.<ref>ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۵۹-۶۱؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟</ref> | #تأکید علمای [[اهل سنت]] بر مسألۀ [[انتظار]]: عدّه‌ای از علمای [[اهل سنت]] تصریح به وجود [[انتظار]] در میان [[مسلمانان]] نموده و حتی [[فتوا]] بر [[وجوب]] [[عقیده]] به [[انتظار]] داده‌اند: [[شیخ]] [[محمد]] سفارینی می‌نویسد: "[[حق]] این است که [[مهدی]] غیر از [[عیسی]] است و قبل از او [[خروج]] خواهد کرد و در این زمینه [[روایات]] به [[حد]] [[تواتر]] رسیده به نحوی که [[عقیده]] به [[مهدی]] یکی از معتقدات علمای [[اهل سنت]] شمرده میشود (...) بنابراین [[ایمان]] به [[خروج مهدی]] [[واجب]] است همان طوری که در نظر اهل [[علم]] مقدر شده و در [[عقاید]] [[اهل سنت و جماعت]] تدوین یافته است"<ref>المهدی المنتظر، ج۱، ص ۴۰ الی ۴۶.</ref>.<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref> شبیه این مطلب از ابن [[قیم]] الجوزی، [[جلال الدین سیوطی]] و عبدالعزیز بن [[عبدالله]] بن باز و بسیاری دیگر از [[علماء]] [[اهل سنت]] در قرون مختلف [[نقل]] شده است<ref>ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟</ref>. [[علی]] بن نایف شحود میگوید: "[[انتظار]] ما به معنای در خانه نشستن و اکتفا کردن به [[انتظار]] لسانی نیست. [[انتظار]] علاوه بر اینکه مورد تأیید و تأکید [[شرع]] است، مورد توصیه و سفارش [[عقل]] نیز هست"<ref>الشحود، علی بن نایف، موسوعة فقه الابتلاء، ج ۴، ص ۳۰۸.</ref>.<ref>ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۵۹-۶۱؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟</ref> | ||
#[[انتظار]] در ادعیۀ [[اهل سنت]]: بعضی از علمای [[اهل سنت]] اندیشۀ [[انتظار]] را در قالب [[دعا]] بیان داشته‌اند، چنانکه [[محمد]] بدرالدین چنین اظهار می‌دارد: "[[خداوند]] این همه [[پریشانی]] و گرفتاری را از این [[امت]] به [[برکت ظهور]] و حضور او ([[حضرت ولی عصر]]) برطرف فرما {{متن حدیث|إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیداً وَ نَراهُ قَرِیباً}} کسانی [[ظهور]] او را بعید و ناشدنی می‌پندارند، اما ما آن را شدنی و نزدیک می‌دانیم"<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>. | #[[انتظار]] در ادعیۀ [[اهل سنت]]: بعضی از علمای [[اهل سنت]] اندیشۀ [[انتظار]] را در قالب [[دعا]] بیان داشته‌اند، چنانکه [[محمد]] بدرالدین چنین اظهار می‌دارد: "[[خداوند]] این همه [[پریشانی]] و گرفتاری را از این [[امت]] به [[برکت ظهور]] و حضور او ([[حضرت ولی عصر]]) برطرف فرما {{متن حدیث|إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیداً وَ نَراهُ قَرِیباً}} کسانی [[ظهور]] او را بعید و ناشدنی می‌پندارند، اما ما آن را شدنی و نزدیک می‌دانیم"<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>. | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
*اندیشۀ [[انتظار]] و [[اعتقاد]] به [[ظهور]] [[دولت حق]] در میان [[اهل سنت]] آنگونه که در [[جهان‌بینی]] [[شیعه]] مطرح است (یعنی اینکه مانند [[شیعه]] علاوه بر کوشش در راه تحقق [[عدل]]، [[مبارزه با ظلم]] و [[ظالم]]، و دست رد زدن به سینه حکومت‌های [[ستمگر]]، توجهات و توسلاتی نیز با ساحت اقدس و اعلای [[حضرت حجت]] {{ع}} داشته باشند) مطرح نیست. لکن مستندات و فعالیت‌های علمی‌ای در میان آثار [[مکتب]] [[اهل سنت]] به چشم می‌خورد که از وجود [[فکر]] [[انتظار]] و آرزوی ایجاد [[آرمان]] [[شهر]] [[عدالت]] در میان [[اهل سنت]] یا حداقل در میان اقشاری از آنان حکایت می‌نماید. که در ذیل به این شواهد اشاره میشود<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶.</ref>: | *اندیشۀ [[انتظار]] و [[اعتقاد]] به [[ظهور]] [[دولت حق]] در میان [[اهل سنت]] آنگونه که در [[جهان‌بینی]] [[شیعه]] مطرح است (یعنی اینکه مانند [[شیعه]] علاوه بر کوشش در راه تحقق [[عدل]]، [[مبارزه با ظلم]] و [[ظالم]]، و دست رد زدن به سینه حکومت‌های [[ستمگر]]، توجهات و توسلاتی نیز با ساحت اقدس و اعلای [[حضرت حجت]] {{ع}} داشته باشند) مطرح نیست. لکن مستندات و فعالیت‌های علمی‌ای در میان آثار [[مکتب]] [[اهل سنت]] به چشم می‌خورد که از وجود [[فکر]] [[انتظار]] و آرزوی ایجاد [[آرمان]] [[شهر]] [[عدالت]] در میان [[اهل سنت]] یا حداقل در میان اقشاری از آنان حکایت می‌نماید. که در ذیل به این شواهد اشاره میشود<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶.</ref>: | ||
==شواهد [[انتظار]] در میان [[اهل سنت]]== | ==شواهد [[انتظار]] در میان [[اهل سنت]]== | ||
#[[روایات]] [[انتظار]] در منابع [[اهل سنت]]: قندوزی از [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] میکند که فرموده است: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}} سپس در توضیح آن اضافه میکند: {{عربی|أَی انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِظُهُورِ الْمَهْدِیِّ{{ع}}}}<ref>قندوزی حنفی، سلیمان‌بن‌ابراهیم، ینابیع المودة، ج۳، ص۳۷۹؛ ابن جوزی، فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۳۵. </ref>. <ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>[[ اخبار متواتر]] و [[مستفیض]] از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} دربارۀ [[مهدی]]{{ع}} رسیده که او از [[اهل بیت]] [[حضرت]] بود و هفتاد سال [[حکومت]] خواهد کرد و در [[زمین]] [[عدالت]] را می‌‌گستراند<ref>ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>. در [[حدیثی]] مشهور [[پیامبر اسلام]] {{صل}} فرمود: «اگر از [[عمر]] [[جهان]] جز یک روز | #[[روایات]] [[انتظار]] در منابع [[اهل سنت]]: قندوزی از [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] میکند که فرموده است: {{متن حدیث|أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}} سپس در توضیح آن اضافه میکند: {{عربی|أَی انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِظُهُورِ الْمَهْدِیِّ{{ع}}}}<ref>قندوزی حنفی، سلیمان‌بن‌ابراهیم، ینابیع المودة، ج۳، ص۳۷۹؛ ابن جوزی، فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۳۵. </ref>. <ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>[[ اخبار متواتر]] و [[مستفیض]] از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} دربارۀ [[مهدی]]{{ع}} رسیده که او از [[اهل بیت]] [[حضرت]] بود و هفتاد سال [[حکومت]] خواهد کرد و در [[زمین]] [[عدالت]] را می‌‌گستراند<ref>ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>. در [[حدیثی]] مشهور [[پیامبر اسلام]] {{صل}} فرمود: «اگر از [[عمر]] [[جهان]] جز یک روز باقی نماند، [[خداوند]] حتماً در آن روز شخصی از [[خاندان]] ما را بر می‌انگیزد و او [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] میکند؛ هم چنانکه پر از [[ظلم]] شده باشد»<ref>{{متن حدیث|لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ لَبَعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیْتِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً}}؛ الفتوحات المکیه، ج۳، ص ۳۲۷.</ref>.<ref>ر.ک: ابراهیمی، ابراهیم، انتظار و امید، ص ۴۳-۴۴.</ref> | ||
#تأکید علمای [[اهل سنت]] بر مسألۀ [[انتظار]]: عدّه‌ای از علمای [[اهل سنت]] تصریح به وجود [[انتظار]] در میان [[مسلمانان]] نموده و حتی [[فتوا]] بر [[وجوب]] [[عقیده]] به [[انتظار]] داده‌اند: | #تأکید علمای [[اهل سنت]] بر مسألۀ [[انتظار]]: عدّه‌ای از علمای [[اهل سنت]] تصریح به وجود [[انتظار]] در میان [[مسلمانان]] نموده و حتی [[فتوا]] بر [[وجوب]] [[عقیده]] به [[انتظار]] داده‌اند: | ||
##[[مالک بن انس ]]([[امام]] مالکی‌ها) در جواب شخصی به نام [[محمد بن جعفر]] که شرح گرفتاری‌های خود را برای وی [[نقل]] کرد گفت: "[[صبر]] کنید تا [[تأویل]] [[آیه]]: {{متن قرآن|وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ}}<ref>«و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.</ref> [[آشکار]] گردد". در این گفتار مالک بن انس شخص یاد شده را به [[صبر]] و [[انتظار ظهور]] [[دولت حق]] توصیه می‌نماید<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>. | ##[[مالک بن انس ]]([[امام]] مالکی‌ها) در جواب شخصی به نام [[محمد بن جعفر]] که شرح گرفتاری‌های خود را برای وی [[نقل]] کرد گفت: "[[صبر]] کنید تا [[تأویل]] [[آیه]]: {{متن قرآن|وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ}}<ref>«و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.</ref> [[آشکار]] گردد". در این گفتار مالک بن انس شخص یاد شده را به [[صبر]] و [[انتظار ظهور]] [[دولت حق]] توصیه می‌نماید<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.</ref>. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۲۵
نویسنده: آقای ظرافتی
پاسخ اجمالی
انتظار و اعتقاد به امام مهدی (ع) از دیدگاه اهل سنت
- اعتقاد به وجود مهدی (ع) و ظهور او، اختصاص به مذهب شیعه ندارد[۱] بلکه اصل اعتقاد به مسئلۀ مهدی منتظر در بین اهل سنّت، امری مسلّم است و به این نکته ایمان دارند که پس از پرشدن زمین از ظلم و جور، در آخرالزمان شخصی از تبار قریش و از سلالۀ نبی گرامی اسلام (ص) ظهور کرده و حکومت را به دست گرفته و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد[۲]؛ اما معتقدند: اوّلاً چنین شخصی هنوز متولد نشده و هر وقت خداوند اراده کند متولد خواهد شد؛ ثانیاً او از فرزندان امام حسن (ع) است نه از فرزندان امام حسین (ع)[۳].
- اندیشۀ انتظار و اعتقاد به ظهور دولت حق در میان اهل سنت آنگونه که در جهان‌بینی شیعه مطرح است که علاوه بر کوشش در راه تحقق عدل، مبارزه با ظلم و ظالم و دست رد زدن به سینۀ حکومت‌های ستمگر، توسلاتی نیز با حضرت حجت (ع) دارند، مطرح نیست. لکن مستندات و فعالیت‌های علمی‌ای در میان آثار مکتب اهل سنت به چشم می‌خورد که از وجود فکر انتظار و آرزوی ایجاد آرمان شهر عدالت در میان اهل سنت حکایت می‌نماید که در ذیل به این شواهد اشاره میشود[۴]:
شواهد اعتقاد به انتظار در میان اهل سنت
- روایات انتظار در منابع اهل سنت: قندوزی از پیامبر (ص) نقل میکند که فرموده است: «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ» سپس در توضیح آن اضافه میکند: أَی انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِظُهُورِ الْمَهْدِیِّ(ع)[۵].[۶]اخبار متواتر و مستفیض از پیامبر اسلام (ص) دربارۀ مهدی(ع) رسیده که او از اهل بیت حضرت بود و هفتاد سال حکومت خواهد کرد و در زمین عدالت را می‌‌گستراند[۷]. در حدیثی مشهور پیامبر اسلام (ص) فرمود: «اگر از عمر جهان جز یک روز باقی نماند، خداوند حتماً در آن روز شخصی از خاندان ما را بر می‌انگیزد و او جهان را پر از عدل و داد میکند؛ هم چنانکه پر از ظلم شده باشد»[۸].[۹]
- تأکید علمای اهل سنت بر مسألۀ انتظار: عدّه‌ای از علمای اهل سنت تصریح به وجود انتظار در میان مسلمانان نموده و حتی فتوا بر وجوب عقیده به انتظار داده‌اند: شیخ محمد سفارینی می‌نویسد: "حق این است که مهدی غیر از عیسی است و قبل از او خروج خواهد کرد و در این زمینه روایات به حد تواتر رسیده به نحوی که عقیده به مهدی یکی از معتقدات علمای اهل سنت شمرده میشود (...) بنابراین ایمان به خروج مهدی واجب است همان طوری که در نظر اهل علم مقدر شده و در عقاید اهل سنت و جماعت تدوین یافته است"[۱۰].[۱۱] شبیه این مطلب از ابن قیم الجوزی، جلال الدین سیوطی و عبدالعزیز بن عبدالله بن باز و بسیاری دیگر از علماء اهل سنت در قرون مختلف نقل شده است[۱۲]. علی بن نایف شحود میگوید: "انتظار ما به معنای در خانه نشستن و اکتفا کردن به انتظار لسانی نیست. انتظار علاوه بر اینکه مورد تأیید و تأکید شرع است، مورد توصیه و سفارش عقل نیز هست"[۱۳].[۱۴]
- انتظار در ادعیۀ اهل سنت: بعضی از علمای اهل سنت اندیشۀ انتظار را در قالب دعا بیان داشته‌اند، چنانکه محمد بدرالدین چنین اظهار می‌دارد: "خداوند این همه پریشانی و گرفتاری را از این امت به برکت ظهور و حضور او (حضرت ولی عصر) برطرف فرما «إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیداً وَ نَراهُ قَرِیباً» کسانی ظهور او را بعید و ناشدنی می‌پندارند، اما ما آن را شدنی و نزدیک می‌دانیم"[۱۵].
- انتظار در اشعار اهل سنت: بعضی از بزرگان اهل تسنن در ضمن اشعار و ابیاتی انتظار خود نسبت به ظهور حضرت حجت (ع) را بیان داشته‌اند، سید جمال‌الدین حسینی چنین می‌سراید: بیا ای امام هدایت شعار *** که بگذشت از حد غم انتظار[۱۶].
- شیخ فریدالدین عطار نیشابوری بعد از ذکر نام ائمه(ع) میگوید: صد هزاران اولیا روی زمین *** از خدا خواهند مهدی را یقین؛ یا الهی مهدیه از غیبت آر *** تا جهان عدل گردد آشکار[۱۷]
نتیجه گیری
- بنابراین موضوع مهدی (ع) و انتظار در نزد عالمان دینی و محدثان اهل سنت نیز مطرح است. البته جا داشت آنان این مسألۀ اعتقادی و اسلامی و سیاسی اجتماعی را در میان توده‌های اهل سنت رواج بیشتری می‌دادند و تلاش می‌کردند تا دست رد گذاشتن به سینه حکومت‌های جابر و طاغوتی و اندیشیدن به حکومت عدل و قسط الهی و آمادگی برای ظهور "مصلح فاطمی" در توده‌های وسیع جهان تسنّن نیز حضور فعال داشته باشد تا این اعتقاد چونان خونی زنده و هیجانی برای مقابله با ستم و ستمگری در همه سرزمین‌های اسلامی جاری باشد و همچنین توسل و توجه به حقیقت اعلای "ولایت الاهیۀ مهدویه" همواره مددکار روح و جان و روشن کننده عقل و روان و پشتیبان دل و ایمان آنان گردد[۱۸].
پاسخ تفصیلی
انتظار و اعتقاد به امام مهدی (ع) از دیدگاه اهل سنت
- اعتقاد به وجود مهدی (ع) و ظهور او، اختصاص به مذهب شیعه ندارد[۱۹] بلکه اصل اعتقاد به مسئلۀ مهدی منتظر در بین اهل سنّت، امری مسلّم است و به این نکته ایمان دارند که پس از پرشدن زمین از ظلم و جور، در آخرالزمان شخصی از تبار قریش و از سلالۀ نبی گرامی اسلام (ص) ظهور کرده و حکومت را به دست گرفته و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد[۲۰].
- ابن خلدون با وجود اینکه در اصل احادیث مهدی (ع) تشکیک نموده است، در عین حال در مقدمه تاریخ خود می‌نویسد: "مشهور در بین اهل اسلام در تمامی عصرها این است که لابد در آخرالزمان مردی از اهل بیت ظهور خواهد کرد که مؤکد دین و اظهار کنندۀ عدالت خواهد بود و مسلمین از او تبعیت خواهند کرد و او بر تمامی ممالک استیلا پیدا خواهد کرد و او به نام مهدی نامیده میشود و از نشانه‌های او خروج دجال است که حضرت عیسی (ع) از آسمان نازل میشود و دجال را به قتل می‌رساند[۲۱].[۲۲]
- بنابراین اصل اعتقاد به مسئلۀ مهدی منتظر در بین اهل سنّت امری مسلّم است ولی آنها معتقد هستند اوّلاً چنین شخصی هنوز متولد نشده و هر وقت خداوند اراده کند متولد خواهد شد، ثانیا او از فرزندان امام حسن (ع) است نه از فرزندان امام حسین (ع)[۲۳].
- اندیشۀ انتظار و اعتقاد به ظهور دولت حق در میان اهل سنت آنگونه که در جهان‌بینی شیعه مطرح است (یعنی اینکه مانند شیعه علاوه بر کوشش در راه تحقق عدل، مبارزه با ظلم و ظالم، و دست رد زدن به سینه حکومت‌های ستمگر، توجهات و توسلاتی نیز با ساحت اقدس و اعلای حضرت حجت (ع) داشته باشند) مطرح نیست. لکن مستندات و فعالیت‌های علمی‌ای در میان آثار مکتب اهل سنت به چشم می‌خورد که از وجود فکر انتظار و آرزوی ایجاد آرمان شهر عدالت در میان اهل سنت یا حداقل در میان اقشاری از آنان حکایت می‌نماید. که در ذیل به این شواهد اشاره میشود[۲۴]:
شواهد انتظار در میان اهل سنت
- روایات انتظار در منابع اهل سنت: قندوزی از پیامبر (ص) نقل میکند که فرموده است: «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ» سپس در توضیح آن اضافه میکند: أَی انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِظُهُورِ الْمَهْدِیِّ(ع)[۲۵]. [۲۶]اخبار متواتر و مستفیض از پیامبر اسلام (ص) دربارۀ مهدی(ع) رسیده که او از اهل بیت حضرت بود و هفتاد سال حکومت خواهد کرد و در زمین عدالت را می‌‌گستراند[۲۷]. در حدیثی مشهور پیامبر اسلام (ص) فرمود: «اگر از عمر جهان جز یک روز باقی نماند، خداوند حتماً در آن روز شخصی از خاندان ما را بر می‌انگیزد و او جهان را پر از عدل و داد میکند؛ هم چنانکه پر از ظلم شده باشد»[۲۸].[۲۹]
- تأکید علمای اهل سنت بر مسألۀ انتظار: عدّه‌ای از علمای اهل سنت تصریح به وجود انتظار در میان مسلمانان نموده و حتی فتوا بر وجوب عقیده به انتظار داده‌اند:
- مالک بن انس (امام مالکی‌ها) در جواب شخصی به نام محمد بن جعفر که شرح گرفتاری‌های خود را برای وی نقل کرد گفت: "صبر کنید تا تأویل آیه: ﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ﴾[۳۰] آشکار گردد". در این گفتار مالک بن انس شخص یاد شده را به صبر و انتظار ظهور دولت حق توصیه می‌نماید[۳۱].
- ابن القیم در کتاب "اغاثة اللهفان من مصائد الشیطان" می‌نویسد: "یهودیان منتظر قائمی از اولاد داوود هستند که وقتی ظهور کند دعایی می‌خواند که همۀ مردم جهان می‌میرند ولی این قائم موعود ظاهراً همان دجال موعود است که یهودیان در انتظار ظهور آن هستند وگرنه مسیح بن مریم مسیح هدایت است که مسلمانان در انتظار نزول وی در کنار مهدی منتظر هستند که از اهل بیت نبوت است و پس از قیام زمین را پر از عدل و داد می‌سازد پس از آن که پر از ظلم و بیداد شده باشد". چنانکه ملاحظه میشود در کلام ابن قیّم، دو نکته به چشم می‌خورد که بر وجود مسأله "انتظار" در میان اهل سنت دلالت میکند، نخست آنکه انتظار مسیح (ع) در کنار حضرت مهدی (ع) را به همه مسلمانان نسبت می‌دهد و دیگر آنکه حضرت مهدی (ع) را با لقب "منتظر" یاد میکند و لازمه "منتظر" وجود "منتظِر" است[۳۲].
- شیخ محمد سفارینی می‌نویسد: "حق این است که مهدی غیر از عیسی است و قبل از او خروج خواهد کرد و در این زمینه روایات به حد تواتر رسیده به نحوی که عقیده به مهدی یکی از معتقدات علمای اهل سنت شمرده میشود... بنابراین ایمان به خروج مهدی واجب است همان طوری که در نظر اهل علم مقدر شده و در عقاید اهل سنت و جماعت تدوین یافته است"[۳۳].[۳۴] ابن‌قیم در جای دیگری میگوید: "مسلمون (یعنی همۀ گروه‌های اسلامی) در انتظار فردی به سر می‌برند به نام مهدیان که از اهل بیت پیامبر گرامی اسلام (ص) بوده است و زمین را پر از عدل و داد میکند[۳۵].[۳۶]
- علی بن نایف شحود میگوید: "انتظار ما به معنای در خانه نشستن و اکتفا کردن به انتظار لسانی نیست. انتظار علاوه بر اینکه مورد تأیید و تأکید شرع است، مورد توصیه و سفارش عقل نیز هست"[۳۷].[۳۸]
- همچنین ابن عربی در کتاب فتوحات مکیه در این باره می‌نویسد: "خداوند را خلیفه‌ای است که روزی ظاهر میشود و ظهورش زمانی اتفاق می‌افتد که دنیا پر از جور و ستم باشد و او دنیا را پر از عدل و قسط میکند و اگر از عمر دنیا یک روز بیشتر نماند، خداوند آن روز را طولانی می‌گرداند تا این خلیفه که از عترت رسول الله(ص) و از اولاد فاطمه زهرا(س) است، و نامش با نام رسول خدا یکی می‌باشد، حکومت روی زمین را به دست گیرد"[۳۹].[۴۰]
- شیخ منصور علی ناصف در کتاب "التاج الجامع للاصول" می‌نویسد: "در میان دانشمندان گذشته و امروز مشهور است که در آخر الزمان، به یقین مردی از اهل بیت پیامبر ـ که نام او مهدی است ـ ظهور خواهد کرد. او بر همۀ کشورهای اسلامی تسلط خواهد یافت. مسلمانان، همه پیرو او خواهند شد و او در میان آنان به عدالت رفتار میکند و دین حق را قوت می‌بخشد[۴۱].
- ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه[می‌نویسد: "تمامی گروه‌های اسلامی، اتفاق نظر دارند که عمر دنیا پایان نمی‌پذیرد، مگر پس از ظهور مهدی"[۴۲].[۴۳]
- وجود ده‌ها کتاب در مورد مهدویت با عنوان "المهدی المنتظر" نیز بیانگر وجود این عقیده در میان اهل سنت امروزی است؛ کتاب‌هایی مانند: "عقد الدرر فی أخبار المهدی المنتظر"، سلمی، متوفای ۶۵۸ ق؛ "القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر"، ابن حجر هیتمی، متوفای ۹۷۴ ق؛ "فرائد فوائد الفکر فی الإمام المهدی المنتظر"، مری کرمی، متوفای ۱۰۳۳ قی؛ "عقیدة أهل السنة والأثر فی المهدی المنتظر"، عباد، متوفای ۱۳۵۲ ق؛ "تحدید النظر فی أخبار الإمام المنتظر"، ابن مانع، متوفای ۱۳۸۵ ق، "الإحتجاج بالأثر علی من أنکر المهدی المنتظر"، تویجری، متوفای ۱۴۱۳ ق؛ "المهدی المنتظر فی ضوء الأحادیث والآثار الصحیحة"، بستوی، (معاصر). نویسندگان معاصر حتی وهابی که سر ناسازگاری با شیعه دارند در عنوان کتاب‌شان از واژه "منتظر" استفاده کرده‌اند[۴۴].
- انتظار در ادعیه اهل سنت: بعضی از علمای اهل سنت اندیشۀ انتظار را در قالب دعا بیان داشته‌اند چنانکه محمد بدرالدین چنین اظهار می‌دارد: "خداوند این همه پریشانی و گرفتاری را از این امت به برکت ظهور و حضور او (حضرت ولی عصر) برطرف فرما «إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیداً وَ نَراهُ قَرِیباً» کسانی ظهور او را بعید و ناشدنی می‌پندارند، اما ما آن را شدنی و نزدیک می‌دانیم"[۴۵].
- انتظار در اشعار اهل سنت: بعضی از بزرگان اهل تسنن در ضمن اشعار و ابیاتی انتظار خود نسبت به ظهور حضرت حجت (ع) را بیان داشته‌اند، سید جمال‌الدین حسینی چنین می‌سراید: بیا‌ای امام هدایت شعار *** که بگذشت از حد غم انتظار. شیخ فریدالدین عطار نیشابوری بعد از ذکر نام ائمه(ع) میگوید: صد هزاران اولیا روی زمین *** از خدا خواهند مهدی را یقین؛ یا الهی مهدیه از غیبت آر *** تا جهان عدل گردد آشکار[۴۶].
نتیجه گیری
- بنابراین موضوع مهدی (ع) و انتظار در نزد عالمان دینی و محدثان اهل سنت نیز مطرح است. البته جا داشت آنان این مسألۀ اعتقادی و اسلامی و سیاسی اجتماعی را در میان توده‌های اهل سنت رواج بیشتری می‌دادند و تلاش می‌کردند تا دست رد گذاشتن به سینه حکومت‌های جابر و طاغوتی و اندیشیدن به حکومت عدل و قسط الهی و آمادگی برای ظهور "مصلح فاطمی" در توده‌های وسیع جهان تسنّن نیز حضور فعال داشته باشد تا این اعتقاد چونان خونی زنده و هیجانی برای مقابله با ستم و ستمگری در همه سرزمین‌های اسلامی جاری باشد و همچنین توسل و توجه به حقیقت اعلای "ولایت الاهیۀ مهدویه" همواره مددکار روح و جان و روشن کننده عقل و روان و پشتیبان دل و ایمان آنان گردد[۴۷].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک: ابراهیمی، ابراهیم، انتظار و امید، ص ۴۳-۴۴.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ قندوزی حنفی، سلیمان‌بن‌ابراهیم، ینابیع المودة، ج۳، ص۳۷۹؛ ابن جوزی، فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۳۵.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ «لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ لَبَعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیْتِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً»؛ الفتوحات المکیه، ج۳، ص ۳۲۷.
- ↑ ر.ک: ابراهیمی، ابراهیم، انتظار و امید، ص ۴۳-۴۴.
- ↑ المهدی المنتظر، ج۱، ص ۴۰ الی ۴۶.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟
- ↑ الشحود، علی بن نایف، موسوعة فقه الابتلاء، ج ۴، ص ۳۰۸.
- ↑ ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۵۹-۶۱؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: ابراهیمی، ابراهیم، انتظار و امید، ص ۴۳-۴۴.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟
- ↑ ر.ک: تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص ۵۵۵.
- ↑ ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶.
- ↑ قندوزی حنفی، سلیمان‌بن‌ابراهیم، ینابیع المودة، ج۳، ص۳۷۹؛ ابن جوزی، فرائد السمطین، ج ۲، ص ۳۳۵.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ «لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ لَبَعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیْتِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً»؛ الفتوحات المکیه، ج۳، ص ۳۲۷.
- ↑ ر.ک: ابراهیمی، ابراهیم، انتظار و امید، ص ۴۳-۴۴.
- ↑ «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶.
- ↑ المهدی المنتظر، ج۱، ص ۴۰ الی ۴۶.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ وَ یَنْتَظِرُونَ خُرُوجَ الْمَهْدِیِّ مِنْ أَهْلِ بَیتِ النُّبُوَّةِ یَملَأُ الْأَرْضَ عَدْلاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً؛ ابن قیم الجوزی؛ اغاثة اللهفان من مصائد الشیطان؛ ج ۲، ص ۳۳۸.
- ↑ ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۵۹-۶۱؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟
- ↑ الشحود، علی بن نایف، موسوعة فقه الابتلاء، ج ۴، ص ۳۰۸.
- ↑ ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص ۵۹-۶۱؛ جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟
- ↑ الفتوحات المکیه، ج۳، ص ۳۲۷.
- ↑ ر.ک: فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک: ابراهیمی، ابراهیم، انتظار و امید، ص ۴۳-۴۴.
- ↑ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۱۰، ص ۹۶.
- ↑ ر.ک: ابراهیمی، ابراهیم، انتظار و امید، ص ۴۳-۴۴.
- ↑ ر.ک: جعفری، جواد، معناشناسی تطبیقی انتظار و زمینه‌سازی قیام امام مهدی در اندیشه فریقین، ص؟؟؟
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۳۹-۴۶؛ فروهی، ناصر، انتظار فرج، ص؟؟؟.