اراده: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
==واژه‌شناسی لغوی== | ==واژه‌شناسی لغوی== | ||
*[[اراده]]، مصدر باب [[افعال]]، به‌معنای خواستن و به چیزی میل و رغبت کردن<ref>القاموس‌المحیط، ج۱، ص۴۱۵ «رود».</ref> و از مادّه «رَوْد» به‌معنای طلب و رفت و آمد در | *[[اراده]]، مصدر باب [[افعال]]، به‌معنای خواستن و به چیزی میل و رغبت کردن<ref>القاموس‌المحیط، ج۱، ص۴۱۵ «رود».</ref> و از مادّه «رَوْد» به‌معنای طلب و رفت و آمد در جستجوی چیزی<ref>اقرب‌الموارد، ج۲، ص۴۵۵ «رود»؛ شمس‌العلوم، ج۴، ص۲۶۸۱؛ المنجد، ص۲۸۶ «راد».</ref> است<ref>[[محمد حسین حشمت‌پور|حشمت‌پور، محمد حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج ۲، ص ۴۴۲.</ref>. | ||
==[[اراده]] در [[فلسفه]] و [[کلام]]== | ==[[اراده]] در [[فلسفه]] و [[کلام]]== | ||
نسخهٔ ۲۲ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۱۶
- "اراده" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اراده (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
اراده صفت ترجیح‌دهنده یکی از دو طرف فعل و ترک، همراه با علم و شعور[۱].
واژه‌شناسی لغوی
- اراده، مصدر باب افعال، به‌معنای خواستن و به چیزی میل و رغبت کردن[۲] و از مادّه «رَوْد» به‌معنای طلب و رفت و آمد در جستجوی چیزی[۳] است[۴].
اراده در فلسفه و کلام
تفاوت اراده با دیگر عناوین مشابه
مبادی اراده
متعلّقات اراده
اراده الهی
اراده فرهنگ مطهر
اراده یعنی تحت کنترل قراردادن همه میل‌های نفسانی و ضدمیل‌های نفسانی یعنی تنفّرها، خوف‌ها و ترس‌ها. اراده نیرویی است در انسان که همه میل‌ها و ضدمیل‌ها، را همه کشش‌ها و تنفّرها، خوف‌ها، بیم‌ها و ترس‌ها را تحت اختیار خود قرار می‌دهد و نمی‌گذارد که یک میل یا ضدّمیل انسان را به یک طرف بکشد[۵]. اراده عبارت است از میل و شوق مفرط به پرواز که در نفس پدید می‌آید[۶]. اراده مربوط است به مالک‌بودن بر نفس و احساسات خود[۷]. انسان قادر است و توانایی دارد که در برابر میل‌های درونی خود ایستادگی کند و فرمان آنها را اجرا نکند. این توانایی را انسان به حکم یک نیروی دیگر دارد که از آن به “اراده” تعبیر می‌شود. اراده به نوبه خود تحت فرمان عقل است؛ یعنی عقل تشخیص می‌دهد و اراده انجام می‌دهد[۸].
اراده حالت خاصی است که پس از استبصار و اعتقاد و ایمان به غیب در انسان پیدا می‌شود خواه آنکه این اعتقاد ناشی از برهان علمی باشد و یا در اثر ایمان به گفته‌های اولیاء حاصل شده باشد. به هرحال پس از این اعتقاد، انسان احساس می‌کند که ناقص است و باید به کامل متّصل شود و ضعیف است و باید به قوی متّکی گردد و قطره است و باید با دریا متّحد شود و جزء است و باید اتّصال به کل پیدا کند؛ از این‌رو یک حالت هیجان و رغبت شدیدی از نوع رغبت بازگشت فرع به اصل در وی پدید می‌آید. این رغبت شدید در اصطلاح عارفان “اراده” نامیده می‌شود[۹].[۱۰]
اراده آزاد
اراده‌ای که تابع قانون علّیّت نباشد[۱۱].[۱۲]
اراده تشریعی
معنای اراده تشریعی این است که خدا این‌طور راضی است، خدا این‌چنین می‌خواهد[۱۳].[۱۴]
اراده تکوینی
اراده تکوینی، یعنی قضاء و قدر الهی که اگر چیزی قضا و قدر حتمی الهی به آن تعلق گرفت، معنایش این است که در مقابل قضا و قدر الهی دیگر کاری نمی‌شود کرد[۱۵]. مقصود از اراده تکوینی، قضا و قدر حتمی الهی است[۱۶].[۱۷]
اراده کامله
اراده کامله، اراده‌ای است بالفعل و ازلی و احتیاج به انگیزه و محرّک و باعث ندارد، مانند اراده باری‌تعالی و همچنین عقول مجرده که حکمای الهی به آن قائل‌اند[۱۸].[۱۹]
اراده نیک
اراده نیک انسان یعنی در مقابل فرمان‌های وجدان مطیع مطلق باشد[۲۰].[۲۱]
منابع
پانویس
- ↑ حشمت‌پور، محمد حسین، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج ۲، ص ۴۴۲.
- ↑ القاموس‌المحیط، ج۱، ص۴۱۵ «رود».
- ↑ اقرب‌الموارد، ج۲، ص۴۵۵ «رود»؛ شمس‌العلوم، ج۴، ص۲۶۸۱؛ المنجد، ص۲۸۶ «راد».
- ↑ حشمت‌پور، محمد حسین، دائرةالمعارف قرآن کریم ج ۲، ص ۴۴۲.
- ↑ فلسفه اخلاق، ص۴۹.
- ↑ مقالات فلسفی (۲)، ص۱۷۱؛ مجموعه آثار، ج۷، ص۱۳۰.
- ↑ مجموعه آثار، ج۷، ص۳۵۹.
- ↑ مجموعه آثار، ج۲، ص۲۸۱.
- ↑ مجموعه آثار، ج۷، ص۱۲۷؛ مقالات فلسفی جلد دوم، ص۱۶۷.
- ↑ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۷۴.
- ↑ مجموعه آثار، ج۱، ص۳۸۸.
- ↑ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۷۴.
- ↑ حماسه حسینی، جلد اول، ص۳۱۷ و جلد سوم، ص۳۴۸.
- ↑ محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر، ص ۷۴.
- ↑ حماسه حسینی، جلد اول، ص۳۱۷.
- ↑ حماسه حسینی، جلد سوم، ص۳۴۸
- ↑ محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر، ص ۷۴.
- ↑ مجموعه آثار، ج۵، ص۴۳۱.
- ↑ محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر، ص ۷۴.
- ↑ فلسفه اخلاق، ص۷۰.
- ↑ محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر، ص ۷۴.