سلفی‌گری

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
(تغییرمسیر از سلفی)

«سَلَفِی»، «سَلَفِیت» یا «سلفی‌گری» به معنای بازگشت به افکار و رفتار و روش پیشینیان است. گروه‌هایی از وهابیّون خود را سلفی می‌دانند و معتقدند که بهترین دوره و بهترین شیوه، عصر پیامبر اکرم(ص) و دوران نزول وحی و عمل به سنّت پیامبر خداست.

مقدمه

«سَلَفِی»، «سَلَفِیت» یا «سلفی‌گری» به معنای پیروی از اندیشه و رویۀ اندیشمندان برجستۀ گذشته، نام و صفتی است که گروهی از اندیشمندان مسلمان در سدۀ چهارم هجری برای خود برگزیدند. در آغاز شکل‌گیری تفکر سلفی، مذهب فقهی حنبلی، بستر اصلی این تحول فکری بوده است و بانیان آن سعی بر آن داشتند که اندیشه‌های خود را به احمد بن حنبل نسبت دهند. «احمد بن حنبل» امام مذهب فقهی حنبلی محسوب می‌شود (۲۴۱- ۱۶۴ هـق) آرای فقهی او از راه شاگردانش و نیز کتاب معروف «مسند احمد بن حنبل» به دست آمده است. سبک علمی او به حدیث بیشتر تمایل دارد، تا رأی و اجتهاد.

مبانی اولیۀ نظام فکری ابن تیمیه از دو عامل فقهی و کلامی شکل گرفت، در فقه، مذهب حنبلی را که خاندان وی سخت به آن پایبند بودند، پذیرفت و در کلام به مذهب اشعری که در محیط علمی دمشق در عصر وی به مذهب سنت شهرت داشت، پیوست[۱].[۲]

عقاید سلفی‌ها و حمله به سایر عقاید

وهابیان مدّعی‌اند که روش گذشتۀ امت اسلامی را که به زمان نزول وحی و عصر پیامبر نزدیک‌تر است انتخاب کرده‌اند و در فهم دین و شریعت، پیرو سلف‌اند، یعنی آنان‌که در قرون اوّلیۀ اسلام می‌زیستند[۳]. این ادعا، ظاهر پسندیده‌ای دارد، لکن باطن آن نوعی تعطیل‌کردن عقل و جمود بر بعضی ظواهر و مخالفت با اجتهاد و پذیرش هرچیزی است که در احادیث آمده است.

وهابیّون با چنین دیدگاه‌هایی به افکار عمومی مسلمانان و بخصوص شیعه حمله می‌کنند و بنیانگذار وهابیت جدید (محمّد بن عبد الوهّاب) نیز چنین تفکراتی داشته است. گاهی سلفی‌گری به عنوان نواندیشی در تفکرات دینی و پیراستن باورها از خرافات و بازگشت به اسلام راستین و اصول‌گرایی مطرح می‌شود. این نگرش در جوامع شیعی و اهل سنت پیامدها و نتایج گوناگونی داشته است. پیدایش برخی متفکرین و صاحبان اندیشه‌های اصلاحی و دعوتهای انقلابی و گرد آمدن اقشاری از جوانان با انگیزه‌های دینی بر محور چنین اندیشه‌های اجتماعی سیاسی از رهاوردهای سلفی‌گری نوین است. (...) هرچند افکار و اندیشه‌های برخی از اینان جای نقد فراوان دارد، لکن تفکّر نوین اینان موجی از اسلام‌گرایی در نسل معاصر پدید آورده است. در کشورها و مجامع شیعی، نهضت بازگشت به خویشتن و اسلام ناب و تکیه بر اصول و آرمان‌های دین، به نوعی دیگر و با صبغۀ خاصّ خود مطرح بوده و با تفکر سلفی‌گری که در حال حاضر در جهان اسلام مطرح است، تفاوت دارد[۴].

منابع

پانویس

  1. فقه سیاسی، ج۱۰، ص۲۸۲ ـ ۲۷۹.
  2. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۲، ص۱۴۴.
  3. دربارۀ سلفی‌گری می‌توان به منابع زیر مراجعه کرد: «الفکر السلفی»، «السلفیة مرحلة زمنیّه» محمّد سعید رمضان البوطی، «العقاید السلفیّه» آل ابو طامی، «عقیدة السلف و اصحاب الحدیث» صابونی، «العقیدة السلفیه»، «السلفیه و اعلامها فی موریتانیا»، شیخ طیب بن عمر، «العقیدة السلفیه بین الامام ابن حنبل و الامام ابن تیمیّه»، سیّد عبد العزیز السیلی، «الرسائل السلفیه فی احیاء سنّة خیر البریّه»، محمّد بن علی شوکانی، «السلفیه بین اهل السنّة و الامامیه»، سیّد محمّد الکثیری، «سلفیه، بدعت یا مذهب» ترجمۀ حسین صابری از «السلفیه مرحلة زمنیه»
  4. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۱۴.