ذوی القربی

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ذوی القربی در قرآن | ذوی القربی در حدیث | ذوی القربی در کلام اسلامی - ذوی القربی در فقه سیاسی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ذوی القربی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

ذوی القربی به معنای خویشاوندان، نزدیکان صاحبان قرابت و خویشاوندی. در اصطلاح قرآنی به خویشاوندان پیامبر خدا گفته شده است. به آن "قربی" و "ذی القربی" هم گفته می‌شود. آیۀ قرآن اجر رسالت پیامبر را مودّت ذوی القربی دانسته است: ﴿قل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ ابن عباس نقل می‌کند: چون این آیه نازل شد، گفتند: یا رسول الله، این خویشاوندان تو که مودّت آنان بر ما واجب شده چه کسانی‌اند؟ فرمود: علی و فاطمه و پسران آن دو. این همان لکم المودّة الواجبة است که در زیارت جامعه نیز آمده است. مهرورزی نسبت به خاندان رسول یکی از واجبات به شمار می‌رود.

مقدمه

در روایات متعددی نیز مقصود از آنان، ائمه، اهل بیت، عترت پیامبر، اصحاب کساء شمرده شده است. در حدیثی از امام علی(ع) نقل شده است: "بر شما باد محبّت به دودمان پیامبرتان، که این حق الهی بر شماست و حق شما را بر خدا حتمی ساخته است، آیا سخن خداوند را نمی‌بینید که فرمود: بگو: از شما چیزی بر ابلاغ رسالت نمی‌خواهم مگر دوستی دربارۀ خویشاوندان؟" در پرداخت خمس نیز، یکی از مصارف آن "ذوی القربی" است که این نام در کنار خدا و رسول قرار گرفته است: ﴿فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى﴾ و در روایات متعددی مقصود از ذی القربی در آیه، خویشاوندان پیامبر و سادات از نسل او به شمار آمده است. مهرورزی و محبت به اهل بیت پیامبر که پاداش رسالت قرار داده شده، ثمره‌اش به خود امّت برمی‌گردد و از این مودّت، در دنیا و آخرت بهره‌مند می‌شوند و مورد رحمت الهی و شفاعت عترت قرار می‌گیرند. در آیه‌ای به این حقیقت چنین اشاره شده است: ﴿قُلْ مَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ...﴾. در قرآن، نیکی به ذوی القربی نیز به عنوان یک کار پسندیده مطرح است: ﴿وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُواْ الصَّلاةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ﴾.

خاندان پیامبر و امامان معصوم برای اثبات فضایل خویش و نکوهش از ظلم دیگران به اهل بیت، پیوسته به این آیه استشهاد می‌کردند. به عنوان نمونه وقتی امام سجاد(ع) را به صورت اسیر وارد دمشق کردند، مردی از شامیان زخم زبان زد و بر کشته شدن مردان این قافلۀ اسیر شادمانی نمود. امام سجاد(ع) به او فرمود: آیا قرآن خوانده‌ای؟ گفت: آری. فرمود: آیا آیۀ ﴿قل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ را خوانده‌ای؟ گفت: مگر شما همانانید؟ فرمود: آری.

جستارهای وابسته

• آل
• خویشان

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ غدیر

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: