بحث:کوفه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۸

کوفه یکی از شهرهای عراق که در زمان حکومت علی (ع) مقر خلافت آن حضرت بود. امیرالمؤمنین (ع) دوران پنج ساله زمامداریش را در این شهر گذراند. کوفه در زمان خلیفه دوم در غرب نهر فرات بنا شد. در احادیث، شهری با فضیلت به حساب آمده و مسجد کوفه در این شهر، یکی از ارجمندترین مساجد است. حضرت علی (ع) در همین شهر حکومت کرد و به شهادت رسید. سال‌های بعد نیز کوفه یکی از پرحادثه‌ترین شهرهای جهان اسلام بود. قیام مسلم بن عقیل و خروجِ توابین در کوفه بود. شهادت امام حسین (ع) در کربلا نیز نزدیکی همین شهر اتفاق افتاد. در سال‌های حکومت امویان و عباسیان، پیوسته وضعی متلاطم داشت. مردم آنجا نیز به بی‌وفایی و ناپایداری معروف‌اند^[۱].

مقدمه

از شهرهای مهم و تاریخی عراق، که پیشتر در قلمرو حکومت ساسانیان بود و در زمان خلیفۀ دوم به تصرف مسلمانان درآمد و ابتدا نقشۀ مسجد جامع طرّاحی شد و گسترش شهر بر محور آن انجام گرفت و محلّ استقرار نیروهای رزمنده و قبایل عرب مسلمان گشت و عظمت یافت.

در تاریخ اسلام، شاهد حوادث بسیار و تحوّلات شگفت بوده است. امیر المؤمنین (ع) کوفه را مقرّ خلافت خویش قرار داد. و بنا به روایات، امام زمان (ع) نیز پس از ظهور، در کوفه مستقر خواهد شد و سپاهیان خویش را از آنجا به اطراف اعزام خواهد نمود.^[۲] از این شهر با نام "کوفان" هم یاد شده است.

کوفه شهر بافضیلتی است و در روایات از آن ستایش شده و امام صادق (ع) دربارۀ آن سرزمین فرموده است: "خاکی است که دوستدار ماست، ما هم آن را دوست داریم"^[۳]، کوفه سرزمین شیعیان اهل بیت بوده و چهره‌های درخشانی از این شهر و قبایل اطرافش در راه علی (ع) و امام حسین (ع) و اهل بیت پیامبر جانفشانی کرده‌اند و امویان پیوسته بغض و کینۀ شیعه علی (ع) را در این سرزمین در دل داشته و به سرکوبی آنان پرداختند. قیام‌های متعددی در این شهر به هواداری اهل بیت و مبارزه با جبّاران اموی و عباسی شکل گرفته است.

منابع فراوانی دربارۀ تاریخ، پیشینه، بزرگان، حوادث، فضایل و قبایل این شهر وجود دارد که طالبان به آنها مراجعه کنند^[۴].^[۵]

فهرست مدخل کوفه

مقدمه

تاریخ بنای کوفه

علت نام‌گذاری کوفه

فرآیند شکل‌گیری و ساختار اجتماعی کوفه (قبایل کوفه)

فتح عراق از آغاز تا سقوط مدائن

بنای کوفه

جغرافیای تاریخی منطقه کوفه

ترکیب ساکنان کوفه

نقش سیاسی و نظامی

کوفه از آغاز تا مرکزیت خلافت

کوفه در خلافت عمر بن خطاب

کوفه در زمان عثمان

کوفه و فتح ایران

کوفه مرکز خلافت اسلامی

کوفه در خلافت امیرالمؤمنین علی(ع)

کوفه و فتنه خوارج

شهادت امام علی(ع) در مسجد کوفه

کوفه و امام حسن مجتبی(ع)

کوفه در دوران امویان

کوفه در دوران حاکمیت معاویه

کوفه و قیام امام حسین(ع)

کوفه پس از واقعه کربلا

ظهور خلافت عباسیان در کوفه

مشاهیر کوفه

حاکمان کوفه

صحابه و تابعین در کوفه

مردم کوفه

نقاط قوت

نقاط ضعف

نقش معنوی، علمی و فکری

مساجد مشهور کوفه

کوفه مرکز نشر معارف اسلام

کوفه و تشیع

نقش کوفه در پیدایش فرقه‌های مذهبی

تأسیس حوزه علمیه نجف اشرف و پایان حیات علمی کوفه

منابع

سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت.

پانویس

↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۹۲.
↑ ارشاد، مفید، ج ۲ ص ۳۷۹
↑ «تُرْبَةٌ تُحِبُّنَا وَ نُحِبُّهَا»؛ سفینة البحار، ج ۲ ص ۴۹۹
↑ از جمله ر. ک: «فضل الکوفه و مساجدها» مشهدی، «تاریخ الکوفه» براقی، «کوفه از نظر مذهبی» سیّد عباس حسینی، «العتبات المقدسه فی الکوفه» طریحی، «معجم البلدان» حموی، ذیل نام این شهر، «دانشنامۀ امام علی»، ج ۹ مقالۀ کوفه، «سیمای کوفه» گلی زواره‌ای، «فرهنگ عاشورا»، ذیل عنوان کوفه، «کوفه، پیدایش شهر اسلامی»، هشام جعیط، ترجمه ابو الحسن سروقد مقدم، فصلنامۀ «مشکوة»، شمارۀ ۵۳ مقالۀ «مردم‌شناسی کوفه»
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۱۵.

موقعیت جغرافیایی

تاریخچه

مساجد و مکان‌های زیارتی

مدارس علمیه

مشاهیر

آرامگاه‌های تاریخی

نژاد و زبان

ساختار سیاسی

بافت اجتماعی

ادیان و مذاهب

پیشینه اسلام

پیشینه تشیع

وضعیت کنونی شیعیان

جمعیت شیعیان

شخصیت‌های شیعی

[1] محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۹۲.

[2] ارشاد، مفید، ج ۲ ص ۳۷۹

[3] «تُرْبَةٌ تُحِبُّنَا وَ نُحِبُّهَا»؛ سفینة البحار، ج ۲ ص ۴۹۹

[4] از جمله ر. ک: «فضل الکوفه و مساجدها» مشهدی، «تاریخ الکوفه» براقی، «کوفه از نظر مذهبی» سیّد عباس حسینی، «العتبات المقدسه فی الکوفه» طریحی، «معجم البلدان» حموی، ذیل نام این شهر، «دانشنامۀ امام علی»، ج ۹ مقالۀ کوفه، «سیمای کوفه» گلی زواره‌ای، «فرهنگ عاشورا»، ذیل عنوان کوفه، «کوفه، پیدایش شهر اسلامی»، هشام جعیط، ترجمه ابو الحسن سروقد مقدم، فصلنامۀ «مشکوة»، شمارۀ ۵۳ مقالۀ «مردم‌شناسی کوفه»

[5] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۱۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۴۸: / خط ۴۸: @@
 ==== نقش کوفه در پیدایش فرقه‌های مذهبی ====
 ==== تأسیس [[حوزه علمیه نجف اشرف]] و پایان [[حیات]] علمی کوفه ====
-==مقدمه==
-*شهر کوفه در سال ۱۷ ق به دستور [[عمر بن خطاب]] و به دست [[سعد بن ابی وقاص]] فرمانده سپاه مسلمانان در جنگ با ایرانیان پی‏‌ریزی شد. هدف از تأسیس این شهر، بنیان‏گذاری یک پادگان نظامی در نزدیکی ایران، به منظور پشتیبانی نیروهای عمل ‏کننده در داخل ایران بوده است<ref>  محمد بن جریر طبری، تاریخ طبری، ج ۳، ص ۱۴۵.</ref>. عمر دستور داده بود گنجایش مسجد این شهر، به گونه‌‏ای باشد که تمام جمعیت نظامی را در خود جای دهد و مسجدی که طبق این دستور ساخته شد، می‏‌توانست چهل هزار تن را در خود پذیرا باشد<ref>  یاقوت حموی، معجم البلدان، ج ۴، ص ۴۹۱</ref>.
-*بنابراین شهر کوفه، در آغاز تأسیس، حدود چهل هزار جمعیت نظامی داشته است. با توجه به این‏که بسیاری از این جمعیت، زن و فرزند خود را نیز همراه داشته‏‌اند، با احتساب حداقل یک زن و یک فرزند برای هر سرباز، به جمعیتی معادل ۱۲۰ هزار تن برای این شهر هنگام تأسیس دست می‌‏یابیم.
-*[[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} در سال ۳۶ ق این شهر را مرکز خلافت خود برگزید. از آن پس، این شهر در تاریخ پر فراز و نشیب خود، حوادث فراوانی را پشت سر گذاشته است.
-*مردم این شهر در طول تاریخ با وجود دارا بودن صفات برجسته و پسندیده، دارای صفات ناشایست و نکوهیده‏‌ای نیز بوده‌‏اند که در سخنان [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} به خوبی منعکس شده است.
-*از روایات استفاده می‏‌شود که کوفه، پس از ظهور و قیام [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ پایتخت حکومتی و مرکز خلافت و مقر دولت آن بزرگوار خواهد بود. مفضل از [[امام صادق]]{{ع}} پرسید: سرور من! خانه [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} و محل اجتماع مؤمنان کجا خواهد بود؟ آن حضرت فرمود: مقر حکومتش، کوفه و مجلس حکم‌‏فرمایی‏‌اش مسجد جامع آن و بیت المال و محل تقسیم غنایم مسلمانان، مسجد سهله خواهد بود و خلوتگاه او موضعی است که ریگ‌‏های سفید سرزمین نجف است<ref>{{عربی|اندازه=120%|" دَارُ مُلْكِهِ‏ الْكُوفَةُ وَ مَجْلِسُ‏ حُكْمِهِ‏ جَامِعُهَا وَ بَيْتُ‏ مَالِهِ‏ وَ مَقْسَمُ غَنَائِمِ الْمُسْلِمِينَ مَسْجِدُ السَّهْلَةِ وَ مَوْضِعُ خَلَوَاتِهِ الذَّكَوَاتُ الْبِيضُ مِنَ الْغَرِيَّيْن‏"}}، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۱</ref>.
-*روزی [[امام صادق]]{{ع}} در نقطه‌‏ای پشت کوفه دو رکعت نماز گزارد و به یار باوفایش [[ابان بن تغلب]] فرمود: "اینجا محل خانه [[امام مهدی|قائم]]{{ع}} است"<ref>{{عربی|اندازه=120%|" وَ مَوْضِعُ‏ مَنْزِلِ‏ الْقَائِم‏‏"}}‏، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۴، ص ۵۷۱، ح ۲</ref>.
-*از [[امام باقر]]{{ع}} پرسیدند: "پس از مکه و مدینه، کدامین بقعه از بقاع پروردگار افضل است؟ فرمود:
-کوفه<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۳۱، ح ۱</ref>. سپس ضمن شمارش ویژگی‌‏های کوفه فرمود: عدالت خداوند سبحانه و تعالی آن‏جا ظاهر می‌‏شود، و [[امام مهدی|قائم]]{{ع}} و دیگر قائمان- قیام‌‏کنندگان به قسط که پس از او می‌‏آیند- آن‏جا ساکن می‏‌شوند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۳۶۱ - ۳۶۲.</ref>.
 ==منابع==