بحث:زمینه‌سازان ظهور چه ویژگی‌هایی دارند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «==پاسخ اجمالی== ==ویژگی‌های اعتقادی زمینه سازان ظهور== *از روایات به روش...» ایجاد کرد) |
(←پانویس) |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
==[[تشکیل حکومت]]، [[کاملترین]] شکل [[انتظار]] عملی== | ==[[تشکیل حکومت]]، [[کاملترین]] شکل [[انتظار]] عملی== | ||
*از آنجا که [[مأموریت امام زمان]]{{ع}} ایجاد [[حکومت عدل جهانی]] و برچیدن بساط [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] در سراسر [[جهان]] است و چنین مأموریتی، تنها به وسیلۀ شخص [[امام زمان]] تحقق نمی‌پذیرد، بلکه [[یاری]] و [[نصرت]] [[مؤمنین]] نیز لازم است. بر این اساس کاملترین شکل انتظارِ عملی، [[تشکیل حکومت اسلامی]] به [[رهبری]] [[فقیه]] [[عادل]]، [[آگاه]]، مدیر و [[مدبر]] است<ref>ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴ ـ ۹۶.</ref>. | *از آنجا که [[مأموریت امام زمان]]{{ع}} ایجاد [[حکومت عدل جهانی]] و برچیدن بساط [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] در سراسر [[جهان]] است و چنین مأموریتی، تنها به وسیلۀ شخص [[امام زمان]] تحقق نمی‌پذیرد، بلکه [[یاری]] و [[نصرت]] [[مؤمنین]] نیز لازم است. بر این اساس کاملترین شکل انتظارِ عملی، [[تشکیل حکومت اسلامی]] به [[رهبری]] [[فقیه]] [[عادل]]، [[آگاه]]، مدیر و [[مدبر]] است<ref>ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴ ـ ۹۶.</ref>. | ||
==پاسخ تفصیلی== | |||
==ویژگی‌های [[اعتقادی]] [[زمینه سازان ظهور]]== | |||
*از [[روایات]] به روشنی به دست می‌آید؛ کسانی که برای [[انقلاب]] بزرگ [[امام زمان]]{{ع}} تلاش می‌کنند، دارای صفات و ویژگی‌هایی هستند که در بخش‌های زیر قابل بررسی است: | |||
*ویژگی‌های [[اعتقادی]]: | |||
#[[شناخت]] [[پروردگار]]: [[خداوند متعال]]، فلسفۀ اساسی [[آفرینش]] [[انسان‌ها]] را [[عبادت]] و [[بندگی]] معرفی فرموده است؛ آنجا که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ}}<ref>«و پریان و آدمیان را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند» سوره ذاریات، آیه ۵۶.</ref>، این امر مهم زمانی پدید می‌آید که [[شناخت]] [[انسان‌ها]] به آن [[ذات مقدس]]، فراهم آید و پس از آن راه رشد، هموار و موانع بر طرف میشود. [[زمینه‌سازان ظهور]] و [[یاران امام مهدی]]{{ع}}، [[خداوند]] را آنگونه که [[شایسته]] است می‌شناسند. [[حضرت علی]]{{ع}} [[شناخت]] والای [[خداوند]] را در چنین افرادی، چنین [[وصف]] فرموده است<ref>اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۲۹، ح۶۶: «مردانی مؤمن که خدا را چنان که شایسته است شناخته‌اند و آنان، یاران مهدی{{ع}} در آخرالزمانند». </ref>: {{متن حدیث|"رِجالٌ مُؤمِنُونَ عَرِفُوا اللهَ حَق مَعرِفَتِهِ وَهُمْ اَنْصارُالمَهْدِی فِی آخِرِ الزمانِ"}}<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲. </ref>. [[امام صادق]]{{ع}} قلب‌های این گروه را بسان پولاد دانسته، می‌فرماید<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷، ح۸۲: «آنان مردانی‌اند که دل هایشان گویا پاره‌های آهن است، هیچ تردیدی نسبت به خداوند قلب هایشان را نیالاید و قلب هایشان از سنگ استوارتر است».</ref>: {{متن حدیث|"رِجالٌ کَاَن قُلُوبَهُم زُبُرُ الحَدِیدِ لایَشُوبُها شَکٌ فِی ذاتِ اللهِ اَشَد مِنَ الحَجَرِ..."}}<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.</ref> | |||
#[[شناخت امام زمان]]{{ع}}: یکی از ویژگی‌های مهم [[زمینه‌سازان ظهور]]، [[شناخت]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} است. البته [[شناخت امام]] در هر زمان بر [[پیروان]]، لازم و ضروری است؛ ولی آنچه [[شناخت]] [[امام دوازدهم]] را از اهمیتی دو چندان برخوردار می‌سازد، شرایط ویژۀ او (مثل ولادت [[پنهان]]، [[زندگی]] پنهانی، امتحانات سخت و دشوار، و...) است. آنها [[امام]] خویش را به [[بهترین]] وجه می‌شناسند و این [[شناخت]] آگاهانه در تمام وجودشان [[رسوخ]] کرده است. بنابراین [[زمینه‌سازی برای ظهور]] آن [[حضرت]]، بدون [[شناخت]] آن بزرگوار امکان پذیر نخواهد بود. در [[روایات]] آمده است: «مَنْ مَاتَ وَلَمْ یَعرِفْ اِمامَ زَمانِهِ ماتَ مِیتَهً جَاهِلیهً»<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۴۰۹؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۷۸، ح۲: «هر کس بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد به مرگ جاهلی خواهد مرد».</ref>، [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|"اِعرِفْ اِمامَکَ فَاِذا عَرَفْتَهُ لَمْ یَضُرکَ؛ تَقَدمَ هَذا الامرُ اَمْ تَأَخرَ... فَمَنْ عَرَفَ اِمامَهُ کانَ کَمَنْ هُوَ فِی فُسْطاطِ القائِمِ"}}<ref>نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص ۳۳۱، ح۷: «امام زمان خویش را بشناس، پس وقتی او را شناختی، پیش افتادن و یا تأخیر این امر (ظهور)، آسیبی به تو نمی‌رساند... پس هر آن کس که امام خویش را بشناسد، مانند کسی است که در خیمه قائم{{ع}} باشد».</ref> | |||
*[[حضرت مهدی]]{{ع}} هر چند در پس پردۀ [[غیبت]] است؛ ولی هرگز [[جمال]] وجودش برای انسان‌های [[مهدی]] [[باور]] و [[مهدی]] [[یاور]] [[پنهان]] نبوده است. اگر [[معرفت]] به آن [[حضرت]] نباشد، دیدن ظاهری ایشان نیز سودی در بر نخواهد داشت؛ چنان که کسانی بودند همواره [[جمال]] دلنشین [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه اطهار]]{{ع}} را [[زیارت]] می‌کردند، ولی بهرۀ معرفتی چندانی از آن اسوه‌های [[آفرینش]] نمی‌بردند. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|"وَمَنْ عَرَفَ اِمامَهُ ثُم ماتَ قَبْلَ اَنْ یَقُوْمَ صاحِبُ هَذا الاَمرِ کانَ بِمَنزِلَهِ مَنْ کانَ قاعِداً فِی عَسْکَرِهِ لا بَل بِمَنزِلَهِ مَنْ قَعَدَ تَحْتَ لِوائِهِ"}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۳۷۱، ح۲: «هر آن کس که امامش را نشناسد و پیش از قیام صاحب این امر از دنیا برود، بسان کسی است که در سپاه آن حضرت خدمت گزاری خواهد کرد؛ نه بلکه مانند کسی است که زیر پرچم آن حضرت است».</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} با تأکید، [[شیعیان]] را به [[شناخت خداوند]]، [[پیامبر]] و [[حجت‌های الهی]] فرا خوانده، از جمله در [[دوران غیبت]] [[خواندن]] دعای زیرا را سفارش فرموده است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۳۳۷، ح۵؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۴۲، ح۲۴؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص ۱۶۶: «خدایا! خود را به من بشناسان. پس همانا اگر خود را به من نشناسانی پیامبرت را نمی‌شناسم. پروردگارا! فرستاده ات را به من بشناسان پس به درستی که اگر پیامبرت را به من نشاسانی حجتت را نمی‌شناسم. خداوندا! حجت خود را به من بشناسان، پس اگر حجت خود را به من نشناسانی از دینم گمراه شده‌ام».</ref>: {{متن حدیث|"اَللهُم عَرفْنی نَفْسَکَ فَاِنکَ اِنْ لَم تُعَرفْنی نَفْسَکَ لَمْ اَعْرِفْ نَبِیکَ، اَللهُم عَرفْنی رَسُولَکَ فَاِنکَ اِنْ لَمْ تُعَرفْنی رَسُولَکَ لَمْ اَعْرِفْ حُجتَکَ، اَللهُم عَرفْنی حُجتَکَ فَاِنکَ اِنْ لَمْ تُعَرفْنی حُجتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دینی"}}<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.</ref> | |||
*از جمله [[راه‌های شناخت امام]] زمان عبارتند از: | |||
# [[معرفت]] [[علمی]]: تلاش برای [[آگاهی]] بیشتر از [[حضرت]]، یا از طریق شنیدن از بزرگان و یا مطالعه کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده است<ref>ر.ک. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰-۱۱۷.</ref>. | |||
#[[شناخت قلبی]] و روحی: راه دوم به وسیله [[ارتباط روحی]] و [[معنوی]] با [[دعا]] و [[توسل]] است: همانطور که در [[زیارت جامعه]] می‌فرماید: "خدایا از تو می‌خواهم که مرا از آشنایان به [[امامان]] و به [[حق]] و [[حقوق]] آنان قرار دهی"<ref>ر.ک. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰-۱۱۷.</ref>. | |||
==ویژگی‌های [[رفتاری]] [[زمینه سازان ظهور]]: [[آمادگی]] روحی و روانی== | |||
*ویژگی‌های [[رفتاری]]: | |||
*در این بخش به اموری اشاره میشود که نمادهای [[رفتاری]] یک [[منتظر]] [[توانمند]] است. این ویژگی‌ها به طور عمده تحت عنوان "[[اطاعت]] محض از [[خداوند]] و اولیای او" گرد می‌آیند؛ زیرا [[شناخت خداوند]] و [[امام زمان]]{{ع}} و [[اعتقاد]] به آنان، باید عملی شود و تبلور [[حقیقی]] آن در [[اطاعت]] محض از آن [[انوار]] [[پاک]] ظاهر گردد. همسو کردن رفتارها، نیت‌ها و جهت گیری‌ها، طبق خواست [[رهبر]] [[الهی]]، از مهم‌ترین ویژگی‌های رهروان [[راستین]] است و این به خوبی در [[یاران امام مهدی]]{{ع}} وجود دارد. اگر کسی در مرحلۀ [[شناخت]]، در حد ممکن [[معرفت]] کسب کرد، در مرحله [[اطاعت]] دچار [[تردید]] نخواهد شد. اگر کسی در آن مرحله دچار [[تردید]] و یا نقصان معرفتی باشد، در مرحلۀ [[اطاعت]] هرگز پیرو خوبی نخواهد بود. امروزه که [[حضرت مهدی]]{{ع}} در پس پردۀ [[غیبت]] است، باید به [[اراده]] و فرمانش گردن نهاد و اگر کسی اکنون از [[دستورات]] آن [[حضرت]] [[اطاعت]] کند، در [[زمان ظهور]] نیز چنین خواهد بود. [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} در این‌باره فرمود<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص ۲۸۶، ؛ طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبه، ص ۴۵۶: «خوشا به حال کسی که، قائم اهل بیت مرا درک کند؛ حال آنکه پیش از قیام او نیز پیرو او باشد. با دوست او دوست و با دشمن او دشمن و با رهبران و پیشوایان هدایتگر پیش از او نیز دوست باشد. اینان همنشین و دوستان من و گرامی‌ترین امت من، در نزد من هستند».</ref>: {{متن حدیث|"طوُبی لِمَنْ اَدرَکَ قائِمَ اَهلِ بَیْتی وَ هُوَ مُقتَدٍ بِهِ قَبْلَ قِیامِهِ یَتَولی وَلیهُ وَیَتَبرأُ مِنْ عَدُوهِ وَیَتَوَلی الاَئِمهَ الهادِیَهَ مِنْ قَبْلِهِ اوُلئِک رُفَقائی وَ ذَوُو وُدی وَ مَوَدتی وَاَکْرَمُ اُمتی عَلَی"}}<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.</ref> | |||
*[[اطاعت]] و [[پیروی]] از [[خداوند]] و [[حجت]] او در عناوین زیر قابل بررسی است: | |||
*[[آمادگی]] روحی و روانی: اساسی‌ترین ویژگی در بخش [[رفتار]] ایجاد "[[آمادگی]] روحی و روانی" در خود است. برای [[درک]] [[زمان ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} این امرِ مهم، فقط با [[عمل به واجبات]] و ترک [[محرمات]] حاصل میشود. [[زمینه‌ساز]] [[راستین]] به خوبی می‌داند محبوب‌ترین [[کارها]] نزد [[امام زمان]]، "انجام [[واجبات]] [[دینی]]" و "ترک [[محرمات]]" است. او به درجه‌ای از [[ایمان]] می‌رسد که [[توفیق]] در [[عمل به واجبات]] و ترک [[کارهای حرام]] را [[بهترین]] لذت‌های [[زندگی]] می‌داند. [[پیشوایان معصوم]]{{ع}} نیز هرگاه از حالت انسان‌های [[دوران غیبت]] یاد می‌کردند، به مناسبت از انجام [[واجبات]] و [[پروای الهی]] سخن می‌گفتند. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|"إِن لِصَاحِبِ هَذَا الأَمرِ غَیبَه فَلیتقِ اللهَ عَبدٌ وَ لیتَمَسک بِدِینِهِ..."}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۳۵: «همانا برای صاحبِ این امر، غیبتی است؛ پس باید تقوا پیشه نماید و به دین خود چنگ زند...».</ref> کسانی که [[صاحب]] [[آمادگی]] روحی و روانی بالایی نشوند، هرگز نمی‌توانند [[یار]] و [[یاور]] خوبی برای آن [[حضرت]] باشند؛ چرا که آنان با کمترین فشاری که برایشان وارد میشود، عرصه را خالی می‌کنند. بی‌گمان برای [[حضرت مهدی]]{{ع}} یارانی هست که [[قوت]] و [[قدرت]] بالای روحی و روانی دارند تا بتوانند بر [[دشمنان]] چیره شوند. | |||
*لازم به یادآوری است افزون بر انجام [[واجبات]] و ترک [[محرمات]] "رعایت [[آموزه‌های اخلاقی]]" نیز اهمیت والایی دارد، [[امام صادق]]{{ع}} در این‌باره می‌فرماید: {{متن حدیث|"مَن سُر أَن یکُونَ من أَصحَابِ القَائِمِ فَلینتَظِر وَ لیعمَل بِالوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الأخلَاقِ وَ هُوَ مُنتَظِر"}}<ref>نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۲۰۰، ح ۱۶: «هر کسی که شادمان میشود از اینکه از یاران قائم باشد، پس باید منتظر باشد، پرهیزگاری پیشه کند و نیکویی‌های اخلاق را انجام دهد؛ در حالی که منتظر است».</ref> [[پروای الهی]] در همۀ زمان‌ها [[واجب]] است؛ اما به [[دلیل]] شرایط خاص، در [[دوران غیبت]] اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که در این زمان عوامل فراوانی دست به دست هم داده تا [[انسان‌ها]] را به [[بیراهه]] بکشاند و [[گمراه]] سازد<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.</ref>. | |||
==ویژگی‌های [[رفتاری]] [[زمینه سازان ظهور]]: [[آمادگی]] [[اقتصادی]]== | |||
*[[آمادگی]] [[اقتصادی]]: [[آمادگی]] [[اقتصادی]] به عنوان یکی از مؤلفه‌های [[زمینه‌سازی]] به دو گونه قابل [[تفسیر]] است: | |||
#یکی از ویژگی‌های "[[عصر ظهور]]" [[رفاه عمومی]] در همۀ ابعاد [[زندگی]] است. اما این [[رفاه]] و [[آسایش]]، با تلاش و کوشش فراوان [[انسان‌ها]] و آباد کردن [[زمین]] به دست می‌آید. کسانی که در اندیشۀ [[زمینه‌سازی]] برای آن دوران هستند، می‌بایست در [[عصر غیبت]] نیز با تلاش فراوان مواهب [[الهی]] را برای [[خدمت]] به [[بندگان خدا]] به استخدام درآورند. کوشش برای [[فتح]] قله‌های [[دانش]] و [[کشف]] ناشناخته‌های [[جهان هستی]]، یکی از نمونه‌های روشن فعالیت‌های [[نسل]] [[زمینه‌ساز]] است. عقب ماندن از کاروان [[علم]] و [[دانش]]، در همۀ عرصه‌ها، نه فقط باعث سرشکستگی [[نسل]] [[منتظر]] و [[زمینه‌ساز]] در برابر جهانیان است، که خود عاملی برای [[استثمار]] [[بندگان]] [[مستضعف]] و تأمین اهداف [[دشمنان اسلام]] است. از این‌رو [[شایسته]] است [[منتظران]] برای رشد [[توانمندی]] خود، هر چه بیشتر برای کسب [[دانش]] و [[بهره]] مندی از [[موهبت‌های الهی]] کوشش کنند<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱</ref>. | |||
#از آنجایی که مهم‌ترین و متعالی‌ترین [[هدف]] [[قیام حضرت مهدی]]{{ع}}، اقامۀ [[قسط]] و [[عدل]] است و آن هم ارتباط مستقیمی با جنبه‌های [[اقتصادی]] [[زندگی]] دارد، [[منتظر]] او با [[تأسی]] به آن [[امام]] بزرگوار، نه فقط به [[اجرای عدالت]] و [[قسط]] در تمام زوایای [[زندگی]] می‌اندیشد که [[مال]] و [[ثروت]] خود را به گونه‌ای که مورد [[رضایت]] [[امام]] است، صرف می‌کند<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱</ref>. | |||
==ویژگی‌های [[رفتاری]] [[زمینه سازان ظهور]]: [[آمادگی نظامی]]== | |||
*[[آمادگی نظامی]]: کسب [[قدرت]] و [[قوت]] برای مقابله با تهدیدهای [[دشمنان]]، همواره مورد تأکید [[آموزه‌های دینی]] بوده است. [[قرآن کریم]] با صراحت تمام بر این مهم تأکید می‌کند: {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند د» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> این آموزه اگر چه مربوط به همگان و همۀ دوران هاست؛ اما با توجه به حساسیت [[دوران غیبت]] و آستانۀ [[ظهور]]، این [[آمادگی]] اهمیت فراوانی دارد<ref>ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.</ref>. | |||
*یکی از نمودهای [[زمینه‌سازی]] [[توانمند]]، [[آمادگی]] جسمانی برای حضور در [[زمان ظهور]] است. [[امام صادق]]{{ع}} دربارۀ [[ویژگی‌های یاران امام مهدی]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|"فَإِن الرجُلَ مِنهُم یعطَی قُوهَ أَربَعینَ رَجُلاً وَ إِن قَلبَهُ لَأشَد مِن زُبَرِ الحَدِیدِ وَ لَو مَروا بِجِبَالِ لَقَطَعُوهَا لَا یکُونَ سُیوفَهُم حَتی یرضَی اللهُ عَزوَجَل"}}<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص ۶۷۳، ح ۲۶: «مردی از اصحاب او توانایی چهل مرد را دارد و قلب او از پاره آهن استوارتر است و اگر بر کوه‌های آهن بگذرند، آن را بر کنند و شمشیرهای خود را در نیام نکنند تا آنکه خدای تعالی خشنود گردد».</ref> این [[روایت]] بیانگر این مطلب است، افرادی که ادعای [[انتظار]] و [[زمینه‌سازی]] دارند، هرگز نباید دچار تن پروری و [[سستی]] شوند. [[حضرت مهدی]]{{ع}} پس از [[اتمام حجت]] با جهانیان به ناگزیر با [[معاندان]] و [[دشمنان]]، [[جنگ]] خونینی کرده و همانند جد بزرگوار خود، برخورد شدیدی با آنان خواهد داشت. از [[روایات]] استفاده میشود او در این مواجهه از [[یاران]] خود نیز [[استمداد]] می‌طلبد و آنان نیز در نهایت [[شجاعت]] به صف [[مبارزه]] خواهند پیوست. حال چنین یارانی، می‌بایست [[پیش از ظهور]] فراهم آیند و این ممکن نیست مگر با افزایش [[توان]] و [[قدرت جسمانی]] در [[عصر انتظار]]. چنانچه تمامی [[منتظران]] به این امور مهم و اساسی توجه لازم را داشته باشند، بدون [[تردید]] نقش مؤثری برای [[درک]] [[دوران ظهور]] ایفا خواهند کرد<ref>ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.</ref>. | |||
*شاید به جرأت بتوان گفت: نخستین چیزی که در مورد [[زمینه سازان ظهور]] جلب نظر می‌کند، [[صلابت]]، [[نیرومندی]] و [[استواری]] آنان است. بنابراین آنان [[قوی]] و نیرومند هستند و [[زمین]] را برای [[ظهور امام]] آماده می‌سازند. [[امام صادق]]{{ع}} ذیل آیۀ {{متن قرآن|فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَیْکُمْ عِبَادًا لَنَا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ}}<ref>«و چون وعده نخست (از) آن دو (تباهی) فرا رسد بندگانی سخت جنگاور را که داریم بر شما برمی‌انگیزیم که درون خانه‌ها را جست و جو می‌کنند و (این) وعده‌ای انجام یافتنی است» سوره اسراء، آیه ۵.</ref> [[بندگان]] سخت نیرومند را به همین قشر [[تفسیر]] کرده است: «قُلُوبَهُمْ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ، لَا تُزِلُّهُمُ الرِّیَاحُ الْعَوَاصِفُ»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۶.</ref>. ایشان با آنکه دارای "[[دل]]" هستند و [[طبیعت]] [[دل]]، [[نرمی]] و [[رأفت]] است؛ لیکن این [[دل‌ها]] در رویارویی با [[طاغوت‌ها]] و [[ستمگران]]، به تکه‌های آهن بدل می‌شوند که دیگر [[نرمی]] و رقت نمی‌شناسند. [[صلابت]] و [[نیرومندی]]، از ویژگی‌های نسل‌هایی است که خدای تعالی [[مسؤولیت]] تغییر [نظام‌های اجتماعی] و ایجاد [[انقلاب]] را به دوش آنان گذاشته است. همچنین این دو صفت از ویژگی نسل‌هایی است که [[خدای تعالی]]، آنان را در گردنه‌های بزرگ [[تاریخ]] برای انتقال [[مردم]] از مرحله‌ای به مرحله دیگر، [[برگزیده]] و گروه [[زمینه‌سازان]]، دارای این ویژگی‌ها است<ref>ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.</ref>. | |||
*[[امام صادق]]{{ع}} در [[وصف]] [[یاران خاص]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} می‌فرماید<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸. </ref>: «مردانی که گویی [[قلب]] هایشان مانند [[پاره‌های آهن]] است. هیچ چیز نتواند دل‌های آنان را نسبت به [[ذات خداوند]] گرفتار [[شک]] سازد. سخت‌تر از سنگ هستند. اگر بر کوه‌ها حمله کنند، آنها را از هم خواهند پاشید... گویی که بر اسبان خود، مانند [[عقاب]] هستند. بر زین اسب [[امام]] دست می‌کشند و از این کار [[برکت]] طلب می‌کنند. گرد [[امام]] خویش می‌چرخند و در [[جنگ‌ها]] [[جان]] خود را سپر او می‌سازند و هر چه او بخواهد، برایش انجام می‌دهند. مردانی که شب‌ها نمی‌خوابند؛ در نمازشان همهمه‌ای چون صدای [[زنبور عسل]] دارند. شب‌ها بر پای خویش [[ایستاده]] و صبح بر مرکب‌های خود سوارند. [[پارسایان]] شب‌اند و [[شیران روز]]. [[اطاعت]] آنان در برابر امامشان، از [[اطاعت]] کنیز برای آقایش زیادتر است. گویی که [[دل]] هایشان قندیل است. از [[ترس]] [[خدا]] بیمناک و خواهان شهادت‌اند. تمنایشان [[شهید]] شدن در راه خداست. شعارشان این است: "ای [[مردم]]! برای [[خون خواهی]] [[حسین]] به پا خیزید." وقتی حرکت می‌کنند، پیشاپیش آنان به فاصله یک [[ماه]] [[ترس]] و [[وحشت]] حرکت کند، آنان دسته دسته به سوی مولا می‌روند. [[خدا]] به وسیله آنان، [[امام]] [[راستین]] را [[یاری]] می‌فرماید».<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و همو ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref> | |||
*ممکن است [[علت]] تأکید بر قوای [[نظامی]] و جسمانی [[یاران امام زمان]]{{ع}} این باشد که وظیفۀ این گروه، [[مبارزه]] با [[نظام جهانی]] و [[عصیان]] علیه آن است. اینکه [[نظام جهانی]] چیست و چگونه این [[نظام]] در [[خدمت]] به ابرقدرت‌ها و [[هم‌پیمانان]] آنها و حفظ مراکز [[قدرت]] و [[موقعیت]] استراتژیکی‌شان در مناطق مختلف [[دنیا]] عمل می‌کند، یک پرسش جدی است. [[مسؤولیت]] حفظ این مراکز [[قدرت]]، مسؤولیتی بسیار دشوار و [[ظریف]] است که [[نظام جهانی]] در تمام سطوح [[دنیا]] ـ نه تنها در سطوح منطقه‌ای یا کشوری ـ بدان پایبند است. این [[نظام]]، از یک سری معادلات و موازنه‌های ###[[313]]###، [[اقتصادی]]، [[نظامی]] و خبری دقیق شکل گرفته است. همچنین این [[نظام]] از رژیم‌های [[سیاسی]] تشکیل یافته که به عنوان عضو یک [[خانواده]] جهانی محسوب می‌شوند و مجموعه‌ای از خطوط قرمز و سبز و زرد در میان آنها در زمینه حوادث، امتیازها، تنظیم نقش‌ها، تقسیم درآمدها، بازار و منابع [[ثروت]] و مناطق نفوذ وجود دارد. این مجموعه پیچیده، قدرت‌های بزرگ را به [[سلطه]] بر [[دنیا]] [[قادر]] ساخته است؛ همانطور که یک اهرم کوچک، [[انسان]] را در جابه‌جایی اجسام سنگین با کمترین حرکت، توانا می‌سازد. این [[جوانان]] ([[زمینه‌سازان ظهور]] [[امام عصر]] {{ع}})، به سادگی و بی‌هیچ تردیدی، این خطوط قرمز را زیر پا می‌گذارند و معادلات و موازنه‌های مورد توافق را بر هم می‌زنند. همچنین استقرار، توازن و [[شوکت]] جهانی این رژیم‌ها و سازمان‌های بین‌المللی را بی‌اعتبار می‌سازند. این سازمان‌ها و رژیم‌ها، نه [[قدرت]] [[سلطه]] بر این [[جوانان]] را دارند و نه [[توانایی]] [[تحمل]] یا دفعشان را؛ زیرا بیشترین [[توان]] این [[حکومت‌ها]] و هیبت جهانی‌شان، در رویارویی با [[حکومت‌ها]] و سازمان‌هایی همانند خودشان است و آخرین [[سلاح]] آنان [[قتل]]، زندان، [[شکنجه]] و [[تبعید]] است؛ حال آنکه این [[جوانان]] از هیچ‌یک از این امور نمی‌هراسند. از این‌رو، وصفی که در [[روایت]] درباره این گروه به کار رفته، بسیار دقیق است: {{متن حدیث|"لَا تُزِلُّهُمُ الرِّیَاحُ الْعَوَاصِفُ وَ لَا یَمَلُّونَ مِنَ الْحَرَبِ وَ لَا یَجْبُنُونَ وَ عَلَی اللَّهِ یَتَوَکَّلُونَ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ"}}<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۶: «آنان را تندبادها نمی‌لرزاند، از نبرد دلتنگ و ملول نمی‌شوند و نمی‌هراسند، و بر خدا توکل می‌کنند و عاقبت [نیک] از آن پارسایان است».</ref>. بی‌گمان آنکه [در دل] هراسی ندارد، از [[نبرد]] خسته و دلتنگ نمی‌شود و تندبادها او را تکان نمی‌دهد، نیرو و امتیاز اینان در آن است که نمی‌هراسند و دشواری اینها از دیدگاه [[حکومت‌ها]] و قدرت‌های بزرگ، در همین نکته نهفته است<ref>ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.</ref>. | |||
==[[تشکیل حکومت]]، [[کاملترین]] شکل [[انتظار]] عملی== | |||
*[[مأموریت امام زمان]]{{ع}} ایجاد [[حکومت عدل جهانی]] و برچیدن بساط [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]]، در سراسر [[جهان]] است. | |||
این [[مأموریت]]، تنها به وسیله شخص [[امام]] تحقق نمی‌پذیرد، بلکه [[یاری]] و [[نصرت]] [[مؤمنین]] نیز لازم است. در این [[مأموریت]]، از امکانات و وسائل عادی استفاده میشود و بنا نیست با [[اعجاز]] و [[اعمال]] [[خارق‌العاده]] فوق بشری، به اهداف مورد نظر که در برپایی [[حکومت عدل جهانی]] خلاصه میشود، دست یافت. بر این اساس کاملترین شکل [[انتظار]] عملی [[امام زمان]]{{ع}} [[تشکیل حکومت اسلامی]] به [[رهبری]] [[فقیه]] [[عادل]]، [[آگاه]]، مدیر و [[مدبر]] است؛ زیرا برچیدن بساط [[ظلم]] [[حاکم]] بر [[جهان]] به وسیله [[امام زمان]]{{ع}} و یارانش به وسیلۀ [[معجزه]] صورت نخواهد گرفت، بلکه طبق روش‌های متعارف و جاری در [[جوامع انسانی]] و با استفاده از امکانات عادی تحقق می‌پذیرد و اگر به این نکته توجه کنیم که به طور طبیعی، نهضتی که هدفش براندازی [[ظلم]] در سراسر [[جهان]] باشد با [[مقاومت]] شدید و یکپارچۀ قوای [[شرک]] و [[ظلم]] روبرو خواهد شد و کلیۀ قدرتمندان [[ظالم]] و سردمداران جنایت و [[تبعیض]] در جامعۀ [[بشر]]، به طور جمعی به [[مخالفت]] با آن خواهند پرداخت و از کلیه امکانات خود برای نابودی چنین نهضتی استفاده خواهند کرد، این نتیجه به دست خواهد آمد که بدون تشکیل [[حکومتی]] با مشخصات زیر، آغاز چنین نهضتی امکان‌پذیر نیست: | |||
#[[رهبری]] آن [[حکومت]]، در دست کسی باشد که بتواند به نام [[امام زمان]]{{ع}} و به [[نیابت]] از او، [[مردم]] را [[رهبری]] کند تا زمینه برای [[پذیرش رهبری]] [[امام زمان]] در سطح جهانی، از سوی نیروهای طرفدار [[عدل]] و [[حقیقت]] فراهم شود. طبیعی است تنها کسی که صلاحیت [[نیابت از امام زمان]]{{ع}}) را در [[زمان غیبت]] داراست، [[فقیه]] [[عادل]] کارآمد است<ref>ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴ ـ ۹۶.</ref>. | |||
#[[حکومت]] مزبور بتواند با پیاده کردن [[نظام اسلامی]] در همۀ ابعادش، اذهان عمومی جهانیان را برای پذیرش [[نظام حکومت اسلامی]] آماده کند و با ارائۀ یک نمونه عینی، امکان تحقق ارزش‌های متعالی [[نظام اسلامی]] را در عمل به اثبات رساند<ref>ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴ ـ ۹۶.</ref>. | |||
#[[حکومت]] مزبور بتواند امکانات مادی و [[معنوی]] مورد [[نیاز]] [[نهضت جهانی ولی عصر]]{{ع}} و نیز نیروها و افراد لازم را برای چنین برنامه [[عظیم]] و گسترده‌ای فراهم و آنان را برای اجرای مأموریت‌های بزرگ آماده سازد. [[حکومتی]] که مشخصات مزبور را دارا باشد، همان [[حکومت اسلامی]] به [[رهبری]] [[فقیه]] [[آگاه]] [[با کفایت]] است و با تشکیل و [[حمایت]] همه جانبه از چنین [[حکومتی]]، [[انتظار]] عملی و [[حقیقی]] [[امام زمان]]{{ع}} تحقق می‌یابد<ref>ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴ ـ ۹۶.</ref>. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{یادآوری پانویس}} | {{یادآوری پانویس}} | ||
{{پانویس2}} | {{پانویس2}} | ||
نسخهٔ ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۳۳
پاسخ اجمالی
ویژگی‌های اعتقادی زمینه سازان ظهور
- از روایات به روشنی به دست می‌آید کسانی که برای انقلاب بزرگ امام زمان(ع) تلاش می‌کنند، دارای صفات و ویژگی‌هایی هستند که به برخی از آنها در ذیل اشاره میشود:
- ویژگی‌های اعتقادی:
- زمینه‌سازان ظهور و یاران امام مهدی(ع)، خداوند را آنگونه که شایسته است می‌شناسند. حضرت علی(ع) این افراد را این چنین وصف فرموده است[۱]: «"رِجالٌ مُؤمِنُونَ عَرِفُوا اللهَ حَق مَعرِفَتِهِ وَهُمْ اَنْصارُالمَهْدِی فِی آخِرِ الزمانِ"»[۲]
- شناخت امام زمان(ع): زمینه سازان ظهور امام خویش را به بهترین وجه می‌شناسند و این شناخت آگاهانه در تمام وجودشان رسوخ کرده است. امام صادق(ع) فرمودند[۳]: «"اِعرِفْ اِمامَکَ فَاِذا عَرَفْتَهُ لَمْ یَضُرکَ؛ تَقَدمَ هَذا الامرُ اَمْ تَأَخرَ... فَمَنْ عَرَفَ اِمامَهُ کانَ کَمَنْ هُوَ فِی فُسْطاطِ القائِمِ"»[۴]
ویژگی‌های رفتاری زمینه سازان ظهور: آمادگی روحی و روانی
- ویژگی‌های رفتاری: نمادهای رفتاری تحت عنوان "اطاعت محض از خدا و اولیاء الهی" است که باید عمل شوند:
- آمادگی روحی و روانی که با عمل به واجبات و ترک محرمات حاصل میشود. امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید[۵]: «"مَن سُر أَن یکُونَ من أَصحَابِ القَائِمِ فَلینتَظِر وَ لیعمَل بِالوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الأخلَاقِ وَ هُوَ مُنتَظِر"»[۶]
ویژگی‌های رفتاری زمینه سازان ظهور: آمادگی اقتصادی
- آمادگی اقتصادی: از ویژگی‌های عصر ظهور رفاه عمومی است که با تلاش و کوشش فراوان در بهره‌گیری از مواهب الهی برای خدمت به بندگان خدا، به دست می‌آید. همچنین اقامۀ قسط و عدل با جنبه‌های اقتصادی زندگی ارتباط دارد[۷].
ویژگی‌های رفتاری زمینه سازان ظهور: آمادگی نظامی
- آمادگی نظامی: کسب قدرت برای مقابله با دشمنان که همواره مورد تأکید آموزه‌های دینی بوده است، در دوران غیبت و آستانۀ ظهور اهمیت فراوانی دارد[۸]. صلابت، نیرومندی و استواری از ویژگی‌های بارز زمینه‌سازان ظهور است. در روایات متعددی آنها را چنین توصیف کرده‌اند[۹]: «"قُلُوبَهُمْ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ، لَا تُزِلُّهُمُ الرِّیَاحُ الْعَوَاصِفُ"»: دلهاییشان همچون پاره‌های آهن است که طوفان‌های آنان را نلرزاند».[۱۰]
تشکیل حکومت، کاملترین شکل انتظار عملی
- از آنجا که مأموریت امام زمان(ع) ایجاد حکومت عدل جهانی و برچیدن بساط ظلم و بی‌عدالتی در سراسر جهان است و چنین مأموریتی، تنها به وسیلۀ شخص امام زمان تحقق نمی‌پذیرد، بلکه یاری و نصرت مؤمنین نیز لازم است. بر این اساس کاملترین شکل انتظارِ عملی، تشکیل حکومت اسلامی به رهبری فقیه عادل، آگاه، مدیر و مدبر است[۱۱].
پاسخ تفصیلی
ویژگی‌های اعتقادی زمینه سازان ظهور
- از روایات به روشنی به دست می‌آید؛ کسانی که برای انقلاب بزرگ امام زمان(ع) تلاش می‌کنند، دارای صفات و ویژگی‌هایی هستند که در بخش‌های زیر قابل بررسی است:
- ویژگی‌های اعتقادی:
- شناخت پروردگار: خداوند متعال، فلسفۀ اساسی آفرینش انسان‌ها را عبادت و بندگی معرفی فرموده است؛ آنجا که می‌فرماید: ﴿وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ﴾[۱۲]، این امر مهم زمانی پدید می‌آید که شناخت انسان‌ها به آن ذات مقدس، فراهم آید و پس از آن راه رشد، هموار و موانع بر طرف میشود. زمینه‌سازان ظهور و یاران امام مهدی(ع)، خداوند را آنگونه که شایسته است می‌شناسند. حضرت علی(ع) شناخت والای خداوند را در چنین افرادی، چنین وصف فرموده است[۱۳]: «"رِجالٌ مُؤمِنُونَ عَرِفُوا اللهَ حَق مَعرِفَتِهِ وَهُمْ اَنْصارُالمَهْدِی فِی آخِرِ الزمانِ"»[۱۴]. امام صادق(ع) قلب‌های این گروه را بسان پولاد دانسته، می‌فرماید[۱۵]: «"رِجالٌ کَاَن قُلُوبَهُم زُبُرُ الحَدِیدِ لایَشُوبُها شَکٌ فِی ذاتِ اللهِ اَشَد مِنَ الحَجَرِ..."»[۱۶]
- شناخت امام زمان(ع): یکی از ویژگی‌های مهم زمینه‌سازان ظهور، شناخت حضرت مهدی(ع) است. البته شناخت امام در هر زمان بر پیروان، لازم و ضروری است؛ ولی آنچه شناخت امام دوازدهم را از اهمیتی دو چندان برخوردار می‌سازد، شرایط ویژۀ او (مثل ولادت پنهان، زندگی پنهانی، امتحانات سخت و دشوار، و...) است. آنها امام خویش را به بهترین وجه می‌شناسند و این شناخت آگاهانه در تمام وجودشان رسوخ کرده است. بنابراین زمینه‌سازی برای ظهور آن حضرت، بدون شناخت آن بزرگوار امکان پذیر نخواهد بود. در روایات آمده است: «مَنْ مَاتَ وَلَمْ یَعرِفْ اِمامَ زَمانِهِ ماتَ مِیتَهً جَاهِلیهً»[۱۷]، امام صادق(ع) فرمود: «"اِعرِفْ اِمامَکَ فَاِذا عَرَفْتَهُ لَمْ یَضُرکَ؛ تَقَدمَ هَذا الامرُ اَمْ تَأَخرَ... فَمَنْ عَرَفَ اِمامَهُ کانَ کَمَنْ هُوَ فِی فُسْطاطِ القائِمِ"»[۱۸]
- حضرت مهدی(ع) هر چند در پس پردۀ غیبت است؛ ولی هرگز جمال وجودش برای انسان‌های مهدی باور و مهدی یاور پنهان نبوده است. اگر معرفت به آن حضرت نباشد، دیدن ظاهری ایشان نیز سودی در بر نخواهد داشت؛ چنان که کسانی بودند همواره جمال دلنشین پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) را زیارت می‌کردند، ولی بهرۀ معرفتی چندانی از آن اسوه‌های آفرینش نمی‌بردند. امام صادق(ع) فرمود: «"وَمَنْ عَرَفَ اِمامَهُ ثُم ماتَ قَبْلَ اَنْ یَقُوْمَ صاحِبُ هَذا الاَمرِ کانَ بِمَنزِلَهِ مَنْ کانَ قاعِداً فِی عَسْکَرِهِ لا بَل بِمَنزِلَهِ مَنْ قَعَدَ تَحْتَ لِوائِهِ"»[۱۹]. امام صادق(ع) با تأکید، شیعیان را به شناخت خداوند، پیامبر و حجت‌های الهی فرا خوانده، از جمله در دوران غیبت خواندن دعای زیرا را سفارش فرموده است[۲۰]: «"اَللهُم عَرفْنی نَفْسَکَ فَاِنکَ اِنْ لَم تُعَرفْنی نَفْسَکَ لَمْ اَعْرِفْ نَبِیکَ، اَللهُم عَرفْنی رَسُولَکَ فَاِنکَ اِنْ لَمْ تُعَرفْنی رَسُولَکَ لَمْ اَعْرِفْ حُجتَکَ، اَللهُم عَرفْنی حُجتَکَ فَاِنکَ اِنْ لَمْ تُعَرفْنی حُجتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دینی"»[۲۱]
- از جمله راه‌های شناخت امام زمان عبارتند از:
- معرفت علمی: تلاش برای آگاهی بیشتر از حضرت، یا از طریق شنیدن از بزرگان و یا مطالعه کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده است[۲۲].
- شناخت قلبی و روحی: راه دوم به وسیله ارتباط روحی و معنوی با دعا و توسل است: همانطور که در زیارت جامعه می‌فرماید: "خدایا از تو می‌خواهم که مرا از آشنایان به امامان و به حق و حقوق آنان قرار دهی"[۲۳].
ویژگی‌های رفتاری زمینه سازان ظهور: آمادگی روحی و روانی
- ویژگی‌های رفتاری:
- در این بخش به اموری اشاره میشود که نمادهای رفتاری یک منتظر توانمند است. این ویژگی‌ها به طور عمده تحت عنوان "اطاعت محض از خداوند و اولیای او" گرد می‌آیند؛ زیرا شناخت خداوند و امام زمان(ع) و اعتقاد به آنان، باید عملی شود و تبلور حقیقی آن در اطاعت محض از آن انوار پاک ظاهر گردد. همسو کردن رفتارها، نیت‌ها و جهت گیری‌ها، طبق خواست رهبر الهی، از مهم‌ترین ویژگی‌های رهروان راستین است و این به خوبی در یاران امام مهدی(ع) وجود دارد. اگر کسی در مرحلۀ شناخت، در حد ممکن معرفت کسب کرد، در مرحله اطاعت دچار تردید نخواهد شد. اگر کسی در آن مرحله دچار تردید و یا نقصان معرفتی باشد، در مرحلۀ اطاعت هرگز پیرو خوبی نخواهد بود. امروزه که حضرت مهدی(ع) در پس پردۀ غیبت است، باید به اراده و فرمانش گردن نهاد و اگر کسی اکنون از دستورات آن حضرت اطاعت کند، در زمان ظهور نیز چنین خواهد بود. رسول گرامی اسلام(ص) در این‌باره فرمود[۲۴]: «"طوُبی لِمَنْ اَدرَکَ قائِمَ اَهلِ بَیْتی وَ هُوَ مُقتَدٍ بِهِ قَبْلَ قِیامِهِ یَتَولی وَلیهُ وَیَتَبرأُ مِنْ عَدُوهِ وَیَتَوَلی الاَئِمهَ الهادِیَهَ مِنْ قَبْلِهِ اوُلئِک رُفَقائی وَ ذَوُو وُدی وَ مَوَدتی وَاَکْرَمُ اُمتی عَلَی"»[۲۵]
- اطاعت و پیروی از خداوند و حجت او در عناوین زیر قابل بررسی است:
- آمادگی روحی و روانی: اساسی‌ترین ویژگی در بخش رفتار ایجاد "آمادگی روحی و روانی" در خود است. برای درک زمان ظهور حضرت مهدی(ع) این امرِ مهم، فقط با عمل به واجبات و ترک محرمات حاصل میشود. زمینه‌ساز راستین به خوبی می‌داند محبوب‌ترین کارها نزد امام زمان، "انجام واجبات دینی" و "ترک محرمات" است. او به درجه‌ای از ایمان می‌رسد که توفیق در عمل به واجبات و ترک کارهای حرام را بهترین لذت‌های زندگی می‌داند. پیشوایان معصوم(ع) نیز هرگاه از حالت انسان‌های دوران غیبت یاد می‌کردند، به مناسبت از انجام واجبات و پروای الهی سخن می‌گفتند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «"إِن لِصَاحِبِ هَذَا الأَمرِ غَیبَه فَلیتقِ اللهَ عَبدٌ وَ لیتَمَسک بِدِینِهِ..."»[۲۶] کسانی که صاحب آمادگی روحی و روانی بالایی نشوند، هرگز نمی‌توانند یار و یاور خوبی برای آن حضرت باشند؛ چرا که آنان با کمترین فشاری که برایشان وارد میشود، عرصه را خالی می‌کنند. بی‌گمان برای حضرت مهدی(ع) یارانی هست که قوت و قدرت بالای روحی و روانی دارند تا بتوانند بر دشمنان چیره شوند.
- لازم به یادآوری است افزون بر انجام واجبات و ترک محرمات "رعایت آموزه‌های اخلاقی" نیز اهمیت والایی دارد، امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: «"مَن سُر أَن یکُونَ من أَصحَابِ القَائِمِ فَلینتَظِر وَ لیعمَل بِالوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الأخلَاقِ وَ هُوَ مُنتَظِر"»[۲۷] پروای الهی در همۀ زمان‌ها واجب است؛ اما به دلیل شرایط خاص، در دوران غیبت اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که در این زمان عوامل فراوانی دست به دست هم داده تا انسان‌ها را به بیراهه بکشاند و گمراه سازد[۲۸].
ویژگی‌های رفتاری زمینه سازان ظهور: آمادگی اقتصادی
- یکی از ویژگی‌های "عصر ظهور" رفاه عمومی در همۀ ابعاد زندگی است. اما این رفاه و آسایش، با تلاش و کوشش فراوان انسان‌ها و آباد کردن زمین به دست می‌آید. کسانی که در اندیشۀ زمینه‌سازی برای آن دوران هستند، می‌بایست در عصر غیبت نیز با تلاش فراوان مواهب الهی را برای خدمت به بندگان خدا به استخدام درآورند. کوشش برای فتح قله‌های دانش و کشف ناشناخته‌های جهان هستی، یکی از نمونه‌های روشن فعالیت‌های نسل زمینه‌ساز است. عقب ماندن از کاروان علم و دانش، در همۀ عرصه‌ها، نه فقط باعث سرشکستگی نسل منتظر و زمینه‌ساز در برابر جهانیان است، که خود عاملی برای استثمار بندگان مستضعف و تأمین اهداف دشمنان اسلام است. از این‌رو شایسته است منتظران برای رشد توانمندی خود، هر چه بیشتر برای کسب دانش و بهره مندی از موهبت‌های الهی کوشش کنند[۲۹].
- از آنجایی که مهم‌ترین و متعالی‌ترین هدف قیام حضرت مهدی(ع)، اقامۀ قسط و عدل است و آن هم ارتباط مستقیمی با جنبه‌های اقتصادی زندگی دارد، منتظر او با تأسی به آن امام بزرگوار، نه فقط به اجرای عدالت و قسط در تمام زوایای زندگی می‌اندیشد که مال و ثروت خود را به گونه‌ای که مورد رضایت امام است، صرف می‌کند[۳۰].
ویژگی‌های رفتاری زمینه سازان ظهور: آمادگی نظامی
- آمادگی نظامی: کسب قدرت و قوت برای مقابله با تهدیدهای دشمنان، همواره مورد تأکید آموزه‌های دینی بوده است. قرآن کریم با صراحت تمام بر این مهم تأکید می‌کند: ﴿وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ﴾[۳۱] این آموزه اگر چه مربوط به همگان و همۀ دوران هاست؛ اما با توجه به حساسیت دوران غیبت و آستانۀ ظهور، این آمادگی اهمیت فراوانی دارد[۳۲].
- یکی از نمودهای زمینه‌سازی توانمند، آمادگی جسمانی برای حضور در زمان ظهور است. امام صادق(ع) دربارۀ ویژگی‌های یاران امام مهدی(ع) می‌فرماید: «"فَإِن الرجُلَ مِنهُم یعطَی قُوهَ أَربَعینَ رَجُلاً وَ إِن قَلبَهُ لَأشَد مِن زُبَرِ الحَدِیدِ وَ لَو مَروا بِجِبَالِ لَقَطَعُوهَا لَا یکُونَ سُیوفَهُم حَتی یرضَی اللهُ عَزوَجَل"»[۳۳] این روایت بیانگر این مطلب است، افرادی که ادعای انتظار و زمینه‌سازی دارند، هرگز نباید دچار تن پروری و سستی شوند. حضرت مهدی(ع) پس از اتمام حجت با جهانیان به ناگزیر با معاندان و دشمنان، جنگ خونینی کرده و همانند جد بزرگوار خود، برخورد شدیدی با آنان خواهد داشت. از روایات استفاده میشود او در این مواجهه از یاران خود نیز استمداد می‌طلبد و آنان نیز در نهایت شجاعت به صف مبارزه خواهند پیوست. حال چنین یارانی، می‌بایست پیش از ظهور فراهم آیند و این ممکن نیست مگر با افزایش توان و قدرت جسمانی در عصر انتظار. چنانچه تمامی منتظران به این امور مهم و اساسی توجه لازم را داشته باشند، بدون تردید نقش مؤثری برای درک دوران ظهور ایفا خواهند کرد[۳۴].
- شاید به جرأت بتوان گفت: نخستین چیزی که در مورد زمینه سازان ظهور جلب نظر می‌کند، صلابت، نیرومندی و استواری آنان است. بنابراین آنان قوی و نیرومند هستند و زمین را برای ظهور امام آماده می‌سازند. امام صادق(ع) ذیل آیۀ ﴿فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَیْکُمْ عِبَادًا لَنَا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ﴾[۳۵] بندگان سخت نیرومند را به همین قشر تفسیر کرده است: «قُلُوبَهُمْ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ، لَا تُزِلُّهُمُ الرِّیَاحُ الْعَوَاصِفُ»[۳۶]. ایشان با آنکه دارای "دل" هستند و طبیعت دل، نرمی و رأفت است؛ لیکن این دل‌ها در رویارویی با طاغوت‌ها و ستمگران، به تکه‌های آهن بدل می‌شوند که دیگر نرمی و رقت نمی‌شناسند. صلابت و نیرومندی، از ویژگی‌های نسل‌هایی است که خدای تعالی مسؤولیت تغییر [نظام‌های اجتماعی] و ایجاد انقلاب را به دوش آنان گذاشته است. همچنین این دو صفت از ویژگی نسل‌هایی است که خدای تعالی، آنان را در گردنه‌های بزرگ تاریخ برای انتقال مردم از مرحله‌ای به مرحله دیگر، برگزیده و گروه زمینه‌سازان، دارای این ویژگی‌ها است[۳۷].
- امام صادق(ع) در وصف یاران خاص حضرت مهدی(ع) می‌فرماید[۳۸]: «مردانی که گویی قلب هایشان مانند پاره‌های آهن است. هیچ چیز نتواند دل‌های آنان را نسبت به ذات خداوند گرفتار شک سازد. سخت‌تر از سنگ هستند. اگر بر کوه‌ها حمله کنند، آنها را از هم خواهند پاشید... گویی که بر اسبان خود، مانند عقاب هستند. بر زین اسب امام دست می‌کشند و از این کار برکت طلب می‌کنند. گرد امام خویش می‌چرخند و در جنگ‌ها جان خود را سپر او می‌سازند و هر چه او بخواهد، برایش انجام می‌دهند. مردانی که شب‌ها نمی‌خوابند؛ در نمازشان همهمه‌ای چون صدای زنبور عسل دارند. شب‌ها بر پای خویش ایستاده و صبح بر مرکب‌های خود سوارند. پارسایان شب‌اند و شیران روز. اطاعت آنان در برابر امامشان، از اطاعت کنیز برای آقایش زیادتر است. گویی که دل هایشان قندیل است. از ترس خدا بیمناک و خواهان شهادت‌اند. تمنایشان شهید شدن در راه خداست. شعارشان این است: "ای مردم! برای خون خواهی حسین به پا خیزید." وقتی حرکت می‌کنند، پیشاپیش آنان به فاصله یک ماه ترس و وحشت حرکت کند، آنان دسته دسته به سوی مولا می‌روند. خدا به وسیله آنان، امام راستین را یاری می‌فرماید».[۳۹]
- ممکن است علت تأکید بر قوای نظامی و جسمانی یاران امام زمان(ع) این باشد که وظیفۀ این گروه، مبارزه با نظام جهانی و عصیان علیه آن است. اینکه نظام جهانی چیست و چگونه این نظام در خدمت به ابرقدرت‌ها و هم‌پیمانان آنها و حفظ مراکز قدرت و موقعیت استراتژیکی‌شان در مناطق مختلف دنیا عمل می‌کند، یک پرسش جدی است. مسؤولیت حفظ این مراکز قدرت، مسؤولیتی بسیار دشوار و ظریف است که نظام جهانی در تمام سطوح دنیا ـ نه تنها در سطوح منطقه‌ای یا کشوری ـ بدان پایبند است. این نظام، از یک سری معادلات و موازنه‌های ###313###، اقتصادی، نظامی و خبری دقیق شکل گرفته است. همچنین این نظام از رژیم‌های سیاسی تشکیل یافته که به عنوان عضو یک خانواده جهانی محسوب می‌شوند و مجموعه‌ای از خطوط قرمز و سبز و زرد در میان آنها در زمینه حوادث، امتیازها، تنظیم نقش‌ها، تقسیم درآمدها، بازار و منابع ثروت و مناطق نفوذ وجود دارد. این مجموعه پیچیده، قدرت‌های بزرگ را به سلطه بر دنیا قادر ساخته است؛ همانطور که یک اهرم کوچک، انسان را در جابه‌جایی اجسام سنگین با کمترین حرکت، توانا می‌سازد. این جوانان (زمینه‌سازان ظهور امام عصر (ع))، به سادگی و بی‌هیچ تردیدی، این خطوط قرمز را زیر پا می‌گذارند و معادلات و موازنه‌های مورد توافق را بر هم می‌زنند. همچنین استقرار، توازن و شوکت جهانی این رژیم‌ها و سازمان‌های بین‌المللی را بی‌اعتبار می‌سازند. این سازمان‌ها و رژیم‌ها، نه قدرت سلطه بر این جوانان را دارند و نه توانایی تحمل یا دفعشان را؛ زیرا بیشترین توان این حکومت‌ها و هیبت جهانی‌شان، در رویارویی با حکومت‌ها و سازمان‌هایی همانند خودشان است و آخرین سلاح آنان قتل، زندان، شکنجه و تبعید است؛ حال آنکه این جوانان از هیچ‌یک از این امور نمی‌هراسند. از این‌رو، وصفی که در روایت درباره این گروه به کار رفته، بسیار دقیق است: «"لَا تُزِلُّهُمُ الرِّیَاحُ الْعَوَاصِفُ وَ لَا یَمَلُّونَ مِنَ الْحَرَبِ وَ لَا یَجْبُنُونَ وَ عَلَی اللَّهِ یَتَوَکَّلُونَ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ"»[۴۰]. بی‌گمان آنکه [در دل] هراسی ندارد، از نبرد خسته و دلتنگ نمی‌شود و تندبادها او را تکان نمی‌دهد، نیرو و امتیاز اینان در آن است که نمی‌هراسند و دشواری اینها از دیدگاه حکومت‌ها و قدرت‌های بزرگ، در همین نکته نهفته است[۴۱].
تشکیل حکومت، کاملترین شکل انتظار عملی
- مأموریت امام زمان(ع) ایجاد حکومت عدل جهانی و برچیدن بساط ظلم و بی‌عدالتی، در سراسر جهان است.
این مأموریت، تنها به وسیله شخص امام تحقق نمی‌پذیرد، بلکه یاری و نصرت مؤمنین نیز لازم است. در این مأموریت، از امکانات و وسائل عادی استفاده میشود و بنا نیست با اعجاز و اعمال خارق‌العاده فوق بشری، به اهداف مورد نظر که در برپایی حکومت عدل جهانی خلاصه میشود، دست یافت. بر این اساس کاملترین شکل انتظار عملی امام زمان(ع) تشکیل حکومت اسلامی به رهبری فقیه عادل، آگاه، مدیر و مدبر است؛ زیرا برچیدن بساط ظلم حاکم بر جهان به وسیله امام زمان(ع) و یارانش به وسیلۀ معجزه صورت نخواهد گرفت، بلکه طبق روش‌های متعارف و جاری در جوامع انسانی و با استفاده از امکانات عادی تحقق می‌پذیرد و اگر به این نکته توجه کنیم که به طور طبیعی، نهضتی که هدفش براندازی ظلم در سراسر جهان باشد با مقاومت شدید و یکپارچۀ قوای شرک و ظلم روبرو خواهد شد و کلیۀ قدرتمندان ظالم و سردمداران جنایت و تبعیض در جامعۀ بشر، به طور جمعی به مخالفت با آن خواهند پرداخت و از کلیه امکانات خود برای نابودی چنین نهضتی استفاده خواهند کرد، این نتیجه به دست خواهد آمد که بدون تشکیل حکومتی با مشخصات زیر، آغاز چنین نهضتی امکان‌پذیر نیست:
- رهبری آن حکومت، در دست کسی باشد که بتواند به نام امام زمان(ع) و به نیابت از او، مردم را رهبری کند تا زمینه برای پذیرش رهبری امام زمان در سطح جهانی، از سوی نیروهای طرفدار عدل و حقیقت فراهم شود. طبیعی است تنها کسی که صلاحیت نیابت از امام زمان(ع)) را در زمان غیبت داراست، فقیه عادل کارآمد است[۴۲].
- حکومت مزبور بتواند با پیاده کردن نظام اسلامی در همۀ ابعادش، اذهان عمومی جهانیان را برای پذیرش نظام حکومت اسلامی آماده کند و با ارائۀ یک نمونه عینی، امکان تحقق ارزش‌های متعالی نظام اسلامی را در عمل به اثبات رساند[۴۳].
- حکومت مزبور بتواند امکانات مادی و معنوی مورد نیاز نهضت جهانی ولی عصر(ع) و نیز نیروها و افراد لازم را برای چنین برنامه عظیم و گسترده‌ای فراهم و آنان را برای اجرای مأموریت‌های بزرگ آماده سازد. حکومتی که مشخصات مزبور را دارا باشد، همان حکومت اسلامی به رهبری فقیه آگاه با کفایت است و با تشکیل و حمایت همه جانبه از چنین حکومتی، انتظار عملی و حقیقی امام زمان(ع) تحقق می‌یابد[۴۴].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ «مردانی مؤمن که خدا را چنان که شایسته است شناخته‌اند و آنان، یاران مهدی(ع) در آخرالزمانند» اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۲، ص۴۷۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۲۹، ح۶۶.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ «امام زمان خویش را بشناس، پس وقتی او را شناختی، پیش افتادن و یا تأخیر این امر (ظهور)، آسیبی به تو نمی‌رساند... پس هر کس امام خویش را بشناسد، مانند کسی است که در خیمه قائم(ع) باشد». نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص ۳۳۱، ح۷.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ «هر کسی که شادمان میشود از اینکه از یاران قائم باشد، پس باید منتظر باشد، پرهیزگاری پیشه کند و نیکویی‌های اخلاق را انجام دهد؛ در حالی که منتظر است». نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۲۰۰، ح۱۶.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ «دلهاییشان همچون پاره‌های آهن است که طوفان‌های آنان را نلرزاند». مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار ج ۵۷ ص ۲۱۶.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۶ ؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴ ـ ۹۶.
- ↑ «و پریان و آدمیان را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند» سوره ذاریات، آیه ۵۶.
- ↑ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۲۹، ح۶۶: «مردانی مؤمن که خدا را چنان که شایسته است شناخته‌اند و آنان، یاران مهدی(ع) در آخرالزمانند».
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷، ح۸۲: «آنان مردانی‌اند که دل هایشان گویا پاره‌های آهن است، هیچ تردیدی نسبت به خداوند قلب هایشان را نیالاید و قلب هایشان از سنگ استوارتر است».
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۴۰۹؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۷۸، ح۲: «هر کس بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد به مرگ جاهلی خواهد مرد».
- ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص ۳۳۱، ح۷: «امام زمان خویش را بشناس، پس وقتی او را شناختی، پیش افتادن و یا تأخیر این امر (ظهور)، آسیبی به تو نمی‌رساند... پس هر آن کس که امام خویش را بشناسد، مانند کسی است که در خیمه قائم(ع) باشد».
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۳۷۱، ح۲: «هر آن کس که امامش را نشناسد و پیش از قیام صاحب این امر از دنیا برود، بسان کسی است که در سپاه آن حضرت خدمت گزاری خواهد کرد؛ نه بلکه مانند کسی است که زیر پرچم آن حضرت است».
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۳۳۷، ح۵؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۴۲، ح۲۴؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص ۱۶۶: «خدایا! خود را به من بشناسان. پس همانا اگر خود را به من نشناسانی پیامبرت را نمی‌شناسم. پروردگارا! فرستاده ات را به من بشناسان پس به درستی که اگر پیامبرت را به من نشاسانی حجتت را نمی‌شناسم. خداوندا! حجت خود را به من بشناسان، پس اگر حجت خود را به من نشناسانی از دینم گمراه شده‌ام».
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰-۱۱۷.
- ↑ ر.ک. رضایی اصفهانی، محمد علی، مهدویت، ص ۱۱۰-۱۱۷.
- ↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص ۲۸۶، ؛ طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبه، ص ۴۵۶: «خوشا به حال کسی که، قائم اهل بیت مرا درک کند؛ حال آنکه پیش از قیام او نیز پیرو او باشد. با دوست او دوست و با دشمن او دشمن و با رهبران و پیشوایان هدایتگر پیش از او نیز دوست باشد. اینان همنشین و دوستان من و گرامی‌ترین امت من، در نزد من هستند».
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۳۵: «همانا برای صاحبِ این امر، غیبتی است؛ پس باید تقوا پیشه نماید و به دین خود چنگ زند...».
- ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۲۰۰، ح ۱۶: «هر کسی که شادمان میشود از اینکه از یاران قائم باشد، پس باید منتظر باشد، پرهیزگاری پیشه کند و نیکویی‌های اخلاق را انجام دهد؛ در حالی که منتظر است».
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ـ ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱
- ↑ «و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند د» سوره انفال، آیه ۶۰.
- ↑ ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.
- ↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص ۶۷۳، ح ۲۶: «مردی از اصحاب او توانایی چهل مرد را دارد و قلب او از پاره آهن استوارتر است و اگر بر کوه‌های آهن بگذرند، آن را بر کنند و شمشیرهای خود را در نیام نکنند تا آنکه خدای تعالی خشنود گردد».
- ↑ ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.
- ↑ «و چون وعده نخست (از) آن دو (تباهی) فرا رسد بندگانی سخت جنگاور را که داریم بر شما برمی‌انگیزیم که درون خانه‌ها را جست و جو می‌کنند و (این) وعده‌ای انجام یافتنی است» سوره اسراء، آیه ۵.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۶.
- ↑ ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و همو ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۶: «آنان را تندبادها نمی‌لرزاند، از نبرد دلتنگ و ملول نمی‌شوند و نمی‌هراسند، و بر خدا توکل می‌کنند و عاقبت [نیک] از آن پارسایان است».
- ↑ ر.ک. آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴ ـ ۹۶.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴ ـ ۹۶.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴ ـ ۹۶.