|
|
| خط ۹: |
خط ۹: |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> |
|
| |
|
| '''[[اراده]]''' صفت ترجیح‌دهنده یکی از دو طرف فعل و ترک، همراه با [[علم]] و [[شعور]]<ref>[[محمد حسین حشمت‌پور|حشمت‌پور، محمد حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۴۴۲.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==واژه‌شناسی لغوی==
| |
| *[[اراده]]، مصدر باب [[افعال]]، به‌معنای خواستن و به چیزی میل و رغبت کردن<ref>القاموس‌المحیط، ج۱، ص۴۱۵ «رود».</ref> و از مادّه «رَوْد» به‌معنای طلب و رفت و آمد در جستجوی چیزی<ref>اقرب‌الموارد، ج۲، ص۴۵۵ «رود»؛ شمس‌العلوم، ج۴، ص۲۶۸۱؛ المنجد، ص۲۸۶ «راد».</ref> است<ref>[[محمد حسین حشمت‌پور|حشمت‌پور، محمد حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج ۲، ص ۴۴۲.</ref>.
| |
|
| |
| ==[[اراده]] در [[فلسفه]] و [[کلام]]==
| |
|
| |
| ==تفاوت [[اراده]] با دیگر عناوین مشابه==
| |
|
| |
| ==مبادی [[اراده]]==
| |
|
| |
| ==متعلّقات اراده==
| |
|
| |
| ==[[اراده الهی]]==
| |
|
| |
| ==اراده در فرهنگ مطهر==
| |
| اراده یعنی تحت کنترل قراردادن همه [[میل‌های نفسانی]] و ضدمیل‌های [[نفسانی]] یعنی تنفّرها، خوف‌ها و ترس‌ها. اراده نیرویی است در [[انسان]] که همه میل‌ها و ضدمیل‌ها، را همه کشش‌ها و تنفّرها، خوف‌ها، [[بیم‌ها]] و ترس‌ها را تحت [[اختیار]] خود قرار می‌دهد و نمی‌گذارد که یک میل یا ضدّمیل انسان را به یک طرف بکشد<ref>فلسفه اخلاق، ص۴۹.</ref>. اراده عبارت است از میل و [[شوق]] مفرط به پرواز که در نفس پدید می‌آید<ref>مقالات فلسفی (۲)، ص۱۷۱؛ مجموعه آثار، ج۷، ص۱۳۰.</ref>. اراده مربوط است به مالک‌بودن بر نفس و [[احساسات]] خود<ref>مجموعه آثار، ج۷، ص۳۵۹.</ref>.
| |
| انسان [[قادر]] است و [[توانایی]] دارد که در برابر میل‌های درونی خود [[ایستادگی]] کند و [[فرمان]] آنها را [[اجرا]] نکند. این توانایی را انسان به [[حکم]] یک نیروی دیگر دارد که از آن به “اراده” تعبیر می‌شود. اراده به نوبه خود تحت فرمان [[عقل]] است؛ یعنی عقل تشخیص می‌دهد و اراده انجام می‌دهد<ref>مجموعه آثار، ج۲، ص۲۸۱.</ref>.
| |
|
| |
| اراده حالت خاصی است که پس از [[استبصار]] و [[اعتقاد]] و [[ایمان به غیب]] در انسان پیدا می‌شود خواه آنکه این اعتقاد ناشی از [[برهان]] [[علمی]] باشد و یا در اثر [[ایمان]] به گفته‌های [[اولیاء]] حاصل شده باشد. به هرحال پس از این اعتقاد، انسان [[احساس]] می‌کند که ناقص است و باید به کامل متّصل شود و [[ضعیف]] است و باید به [[قوی]] متّکی گردد و قطره است و باید با دریا متّحد شود و جزء است و باید اتّصال به کل پیدا کند؛ از این‌رو یک حالت [[هیجان]] و رغبت شدیدی از نوع رغبت بازگشت فرع به اصل در وی پدید می‌آید. این رغبت شدید در اصطلاح [[عارفان]] “اراده” نامیده می‌شود<ref>مجموعه آثار، ج۷، ص۱۲۷؛ مقالات فلسفی جلد دوم، ص۱۶۷.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۷۴.</ref>
| |
|
| |
| ===اراده آزاد===
| |
| اراده‌ای که تابع [[قانون]] علّیّت نباشد<ref>مجموعه آثار، ج۱، ص۳۸۸.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۷۴.</ref>
| |
| ===[[اراده تشریعی]]===
| |
| معنای اراده تشریعی این است که [[خدا]] این‌طور [[راضی]] است، خدا این‌چنین می‌خواهد<ref>حماسه حسینی، جلد اول، ص۳۱۷ و جلد سوم، ص۳۴۸.</ref>.<ref>محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر، ص ۷۴.</ref>
| |
| ===[[اراده تکوینی]]===
| |
| اراده تکوینی، یعنی [[قضاء و قدر]] [[الهی]] که اگر چیزی [[قضا و قدر]] حتمی الهی به آن تعلق گرفت، معنایش این است که در مقابل [[قضا و قدر الهی]] دیگر کاری نمی‌شود کرد<ref>حماسه حسینی، جلد اول، ص۳۱۷.</ref>. مقصود از اراده تکوینی، قضا و قدر حتمی الهی است<ref>حماسه حسینی، جلد سوم، ص۳۴۸</ref>.<ref>محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر، ص ۷۴.</ref>
| |
| ===[[اراده کامله]]===
| |
| اراده کامله، اراده‌ای است بالفعل و [[ازلی]] و احتیاج به [[انگیزه]] و محرّک و باعث ندارد، مانند اراده [[باری‌تعالی]] و همچنین [[عقول]] مجرده که حکمای الهی به آن قائل‌اند<ref>مجموعه آثار، ج۵، ص۴۳۱.</ref>.<ref>محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر، ص ۷۴.</ref>
| |
| ===[[اراده نیک]]===
| |
| اراده نیک [[انسان]] یعنی در مقابل فرمان‌های [[وجدان]] [[مطیع]] مطلق باشد<ref>فلسفه اخلاق، ص۷۰.</ref>.<ref>محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر، ص ۷۴.</ref>
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | ==منابع== |
| # [[پرونده:000055.jpg|22px]] [[محمد حسین حشمت‌پور|حشمت‌پور، محمد حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲''']] | | # [[پرونده:000055.jpg|22px]] [[محمد حسین حشمت‌پور|حشمت‌پور، محمد حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲''']] |
| | # [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']] |
| # [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']] | | # [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']] |
|
| |
|
