سوره تغابن در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85...» ایجاد کرد) |
|||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
در [[آیه]] {{متن قرآن|يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، خداوند را به پاکی می‌ستاید؛ فرمانفرمایی از آن اوست و سپاس، او راست و او بر هر کاری تواناست» سوره تغابن، آیه ۱.</ref> که به منزله اولین مقدمه برای [[اثبات معاد]] است بیان می‌کند [[خدا]] که از هر [[نقص]] منزّه و مالک [[ملک]] و [[تصرف]] در همه هستی است و قدرتش همه چیز را فرا گرفته می‌تواند [[انسان]] را دگربار زنده‌کند. <ref> المیزان، ج۱۹، ص۲۹۴.</ref> | در [[آیه]] {{متن قرآن|يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، خداوند را به پاکی می‌ستاید؛ فرمانفرمایی از آن اوست و سپاس، او راست و او بر هر کاری تواناست» سوره تغابن، آیه ۱.</ref> که به منزله اولین مقدمه برای [[اثبات معاد]] است بیان می‌کند [[خدا]] که از هر [[نقص]] منزّه و مالک [[ملک]] و [[تصرف]] در همه هستی است و قدرتش همه چیز را فرا گرفته می‌تواند [[انسان]] را دگربار زنده‌کند. <ref> المیزان، ج۱۹، ص۲۹۴.</ref> | ||
آیه | در آیه {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كَافِرٌ وَمِنْكُمْ مُؤْمِنٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}<ref>«اوست که شما را آفرید، برخی از شما کافر و برخی مؤمنید و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره تغابن، آیه ۲.</ref>که منزله دومین مقدمه برای اثبات معاد است می‌فرماید: [[خداوند]] شما را آفرید، پس بعضی از شما [[کافر]] شدند و بعضی [[ایمان]] آوردند و او به همه آنچه انجام می‌دهید بیناست. <ref> المیزان، ج۱۹، ص۲۹۴ ـ ۲۹۵.</ref> سپس از [[آفرینش]] [[آسمانها]] و [[زمین]] از روی [[حکمت]] و [[مصلحت]] و نیز تصویر انسان در [[نیکوترین]] صورته‌ا یاد می‌کند و با توجه به [[آیات]] قبل نتیجه می‌گیرد که بازگشت همه به سوی خداست و [[آفرینش انسان]] [[بیهوده]] نیست. <ref>ر. ک: المیزان، ج۱۹، ص۲۵۹.</ref> در آیه بعد به [[علم خداوند]] به همه آنچه در آسمانها و زمین و در [[نهان]] انسان‌هاست می‌پردازد. سپس [[مشرکان]] را مخاطب قرار داده، [[سرنوشت]] شوم ([[عذاب]] [[دنیا]] و [[آخرت]]) [[اقوام]] کافر گذشته را گوشزد می‌کند و علت عذاب آنها را [[تکذیب]] [[پیامبران]] از روی [[استکبار]] و به بهانه‌ای واهی با وجود ادلّه روشن معرّفی می‌کند. <ref> الکشاف، ج۴، ص۵۴۷.</ref> | ||
در آیه {{متن قرآن|زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ لَنْ يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}<ref>«کافران گمان کردند که هرگز برانگیخته نخواهند شد؛ بگو: چرا، سوگند به پروردگارم که برانگیخته خواهید شد سپس از آنچه کرده‌اید آگاهتان خواهند کرد و این برای خداوند آسان است» سوره تغابن، آیه ۷.</ref> [[پندار]] [[دروغین]] [[کافران]] در تأکید بر [[انکار معاد]] را گزارش و به [[پیامبر]]{{صل}} دستور می‌دهد با تأکید و با [[قسم به پروردگار]]، [[برانگیخته شدن]] آنها در [[قیامت]] و باخبر ساختن آنان از [[اعمال]] گذشته را به آنها یادآوری‌کند. | |||
[[پندار]] [[دروغین]] [[کافران]] در تأکید بر [[انکار معاد]] را گزارش و به [[پیامبر]]{{صل}} دستور می‌دهد با تأکید و با [[قسم به پروردگار]]، [[برانگیخته شدن]] آنها در [[قیامت]] و باخبر ساختن آنان از [[اعمال]] گذشته را به آنها یادآوری‌کند. | |||
خداوند در آیات ۵۳ | خداوند در آیات {{متن قرآن|وَيَسْتَنْبِئُونَكَ أَحَقٌّ هُوَ قُلْ إِي وَرَبِّي إِنَّهُ لَحَقٌّ وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ}}<ref>«و از تو خبر می‌گیرند که آیا آن (عذاب) حقّ است؟ بگو آری سوگند به پروردگارم که بی‌گمان حقّ است و شما به ستوه آورنده (ی خداوند) نیستید» سوره یونس، آیه ۵۳.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَا تَأْتِينَا السَّاعَةُ قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتَأْتِيَنَّكُمْ عَالِمِ الْغَيْبِ لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ}}<ref>«و کافران گفتند برای ما رستخیز نخواهد آمد؛ بگو: چرا، سوگند به پروردگارم داننده غیب که برای شما خواهد آمد؛ همسنگ ذرّه‌ای در آسمانها و زمین از (دید) او دور نمی‌ماند و خردتر و کلان‌تر از آن نیست مگر که در کتابی روشن (آمده) است» سوره سبأ، آیه ۳.</ref>، {{متن قرآن|زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ لَنْ يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ}}<ref>«کافران گمان کردند که هرگز برانگیخته نخواهند شد؛ بگو: چرا، سوگند به پروردگارم که برانگیخته خواهید شد سپس از آنچه کرده‌اید آگاهتان خواهند کرد و این برای خداوند آسان است» سوره تغابن، آیه ۷.</ref> به پیامبر{{صل}} [[فرمان]] می‌دهد در پاسخ [[منکران]] قیامت و برای تأکید بر تحقّق آن به پروردگارش [[سوگند]] یاد کند که این آیه سومین مورد آن است. <ref>تفسیر ابن کثیر، ج۴، ص۴۰۰.</ref> | ||
در آیه {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستاده‌ایم ایمان آورید و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره تغابن، آیه ۸.</ref> چنین نتیجه می‌گیرد اکنون که شما دوباره زنده و [[حسابرسی]] می‌شوید به خدا و [[رسول]] و [[قرآن]] [[ایمان]] بیاورید و بدانید [[خداوند]] به آنچه می‌کنید [[آگاه]] است و در ادامه [[سوره]] فرجام نیکوی [[مؤمنان]] و [[عاقبت]] شوم [[کافران]] را در [[قیامت]] و [[جهان]] دیگر بیان‌می‌کند. <ref>المیزان، ج۱۹، ص۲۹۹.</ref> | |||
در [[آیات]] {{متن قرآن|وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ خَالِدِينَ فِيهَا وَبِئْسَ الْمَصِيرُ مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَّكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِن تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنفِقُوا خَيْرًا لّأَنفُسِكُمْ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ إِن تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ }}<ref>«و کسانی که کفر ورزیده‌اند و آیات ما را دروغ شمرده‌اند دوزخی‌اند، در آن جاودانند و این پایانه، بد است. هیچ بلایی (به کسی) نمی‌رسد مگر به اذن خداوند و هر کس به خداوند ایمان آورد (خداوند) دلش را راهنمایی می‌کند و خداوند به هر چیزی داناست.و از خداوند فرمان برید و از پیامبر فرمانبرداری کنید پس اگر پشت کنید بر عهده پیامبر ما، تنها پیام‌رسانی آشکار است. خداوند است که هیچ خدایی جز او نیست و مؤمنان باید تنها بر خداوند توکّل کنند. ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است. جز این نیست که دارایی‌ها و فرزندانتان مایه آزمونند و خداوند است که پاداش سترگ نزد اوست. هر چه می‌توانید از خداوند پروا کنید و سخن نیوش باشید و فرمان برید و (در راه خداوند) هزینه کنید که برای خودتان بهتر است؛ و کسانی که از آزمندی جان خویش در امانند، رستگارند. اگر به خداوند وامی نیکو دهید (خداوند) برای شما آن را دو چندان می‌کند و شما را می‌آمرزد و خداوند سپاس‌پذیری بردبار است. دانای پنهان و آشکار، پیروزمند فرزانه است» سوره تغابن، آیه ۱۰-۱۸.</ref> با پرداختن به غرض اصلی سوره، مؤمنان را به [[پایداری]] در مصیبتها و [[انفاق در راه خدا]] [[تشویق]] و [[ایمان به خدا]] را سبب [[هدایت]] و [[آرامش]] در [[مصائب]] می‌داند <ref>روض الجنان، ج۱۹، ص۲۴۸.</ref> و به [[اطاعت از خدا]] و [[رسول]] و [[توکل بر خدا]] [[فرمان]] می‌دهد و [[اهل]] ایمان را مخاطب قرار داده، می‌فرماید: ای مؤمنان! بعضی از [[همسران]] و فرزندانتان که شما را از ایمان، [[هجرت]] و [[جهاد در راه خدا]] باز‌می‌دارند <ref>اسباب النزول، ص۳۶۹؛ مجمع‌البیان، ج۹، ص۴۵۲؛ الدرالمنثور، ج۸، ص۱۸۴.</ref> [[دشمنان]] شما هستند، پس از آنها برحذر‌باشید و در آخرین بخش [[اموال]] و [[فرزندان]] را وسیله [[آزمایش]] برای [[انسان]] دانسته، به [[پرهیزگاری]] و حرف‌شنوی و [[اطاعت]] و انفاق در راه خدا تشویق می‌کند و در آخرین [[آیه]] [[سوره تغابن]] که با [[تسبیح]]، [[مالکیت]] و [[قدرت پروردگار]] شروع شده بود با تصریح به [[علم]] بیکران [[پروردگار]] به [[غیب و شهود]] و [[عزت]] و حکمتش پایان می‌پذیرد.<ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید عبدالرسول]]، [[سوره تغابن - حسینی‌زاده (مقاله)| مقاله «سوره تغابن»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷.</ref> | |||
==[[فضیلت سوره]]== | ==[[فضیلت سوره]]== | ||
نسخهٔ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۵۱
- این مدخل از زیرشاخه‌های سوره تغابن است. "سوره تغابن" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
سوره تغابن شصت و چهارمین سوره در ترتیب مصحف و بین دو سوره منافقون و سوره طلاق قرار گرفته است و در ترتیب نزول یکصد و دهمین سوره‌ای است که بعد از سوره جمعه و قبل از سوره صف نازل شده است. [۱] نزول آن را بعد از سوره تحریم،[۲] سوره جمعه،[۳] سوره منافقون،[۴] سوره صف [۵] و در ردیف‌های ۹۷، ۱۰۵، ۱۰۶، ۱۰۷، ۱۰۸ و ۱۰۹ نیز گزارش کرده‌اند. [۶] برخی معاصران و مستشرقان ردیف ۴۹ تا ۱۰۳ را برای آن حدس زده‌اند [۷].
این سوره دارای ۱۸ آیه [۸] و ۲۴۲ کلمه است. [۹] تغابن از سوره‌هایی است که روایات در مکی یا مدنی بودن آن اختلاف دارند؛[۱۰] ضحاک [۱۱] و برخی دیگر همه آن را مکی دانسته‌اند [۱۲] مجاهد، عطاء بن یسار و ابن‌عباس نیز در یک روایت مانند ضحاک، این سوره را مکی شناخته‌اند؛ ولی آیات ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾[۱۳]، ﴿إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ﴾[۱۴]، ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنْفِقُوا خَيْرًا لِأَنْفُسِكُمْ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾[۱۵].[۱۶] یا ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾[۱۷]، ﴿إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ﴾[۱۸]، ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنْفِقُوا خَيْرًا لِأَنْفُسِكُمْ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾[۱۹]، ﴿إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ﴾[۲۰]، ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ﴾[۲۱] آن را استثنا کرده، مدنی دانسته‌اند. [۲۲]. برخی نیز فقط آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾[۲۳] را مدنی شمرده‌اند. [۲۴] برای تأیید مکی بودن برخی به سیاق سوره نیز استناد کرده‌اند؛[۲۵]
اما بر خلاف این روایات، مدنی بودن این سوره از شهرتی فزون‌تر برخوردار است و بیشتر روایات ترتیب نزول نیز مدنی بودن سوره را تأیید می‌کنند. [۲۶] برخی سیاق آیات را نیز مؤیّد مدنی بودن سوره دانسته‌اند. [۲۷] سید قطب می‌گوید: موضوعات و سیاق و اشارات سوره به ویژه در بخش آغازین بسیار شبیه سوره‌های مکی است و جوّ‌مدنی تنها در آیات پایانی سوره آشکار می‌شود، با این‌حال این سوره مدنی است،؛ چراکه مانعی ندارد آغاز سوره بعد از هجرت در مدینه خطاب به کافران نازل شده باشد، چنان‌که مباحث عقیدتی سوره نمی‌تواند به تنهایی دلیل مکی بودن سوره باشد؛ زیرا در آیات مدنی نیز احیاناً به این مباحث پرداخته شده‌است. [۲۸]
تغابن تنها نام این سوره است که از آیه ﴿يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ﴾[۲۹] برگرفته شده است. این واژه که فقط یک بار در قرآن آمده است [۳۰] از ریشه «غ ـ ب ـ ن» به معنای ضرر کردن و مغبون شدن است. روز قیامت را «یوم التغابن» گفته‌اند؛ زیرا هم مؤمنان و هم کافران در آن روز احساس غبن و ضرر می‌کنند؛ مؤمنان برای کوتاهی در تحصیل حسنات بیشتر و کافران به سبب ایمان نیاوردن و انجام ندادن اعمال شایسته و در نتیجه از دست دادن بهشت.[۳۱]
سوره‌تغابن هشتمین سوره‌از مجموعه «ممتحنات» و ششمین سوره از مجموعه «مسبّحات» است [۳۲] که در برخی منابع از «مسبّحات» به عنوان عرائس (جمع‌عروس) قرآن یاد شده است[۳۳].[۳۴]
محتوا و غرض سوره
غرض سوره تشویق مؤمنان به انفاق در راه خدا و برطرف ساختن اندوه‌هایی است که بر اثر مشکلات ایمان، جهاد و انفاق در راه خدا به آنها وارد می‌شود و ۱۰ آیه آغاز سوره که به منزله مقدمه و زمینه‌چینی این غرض است به اثبات معاد می‌پردازد.
در آیه ﴿يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾[۳۵] که به منزله اولین مقدمه برای اثبات معاد است بیان می‌کند خدا که از هر نقص منزّه و مالک ملک و تصرف در همه هستی است و قدرتش همه چیز را فرا گرفته می‌تواند انسان را دگربار زنده‌کند. [۳۶]
در آیه ﴿هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كَافِرٌ وَمِنْكُمْ مُؤْمِنٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ﴾[۳۷]که منزله دومین مقدمه برای اثبات معاد است می‌فرماید: خداوند شما را آفرید، پس بعضی از شما کافر شدند و بعضی ایمان آوردند و او به همه آنچه انجام می‌دهید بیناست. [۳۸] سپس از آفرینش آسمانها و زمین از روی حکمت و مصلحت و نیز تصویر انسان در نیکوترین صورته‌ا یاد می‌کند و با توجه به آیات قبل نتیجه می‌گیرد که بازگشت همه به سوی خداست و آفرینش انسان بیهوده نیست. [۳۹] در آیه بعد به علم خداوند به همه آنچه در آسمانها و زمین و در نهان انسان‌هاست می‌پردازد. سپس مشرکان را مخاطب قرار داده، سرنوشت شوم (عذاب دنیا و آخرت) اقوام کافر گذشته را گوشزد می‌کند و علت عذاب آنها را تکذیب پیامبران از روی استکبار و به بهانه‌ای واهی با وجود ادلّه روشن معرّفی می‌کند. [۴۰]
در آیه ﴿زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ لَنْ يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ﴾[۴۱] پندار دروغین کافران در تأکید بر انکار معاد را گزارش و به پیامبر(ص) دستور می‌دهد با تأکید و با قسم به پروردگار، برانگیخته شدن آنها در قیامت و باخبر ساختن آنان از اعمال گذشته را به آنها یادآوری‌کند.
خداوند در آیات ﴿وَيَسْتَنْبِئُونَكَ أَحَقٌّ هُوَ قُلْ إِي وَرَبِّي إِنَّهُ لَحَقٌّ وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ﴾[۴۲]، ﴿وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَا تَأْتِينَا السَّاعَةُ قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتَأْتِيَنَّكُمْ عَالِمِ الْغَيْبِ لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ﴾[۴۳]، ﴿زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ لَنْ يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ﴾[۴۴] به پیامبر(ص) فرمان می‌دهد در پاسخ منکران قیامت و برای تأکید بر تحقّق آن به پروردگارش سوگند یاد کند که این آیه سومین مورد آن است. [۴۵]
در آیه ﴿فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ﴾[۴۶] چنین نتیجه می‌گیرد اکنون که شما دوباره زنده و حسابرسی می‌شوید به خدا و رسول و قرآن ایمان بیاورید و بدانید خداوند به آنچه می‌کنید آگاه است و در ادامه سوره فرجام نیکوی مؤمنان و عاقبت شوم کافران را در قیامت و جهان دیگر بیان‌می‌کند. [۴۷]
در آیات ﴿وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ خَالِدِينَ فِيهَا وَبِئْسَ الْمَصِيرُ مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَّكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِن تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنفِقُوا خَيْرًا لّأَنفُسِكُمْ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ إِن تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴾[۴۸] با پرداختن به غرض اصلی سوره، مؤمنان را به پایداری در مصیبتها و انفاق در راه خدا تشویق و ایمان به خدا را سبب هدایت و آرامش در مصائب می‌داند [۴۹] و به اطاعت از خدا و رسول و توکل بر خدا فرمان می‌دهد و اهل ایمان را مخاطب قرار داده، می‌فرماید: ای مؤمنان! بعضی از همسران و فرزندانتان که شما را از ایمان، هجرت و جهاد در راه خدا باز‌می‌دارند [۵۰] دشمنان شما هستند، پس از آنها برحذر‌باشید و در آخرین بخش اموال و فرزندان را وسیله آزمایش برای انسان دانسته، به پرهیزگاری و حرف‌شنوی و اطاعت و انفاق در راه خدا تشویق می‌کند و در آخرین آیه سوره تغابن که با تسبیح، مالکیت و قدرت پروردگار شروع شده بود با تصریح به علم بیکران پروردگار به غیب و شهود و عزت و حکمتش پایان می‌پذیرد.[۵۱]
فضیلت سوره
روایات متعددی در فضیلت و خواص قرائتسوره تغابن، گزارش شده است. [۵۲] بنا به روایتی از امام صادق(ع) هرکس این سوره را در نماز واجب بخواند روز قیامت از او شفاعت می‌کند و شاهد عدلی است نزد کسی که شفاعت او را اجازه می‌دهد. سپس از او جدا نمی‌شود تا به بهشت درآید. [۵۳] برخی فقها با استناد به این روایت به استحباب خواندن این سوره در نمازهای واجب فتوا داده‌اند؛[۵۴] همچنین نقل شده است که رسول خدا(ص) قبل از خواب سوره‌های «مسبَّحات» را که تغابن یکی از آنهاست تلاوت‌می‌کرد. [۵۵].[۵۶]
.[۵۷]
منابع
پانویس
- ↑ مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۶۱۳؛ الاتقان، ج۱، ص۳۲؛ التمهید، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ مفاتیح الاسرار، ج۱، ص۱۳۳؛ الکشاف، ج۴، ص۵۴۵.
- ↑ الاتقان، ج۱، ص۳۲؛ البیان فی عد آی القرآن، ص۱۳۷؛ تاریخ‌القرآن، ص۱۵۴.
- ↑ تاریخ القرآن، ص۱۵۴.
- ↑ البیان فی عد آی القرآن، ص۱۳۴.
- ↑ مفاتیح الاسرار، ج۱، ص۱۳۳؛ تاریخ قرآن، ص۶۱۲؛ تاریخ‌گذاری قرآن، ص۳۰۷.
- ↑ تاریخ قرآن، ص۶۷۷.
- ↑ البیان فی عد آی القرآن، ص۲۴۸؛ مجمع البیان، ج۹، ص۴۴۶؛ جمال القراء، ج۱، ص۴۶۶.
- ↑ المعجم الاحصایی، ج۱، ص۳۰۳.
- ↑ روح المعانی، ج۲۸، ص۱۷۵؛ التحریر والتنویر، ج۲۹، ص۲۵۸؛ احسن الحدیث، ج۱۱، ص۱۸۴.
- ↑ زادالمسیر، ج۸، ص۲۷۹؛ التحریر والتنویر، ج۲۹، ص۲۵۸.
- ↑ تفسیر قاسمی، ج۱۶، ص۱۷۷.
- ↑ «ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تغابن، آیه ۱۴.
- ↑ «جز این نیست که دارایی‌ها و فرزندانتان مایه آزمونند و خداوند است که پاداش سترگ نزد اوست» سوره تغابن، آیه ۱۵.
- ↑ «هر چه می‌توانید از خداوند پروا کنید و سخن نیوش باشید و فرمان برید و (در راه خداوند) هزینه کنید که برای خودتان بهتر است؛ و کسانی که از آزمندی جان خویش در امانند، رستگارند» سوره تغابن، آیه ۱۶.
- ↑ البیان فی عد آی القرآن، ص۲۴۸؛ زادالمسیر، ج۸، ص۳۰۲؛ الدرالمنثور، ج۸، ص۱۸۱؛ مجمع البیان، ج۹، ص۴۴۶.
- ↑ «ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تغابن، آیه ۱۴.
- ↑ «جز این نیست که دارایی‌ها و فرزندانتان مایه آزمونند و خداوند است که پاداش سترگ نزد اوست» سوره تغابن، آیه ۱۵.
- ↑ «هر چه می‌توانید از خداوند پروا کنید و سخن نیوش باشید و فرمان برید و (در راه خداوند) هزینه کنید که برای خودتان بهتر است؛ و کسانی که از آزمندی جان خویش در امانند، رستگارند» سوره تغابن، آیه ۱۶.
- ↑ «اگر به خداوند وامی نیکو دهید (خداوند) برای شما آن را دو چندان می‌کند و شما را می‌آمرزد و خداوند سپاس‌پذیری بردبار است» سوره تغابن، آیه ۱۷.
- ↑ «دانای پنهان و آشکار، پیروزمند فرزانه است» سوره تغابن، آیه ۱۸.
- ↑ جامع‌البیان، ج۲۸، ص۱۵۹؛ المحرر الوجیز، ج۱۶، ص۲۵؛ بصائر ذوی التمییز، ج۱، ص۴۶۷.
- ↑ «ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تغابن، آیه ۱۴.
- ↑ روض الجنان، ج۱۹، ص۲۳۹.
- ↑ تفسیر قاسمی، ج۱۶، ص۱۸۵؛ نظم قرآن، ج۳، ص۲۰۹.
- ↑ التفسیر الحدیث، ج۸، ص۵۴۴؛ التمهید، ج۱، ص۱۵۳.
- ↑ المیزان، ج۱۹، ص۲۹۴؛ التفسیر الحدیث، ج۸، ص۵۴۴.
- ↑ فی ظلال القرآن، ج۶، ص۳۵۸۳.
- ↑ «روزی که شما را برای روز رستخیز گرد می‌آورد، آن روز، روز افسوس خوردن است و هر که به خداوند ایمان آورد و کاری شایسته کند (خداوند) گناهانش را می‌پوشاند و او را در بوستان‌هایی درمی‌آورد که از بن آنها جویباران روان است، هماره در آنها جاودانند، این همان رستگ» سوره تغابن، آیه ۹.
- ↑ التحریر والتنویر، ج۲۸، ص۲۵۵؛ الموسوعة القرآنیه، ج۱۰، ص۹.
- ↑ زادالمسیر، ج۸، ص۲۸۳؛ المیزان، ج۱۹، ص۳۰۱؛ من وحی القرآن، ج۲۲، ص۲۵۰.
- ↑ تاریخ قرآن، ص۵۹۶؛ پژوهشی در تاریخ قرآن، ص۱۰۵.
- ↑ جمال القراء، ج۱، ص۱۷۹.
- ↑ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، مقاله «سوره تغابن»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷.
- ↑ «آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، خداوند را به پاکی می‌ستاید؛ فرمانفرمایی از آن اوست و سپاس، او راست و او بر هر کاری تواناست» سوره تغابن، آیه ۱.
- ↑ المیزان، ج۱۹، ص۲۹۴.
- ↑ «اوست که شما را آفرید، برخی از شما کافر و برخی مؤمنید و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره تغابن، آیه ۲.
- ↑ المیزان، ج۱۹، ص۲۹۴ ـ ۲۹۵.
- ↑ ر. ک: المیزان، ج۱۹، ص۲۵۹.
- ↑ الکشاف، ج۴، ص۵۴۷.
- ↑ «کافران گمان کردند که هرگز برانگیخته نخواهند شد؛ بگو: چرا، سوگند به پروردگارم که برانگیخته خواهید شد سپس از آنچه کرده‌اید آگاهتان خواهند کرد و این برای خداوند آسان است» سوره تغابن، آیه ۷.
- ↑ «و از تو خبر می‌گیرند که آیا آن (عذاب) حقّ است؟ بگو آری سوگند به پروردگارم که بی‌گمان حقّ است و شما به ستوه آورنده (ی خداوند) نیستید» سوره یونس، آیه ۵۳.
- ↑ «و کافران گفتند برای ما رستخیز نخواهد آمد؛ بگو: چرا، سوگند به پروردگارم داننده غیب که برای شما خواهد آمد؛ همسنگ ذرّه‌ای در آسمانها و زمین از (دید) او دور نمی‌ماند و خردتر و کلان‌تر از آن نیست مگر که در کتابی روشن (آمده) است» سوره سبأ، آیه ۳.
- ↑ «کافران گمان کردند که هرگز برانگیخته نخواهند شد؛ بگو: چرا، سوگند به پروردگارم که برانگیخته خواهید شد سپس از آنچه کرده‌اید آگاهتان خواهند کرد و این برای خداوند آسان است» سوره تغابن، آیه ۷.
- ↑ تفسیر ابن کثیر، ج۴، ص۴۰۰.
- ↑ «پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستاده‌ایم ایمان آورید و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره تغابن، آیه ۸.
- ↑ المیزان، ج۱۹، ص۲۹۹.
- ↑ «و کسانی که کفر ورزیده‌اند و آیات ما را دروغ شمرده‌اند دوزخی‌اند، در آن جاودانند و این پایانه، بد است. هیچ بلایی (به کسی) نمی‌رسد مگر به اذن خداوند و هر کس به خداوند ایمان آورد (خداوند) دلش را راهنمایی می‌کند و خداوند به هر چیزی داناست.و از خداوند فرمان برید و از پیامبر فرمانبرداری کنید پس اگر پشت کنید بر عهده پیامبر ما، تنها پیام‌رسانی آشکار است. خداوند است که هیچ خدایی جز او نیست و مؤمنان باید تنها بر خداوند توکّل کنند. ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است. جز این نیست که دارایی‌ها و فرزندانتان مایه آزمونند و خداوند است که پاداش سترگ نزد اوست. هر چه می‌توانید از خداوند پروا کنید و سخن نیوش باشید و فرمان برید و (در راه خداوند) هزینه کنید که برای خودتان بهتر است؛ و کسانی که از آزمندی جان خویش در امانند، رستگارند. اگر به خداوند وامی نیکو دهید (خداوند) برای شما آن را دو چندان می‌کند و شما را می‌آمرزد و خداوند سپاس‌پذیری بردبار است. دانای پنهان و آشکار، پیروزمند فرزانه است» سوره تغابن، آیه ۱۰-۱۸.
- ↑ روض الجنان، ج۱۹، ص۲۴۸.
- ↑ اسباب النزول، ص۳۶۹؛ مجمع‌البیان، ج۹، ص۴۵۲؛ الدرالمنثور، ج۸، ص۱۸۴.
- ↑ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، مقاله «سوره تغابن»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷.
- ↑ البرهان، ج۵، ص۳۹۱.
- ↑ ثواب الاعمال، ص۲۵۴.
- ↑ وسائل‌الشیعه، ج۶، ص۱۴۸.
- ↑ سنن الترمذی، ج۵، ص۱۴۱؛ مجمع‌البیان، ج۹، ص۳۴۵.
- ↑ حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، مقاله «سوره تغابن»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۷.
- ↑ صفوی، سید سلمان، مقاله «سوره تغابن»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.