القاب امام علی در تاریخ اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث القاب امام علی است. القاب امام علی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: القاب امام علی در تاریخ اسلامی - پرسش‌های مرتبطلقب، نام ویژه‌ای است که نشانۀ خصوصیاتی در صاحب نام است و مفهوم آن خوبی‌ها و فضایل یک انسان است[۱].
مقدمه
القاب حضرت علی (ع) که در روایات، زیارات، اشعار و ادعیه آمده، بسیار است[۲]. برخی از معروفترین لقب‌های ایشان در عربی و فارسی چنین است:
- الامام؛
- امیر المؤمنین؛
- حیدر؛
- مرتضی؛
- انزع البطین؛
- یعسوب الدین؛
- امام المؤمنین؛
- یعسوب المؤمنین؛
- امام الأمه؛
- امام الأولیاء؛
- امام المتقین؛
- اسد الله؛
- ولی؛
- وصی؛
- تقی؛
- قاتل الناکثین و القاسطین؛
- شبیه هارون؛
- صاحب اللواء؛
- سیف رسول الله؛
- صدیق اکبر؛
- خاصف النعل؛
- کاشف الکرب؛
- ابو الریحانتین؛
- بیضة البلد؛
- قائد الغر المحجلین؛
- امیر البرره؛
- مختار؛
- سیف الله؛
- فاروق امت؛
- باب علم النبی؛
- امیر النحل.
ابن شهر آشوب نقل می‌کند: وی در قرآن سیصد نام دارد و در روایات، خدا می‌داند[۳]. در کاربرد ادبیات و اشعار فارسی هم تعابیر فراوانی به عنوان لقب خاصّ او رواج دارد، از جمله:
لقب‌های ویژۀ او نزد آسمانیان و زمینیان و در لوح و صحف ابراهیم و نزد حورالعین و در زبان عبری و سریانی، در زبور و انجیل و قرآن، نزد رومیان و عرب و عجم و ترک و دیلم، نزد کاهنان و جنّیان در منابع مکتوب آمده است.[۴]فهرست مفصّلی به ترتیب الفبا نیز از القاب آن حضرت در کتاب«مناقب» نقل شده که خواندنی است.[۵] لقب‌ها و یا اوصاف علی (ع) در احادیث شیعه و سنّی بسیار است.
شهید قاضی نور اللّه شوشتری براساس تتبّع خود در روایات عامّه ۲۴۷ صفت یافته و متن آن احادیث را که مشتمل بر این اوصاف است، از منابع اهل سنت آورده است[۶]، از قبیل:
- امام المتقین؛
- سید المسلمین؛
- سید الأوصیاء؛
- امام کل مؤمن و مؤمنه؛
- قائد الغر المحجلین؛
- یعسوب الدین؛
- خاتم الوصیین؛
- امیر المؤمنین؛
- ولی الناس؛
- ولی اللّه؛
- اول من آمن برسول اللّه؛
- وصی رسول اللّه؛
- اخو رسول اللّه؛
- امین اللّه علی وحیه؛
- خلیفة رسول اللّه؛
- سیف اللّه علی اعدائه؛
- حجة اللّه؛
- الصدیق الأکبر؛
- وزیر رسول اللّه؛ و...
"کنیه"، غیر از نام اصلی شخص است و اغلب به خاطر داشتن فرزند یا چیزی یا صفتی دارای ستایش یا نکوهش، به کسی گفته می‌شود و با "اب"، "ام"، "ابن" و "بنت" می‌آید، مثل ابو الحسن و امّ لیلا. گاهی کنیه به عنوان تکریم و احترام بر کسی اطلاق می‌شود. از کنیه‌های حضرت علی (ع) می‌توان از:
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۵.
- ↑ ر.ک: القاب و صفات مولای متقیان علی بن ابی طالب، فرزین ثابت، نشر سبحان، دانشنامۀ امام علی، ج ۱۰ ص ۳۲۹ تا ۳۸۸، فضائل الخمسة من الصحاح الستّه، ۱ ص ۲۰۲.
- ↑ مناقب، ابن‌شهرآشوب، ج ۳ ص ۲۷۵.
- ↑ مناقب، ابن‌شهرآشوب، ج ۳ ص ۲۷۶
- ↑ مناقب، ابن‌شهرآشوب، ج ۳ ص ۲۷۸تا۲۹۰. بحار الأنوار، ج ۳۵ ص ۴۵ تا ۶۷
- ↑ احقاق الحق، ج۴و ۱۵.
- ↑ در اين مورد ر.ک: دانشنامۀ امام على، ج ۱۰ ص ۳۳۷ تا ۳۴۵.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۵.