بدعت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی

مقدمه

بدعت از ماده بدع، به معنای ارائه و ایجاد چیزی جدید و بی‌سابقه است^[۱]. در اصطلاح به معنای افزودن اعتقاد، عمل یا حکمی در دین است که دلیلی از کتاب و سنت نداشته باشد^[۲]؛ البته برخی مخالفت با سنت را نیز به این تعریف افزوده‌اند. بدعت، از نظر پیشوایان معصوم(ع) در هر چهره‌ای که باشد، مذموم و عین گمراهی و پایان آن گرفتاری به آتش دوزخ است^[۳]. آنچه از سوی غیر معصوم و بدون دلیل و سند معتبر، در دین وارد شود مردود است^[۴].

گفتنی است برخی متفکران، بدعت را در دو معنای بدعت هدایت و بدعت ضلالت به کار برده‌اند. بدعت هدایت، به معنای ابداع امری جدید است که موافق با قرآن و سنت بوده و خلاف مسیر دین را طی نکند^[۵]. البته برخی، همین تقسیم را نیز نوعی بدعت تلقی کرده‌اند^[۶]. مخالفان این تقسیم، به دو دلیل استناد دارند: دلیل عقلی، دایر بر اینکه چون بدعت در جایگاه مخالفت با خدا و رسول است، چگونه عقل وجود قسم ممدوحی از آن را می‌پذیرد. زبان نصوص شرعی و نیز روایات به گونه‌ای با بدعت مخالفت کرده که جای هیچ استثنا و تقسیمی در آن نیست. از جمله روایت پیش‌گفته که: «أَلَا وَ كُلُّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ». بنابراین، بدعت به هیچ روی ممدوح نیست و بدعت‌گذار در مقابل وحی و نبی قرار گرفته است. امام باقر(ع) فرمودند: اهل بدعت مصداق آیه ﴿وَالَّذِينَ كَسَبُوا السَّيِّئَاتِ جَزَاءُ سَيِّئَةٍ بِمِثْلِهَا وَتَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ مَا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ﴾^[۷] می‌باشند که خدای تعالی آنان را به جرم بدعت، اشاعه شبهات و پیروی از شهوات روسیاه گردانده و گرفتار آتش کرده و لباس پستی و ذلت بر اندام آنها می‌پوشاند^[۸]. همچنین در روایتی دیگر فرمودند: «أَدْنَى الشِّرْكِ أَنْ يَبْتَدِعَ الرَّجُلُ رَأْياً فَيُحِبُّ عَلَيْهِ وَ يُبْغِضُ»^[۹]. حضرت امام درباره بدعت این نظر را دارد و آن را همانند شرب خمر و دیگر افعال حرام، از محرمات شرعی دانسته است^[۱۰]. ایشان مبارزه با بدعت‌گذاری در دین را وظیفه اهل علم و فقها دانسته و طبق روایتی از پیامبر اکرم(ص) که فرمود: «اگر عالم به هنگام ظهور بدعت‌ها با استفاده از علم خود به مقابله برنخیزد به اسلام جفا کرده^[۱۱] و مستحق لعنت خداست»^[۱۲]، علمای دین را موظف به اظهار علم برای راهنمایی مردم به حقایق دین می‌داند؛ حتی اگر در این راه احتمال تأثیر مبارزه و تمکین اهل بدعت هم وجود نداشته باشد. ایشان مبارزه با بدعت را در جایگاه یکی از مسایل شرعی با حکمی روشن اعلام کرده‌اند^[۱۳].^[۱۴]

منابع

پناهی آزاد، حسن، مقاله «منطق فهم اسلام»، منظومه فکری امام خمینی

پانویس

↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۲، ص۵۴.
↑ شرح توحید صدوق، ج۳، ص۲۴۷؛ التعریفات، ص۱۹.
↑ بحارالأنوار، ج۲، ص۲۶۳.
↑ علاء الدین هندی، کنزالعمال، ج۱، ص۱۷۹.
↑ ابن اثیر، جامع الأصول، ج۷، ص۴۵۴.
↑ باقری، جعفر، البدعة، ص۱۳۴.
↑ «و کیفر هر بدی (برای) آنان که بدی کنند، همانند آنست و (غبار) خواری (چهره) آنها را می‌پوشاند؛ در برابر خداوند هیچ پناهی ندارند» سوره یونس، آیه ۲۷.
↑ علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج۱، ص۳۱۱.
↑ من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۵۲۷.
↑ کتاب الطهارة، ص۱۳۵.
↑ صحیفه امام، ج۱، ص۲۳۰.
↑ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۲۳۴.
↑ تحریر الوسیله، ص۳۷۰.
↑ پناهی آزاد، حسن، مقاله «منطق فهم اسلام»، منظومه فکری امام خمینی، ص ۱۱۴.

[1] فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۲، ص۵۴.

[2] شرح توحید صدوق، ج۳، ص۲۴۷؛ التعریفات، ص۱۹.

[3] بحارالأنوار، ج۲، ص۲۶۳.

[4] علاء الدین هندی، کنزالعمال، ج۱، ص۱۷۹.

[5] ابن اثیر، جامع الأصول، ج۷، ص۴۵۴.

[6] باقری، جعفر، البدعة، ص۱۳۴.

[7] «و کیفر هر بدی (برای) آنان که بدی کنند، همانند آنست و (غبار) خواری (چهره) آنها را می‌پوشاند؛ در برابر خداوند هیچ پناهی ندارند» سوره یونس، آیه ۲۷.

[8] علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج۱، ص۳۱۱.

[9] من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۵۲۷.

[10] کتاب الطهارة، ص۱۳۵.

[11] صحیفه امام، ج۱، ص۲۳۰.

[12] بحارالأنوار، ج۵۴، ص۲۳۴.

[13] تحریر الوسیله، ص۳۷۰.

[14] پناهی آزاد، حسن، مقاله «منطق فهم اسلام»، منظومه فکری امام خمینی، ص ۱۱۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]