افزایش علم معصوم به چه معناست؟ (پرسش)
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
| افزایش علم معصوم به چه معناست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
| مدخل اصلی | علم معصوم |
افزایش علم معصوم(ع) به چه معناست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم غیب معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
آیت‌الله عباس طهرانی در مقدمه کتاب «دین و وجدان» در این‌باره گفته است:
- «پیغمبر هر زمانی باید به حکم وجدان، از همه مردم آن زمان اعلم باشد، هم در دین و هم در علوم دیگر، بلکه باید از گذشته و آینده و هر چه هست با خبر باشد، و هیچ‌گونه جهلی نداشته باشد (به خصوص در صورت ضرورت) زیرا پیغمبر برای این منظور به پیغمبری مبعوث شده که توده مردم را هدایت کند، و مصالح دینی و دنیوی آنها را که مربوط به زندگی این جهان و آن جهان است، بر ایشان روشن نماید بنابراین چطور ممکن است که خودش نداند، و در برابر سؤال‌ها و اشکال‌ها، پاسخی جز سکوت یا اظهار جهل یا خلاف‌گویی نداشته باشد، و با این حال ادعا کند که پیغام‌آور و پیام برم و با عوالم بالا و ملائکه ارتباط دارم، و مورد وحی الهی می‌باشم، روشن است که لازمه چنین ادعائی این است که نسبت به همه امور، علم کامل داشته باشد. به هر حال اصل این مطلب قطعی و تردید ناپذیرست، اختلافی که هست در این است که این علم به چه کیفیّتی هست، آیا به این کیفیت که همه واقعیّات، از هنگام رسالت و بطور همیشگی، برای پیغمبر کشف می‌شود، و علمی فعلی مانند علم خدا پیدا می‌کند، که در نتیجه هیچ چیزی در هیچ وقتی برایش مخفی نمی‌ماند؟ یا به این کیفیّت است که در هنگام حاجت، اگر بخواهد بتوسط فرشتگان یا به توسّط الهام، برایش روشن می‌شود؟ آنچه از دلیل‌های عقلی و سخنان پیشوایان دینی و تاریخ زندگی آنها استفاده می‌شود، کیفیت دوم است، که به اصطلاح: قدر متیقّن است "إن شاؤوا علموا"، و مقتضای جمع بین آیات و روایات نیز همین است، زیرا آیات و روایاتی که می‌گوید آنها علم غیب ندارند، کیفیّت اوّل را نفی می‌کند، و آیات و روایاتی که می‌گوید، آنها علم غیب دارند، کیفیت دوم را اثبات می‌کند، البّته شواهد و دلایلی هم برای این موضوع که علم غیب آنها از نوع دوّم هست، در دست است که به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:
- آیه: ﴿﴿قُل رَّبِّ زِدْنِي عِلْمًا﴾﴾[۱]، هست. در کافی نیز روایات‌هایی موافق مضمون همین آیه هست، مانند اینکه ائمه می‌فرمودند: علم ما زیاد می‌شود و اگر زیاد نشود تمام می‌گردد و باز می‌فرمودند: که در شبهای جمعه و شبهای قدر به آنها افاضاتی می‌شود، که در نتیجه علم و شهود آنها بیشتر می‌گردد. اینکه می‌فرمایند اگر علم ما زیاد نشود تمام می‌گردد، دلیل بر این است که علم آنها از نوع اول، یعنی مانند علم خدا، نیست که قابل زیاد شدن نباشد و معنای اینکه اگر زیاد نشود تمام می‌گردد این است که: آنها باید علم خودشان را به همه مردم یا به خواص مردم برسانند، و در نتیجه مانند سایرین می‌شوند، از این رو لازم است که دم به دم علم آنها بیشتر بشود تا مقام بالاتر آنها محفوظ بماند؛ و در برابر مشکلات جدید و سؤال‌های تازه درمانده نگردند.
- روایاتی است که در کافی و کتاب‌های معتبر دیگر نقل شده است، در این روایات ائمه اطهار می‌فرمایند: خداوند علم‌های مخصوصی دارد که از آنها چیزی به پیغمبران و فرشتگان نداده است، با ملاحظه این روایات نیز معلوم می‌شود که پیغمبر و اهل بیتش همه چیز را نمی‌دانند؛ و فقط آن چیزی را که اراده کنند و خدا بخواهد می‌دانند، یعنی آنها به خزینه علم الهی راه دارند و در حقیقت خزینه‌دار هستند "خُزَّانُ عِلْمِ اللَّه" - مَعَادِنُ وَحْيِ اللَّه. و روشن است که معنای خزینه و معدن این است که کم‌کم، و به تناسب نیازهای گوناگون، از آن برداشته می‌شود، بنابراین ائمه اطهار(ص)، که خزینه‌دارهای علم الهی و معدن وحی‌اش می‌باشند، چنینند که در مواردیکه اراده کنند و خدا بخواهد، از علم الهی بهره‌مند می‌گردند و عالم می‌شوند، و بدیه است که چنین علمی با نوع دوّم مناسب است نه با نوع اوّل که لازمه‌اش علم حضوری به همه چیز است. و معنای روایاتی که می‌گوید: "ما به آنچه بوده و هست و خواهد بود عالم هستیم، نیز همین است که ما، به خزینه و معدن علم خدا راه داریم، بطوری که هرگاه اراده کنیم که چیزی را بدانیم یا سؤالی را پاسخ گوئیم، با اذان خدا از آن استفاده می‌کنیم"
- روایاتی است که در ضمن آن ائمه اطهار(ع) در موارد گوناگونی صریحاً می‌فرمودند: نمی‌دانیم یعنی از پیش خود نمی‌دانستند، بلکه بخاطر مصالح بخصوصی نمی‌خواستند بدانند تا به مردم بگویند، یکی از این مصالح این بود که اگر می‌خواستید بدانند تا به مردم بگویند، یکی از این مصالح این بود که اگر می‌خواستند بدانند و بگویند چه بسا که مردم درباره آنها غلو می‌کردند، و برای آنها علم غیب مستقل، مانند علم غیب خدا، قائل می‌شدند، و در نتیجه آنها را خدا یا شریک خدا می‌گرفتند، از این رو پیغمبران الهی و پیشوایان دینی گاهگاهی روی جنبه معمولی و ظاهری خویش تکیه می‌کردند و خودشان را در ردیف سایر مردم نشان می‌دادند، و جنبه آسمانی و پیوند الهی خویش استفاده‌ای نمی‌کردند تا مردم گمراه نشوند»[۲].
پاسخ‌های دیگر
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛ |
|---|
 حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی، در کتاب «ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه» در این‌باره گفته است:
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین وکیلی؛ |
|---|
 حجت الاسلام و المسلمین وکیلی در دو مقاله «علم غیب امام» و «غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)» در این باره گفته است:
|
پرسش‌های وابسته
- قلمرو علم معصوم تا چه حدی است؟ (پرسش)
- آیا علم تام معصوم امکان عقلی دارد؟ (پرسش)
- آیا علم تام معصوم با اختیار وی منافات ندارد؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به علم تام معصوم شرک نیست؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به تام علم معصوم امام غلو نیست؟ (پرسش)
- آیا عدم اعتقاد به علم تام معصوم امام آسیبی به ایمان وارد می‌کند؟ (پرسش)
- آیا معصوم به تمام موارد قرآن علم دارد؟ (پرسش)
- آیا قول به محدودیت علم معصوم مانع عقلی یا شرعی دارد؟ (پرسش)
- چگونه می‌شود معصوم را انسان کامل دانست اما علم او را محدود شمرد؟ (پرسش)
- آیا معصوم باید علم تام داشته باشد؟ (پرسش)
- آیا علم تام معصوم ضرورت عقلی دارد؟ (پرسش)
- آیا علم تام معصوم ضرورت شرعی دارد؟ (پرسش)
- آیا آگاهی معصوم به نحو تام شرطی از شروط امامت است؟ (پرسش)
- اگر معصوم علم تام دارد پس چه نیازی به وحی است؟ (پرسش)
- آیا نمونه‌هایی از علم تام معصوم در قرآن موجود است؟ (پرسش)
- آیا نمونه‌هایی از علم تام معصوم در حدیث موجود است؟ (پرسش)
- آیاتی که مخالفان علم تام معصوم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
- با وجود آیاتی که علم تام معصوم را نفی می‌کنند چگونه این علم اثبات می‌شود؟ (پرسش)
- آیاتی که موافقان علم تام معصوم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
- چگونه آیات نافی علم تام معصوم از غیر خدا با آیات مثبت علم تام معصوم برای غیر او قابل جمع هستند؟ (پرسش)
- آیاتی که مخالفان علم تام معصوم پیامبر خاتم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
- آیا روایاتی وجود دارند که علم تام معصوم را نفی می‌کنند؟ (پرسش)
- چگونه آیات نافی علم تام معصوم با روایات مثبت علم تام معصوم قابل جمع هستند؟ (پرسش)
- چگونه روایات نافی علم تام معصوم با روایات مثبت علم تام معصوم قابل جمع هستند؟ (پرسش)
- دلیل عقلی علم تام پیامبران چیست؟ (پرسش)
- دلیل قرآنی علم تام پیامبران چیست؟ (پرسش)
- دلیل حدیثی علم تام پیامبران چیست؟ (پرسش)
- آیا شاهد تاریخی بر علم تام پیامبران وجود دارد؟ (پرسش)
- بر فرض اثبات علم تام پیامبران علم تام امامان چگونه ثابت می‌شود؟ (پرسش)
- دلیل عقلی علم تام امامان چیست؟ (پرسش)
- دلیل قرآنی علم تام امامان چیست؟ (پرسش)
- دلیل حدیثی علم تام امامان چیست؟ (پرسش)
- آیا شاهد تاریخی بر علم تام امامان وجود دارد؟ (پرسش)
- چرا امامان علم تام معصوم خود را انکار می‌کردند؟ (پرسش)
- آيا علم تام معصوم تکلیف‌آور است و معصوم را به عمل بر اساس آن موظف می‌کند؟ (پرسش)
- آیا معصوم از علم تام خود بهره می‌برد؟ (پرسش)
- اگر معصوم از علم تام خود بهره نمی‌برد پس فایده‌اش چیست؟ (پرسش)
- آیا علم محدود معصوم ضرورت عقلی دارد؟ (پرسش)
- آیا علم محدود معصوم ضرورت شرعی دارد؟ (پرسش)
- مهم‌ترین مصادیق علم ویژه معصوم کدام‌اند؟ (پرسش)
- علم به چه مواردی تنها نزد خداست؟ (پرسش)
- آیا علم معصوم قابلیت افزایش دارد؟ (پرسش)
- رابطه علم ویژه معصوم با معجزه و کرامت چیست؟ (پرسش)
- آیا معجزه به واسطه علم معصوم است؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان مسلمان در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان عرفان اسلامی در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان فلسفه و حکمت اسلامی در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان تفسیر در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان حدیث در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب امامیه در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب معتزله در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اشعریه در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اباضیه در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه فرقه وهابیت در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ بگو ای پیغمبر من: پروردگارا بر علم من بیفزای؛ سوره طه، آیه۱۱۴.
- ↑ دین و وجدان؛ ص ۲۸۶-۲۸۹.
- ↑ ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه
- ↑ از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود: به درستی که برای ما در شبهای جمعه جایگاه ویژه ای می باشد. عرض کردم فدایت شوم، کدام جایگاه؟ فرمود به فرشتگان و پیامبران و اوصیای مرده و ارواح اوصیاء و وصی در میان شما اذن داده می شود که به آسمان عروج نمایند، پس ایشان یک هفته گرد عرش پروردگارشان می گردند و طواف می نمایند در حالیکه می گویند، بسیار پاک و منزه و پر قداست است پروردگار فرشتگان و پروردگار روح "سبوح قدوس رب الملائکة والروح". زمانی که از طواف نمودن فارغ گردند پشت هر ستونی دو رکعت نماز به جای می آورند. سپس همه می روند؛ پس فرشتگان پس از تلاش فراوانی که خداوند متعال قرار داده -که این تلاش ناشی از بزرگداشتشان از آنچه می بینند می باشد، که به همان اندازه از این تلاش و ترس بر آنان افزوده می گردد- منصرف گردیده می روند، هم چنین پیامبران و اوصیا و ارواح زندگان منصرف می گردند در حالیکه بسیار شگفت زده می باشند و برای خود بسیار شادامانند. به وصی و اوصیاء الهامی از علم الهام شده است، علمی بسیار و سرشار که هیچ کس از ایشان شادمان تر نیست. "این امر را" مخفی نگاهدار که به خدا قسم این مسأله نزد او بسیار پراهمیت تر و عزیزتر از هر امر مهم دیگر می باشد. فرمود ای محبور "مورد تنعم قرار گرفته" به خدا قسم اقرار به مطلبی که بیان کردم به کسی الهام نمی گردد مگر اینکه از صالحان و پارسایان باشد. عرض کردم به خدا قسم من مقدار زیادی از صلاح و پارسایی ندارم. امام(ع) فرمود به خداوند دروغ نگو، همانا خداوند متعال تو را صالح و پارسا نامید آنجا که می فرماید: ایشان همراه کسانی هستند که خداوند متعال بر ایشان نعمت قرار داد از پیامبران و راستگویان و شهدا و صالحان. صالحان یعنی کسانی که به ما و به امیرالمؤمنین(ع) و فرشتگان خداوند و پیامبران او و به تمام حجتهای خداوند بر او و بر محمد و آل پاک و طاهرین دیندار او ایمان آورده‌اند؛ بحار‌الأنوار، ج۲۶، ص ۸۸.
- ↑ از ابی بصیر نقل شده گفت شنیدم امام صادق(ع) می‌فرماید: به تحقیق به ما در شب و روز افزوده می شود، که اگر به ما افزوده نگردد هر آنچه نزد ماست به اتمام خواهد رسید. ابو بصیر گفت: فدایتان گردم چه کسی آن را نزد شما می آورد؟ امام فرمود: به تحقیق از میان ما کسانی هستند که آن را می‌نگرند، و از میان ما کسانی هستند که علم در دل ایشان به شکل مفصل قرار می گیرد، و از میان ما کسانی هستند که با گوش خود می شنود مانند صدای زنجیری که به لب تشت می کشند. به ایشان عرض کردم چه کسی آن علم را برای شما می آورد، فرمود مخلوقی که با عظمت تر از حضرت جبرئیل(ع) و حضرت میکائیل(ع) است؛ بصائر‌الدرجات، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ علم غیب امام (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)