بحث:صلوات

نویسنده: آقای واثق

صلوات: درود فرستادن بر پیامبر خدا(ص) و خاندان او. در قرآن است که خدا و فرشتگان بر پیامبر درود می‌‌فرستند، پس ای مؤمنان، شما هم بر او صلوات و سلام بفرستید﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾. با تعبیرهای مختلف می‌توان بر پیامبر و خاندانش درود فرستاد، اما عبارتی که به عنوان صلوات کامل در روایات آمده، این است «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ». صلوات، به نوعی یادکرد حضرت رسول و تکریم او و خاندان پاک اوست، یکی از ذکرهای بافضیلت است، بهتر است که با صدای بلند گفته شود و حتماً "آل محمد" در درود بر پیامبر خدا مطرح شود، وگرنه صلوات ناقص خواهد بود. صلوات پس از تشهد نماز از واجبات است. در قرآن صَلَوات به معنای نمازها و نمازخانه‌ها نیز به کار رفته است.

مقدمه

• صلوات، درودی ستایشگرانه و حق‌شناسانه بر حضرت محمّد و خاندان او، با جملۀ « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» یا مشابه آن و ریشه‌ای قرآنی دارد.
• خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾ در نماز هم واجب است در تشهّد، بر آن حضرت و خاندانش صلوات بفرستند.
• از پیامبر اکرم](ص) روایت است که: "هرکس نمازی بخواند که در آن بر من و خاندانم صلوات نفرستد از او پذیرفته نمی‌شود"، شافعی نیز با اشاره به همین نکته در فضیلت اهل بیت، وجوب مودّت اهل بیت و صلوات در نماز و مردودی نماز بی‌صلوات را یاد کرده(...) این یادکرد، هم حق‌شناسی و تکریم است، هم الهام و تأسّی.
• به قول استاد محمد رضا حکیمی: ذکر آل محمّد در هر حال، مایۀ ثبات ایمان و روشنی دل و سرافرازی امّت و حریّت فکر و وسیلۀ قرب به خداوند است. از این گذشته، آل محمّد تنها از آن شیعه نیستند، از آن همۀ مسلمانانند، فرزندان و اوصیای پیامبر مسلمانانند و وارثان علوم و معارف پیامبر، و ذکر مناقب و حقوق آنان برای هر مسلمانی اهمیت دارد.
• آنچه مطرح است و گاهی میان شیعه و اهل سنت موجب بحث، این است که آیا در کنار نام پیامبر، آل و اهل بیت و صحابه را هم باید آورد یا نه؟ خود پیامبر چگونه صلوات می‌فرستاده؟ صیغۀ خاصّی دارد یا هرکس هرگونه که مایل بود؟ تا آنجا که یاد نکردن از آل گاهی گواه سنّی بودن گوینده یا نویسنده به شمار می‌آید.
• شیعه، صلوات بدون آل محمد را ناقص و ابتر می‌شمارد و این به استناد احادیث نبوی در کتب شیعه و اهل سنت است، که فرمود: بر من درود ابتر و ناقص نفرستید، پرسیدند: صلوات ابتر چیست؟ فرمود: نگویید:«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ »، بلکه بگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد». فخر رازی هم همین صورت را برای صلوات ذکر می‌کند که از پیامبر خدا(ص) روایت شده است. خود پیامبر نیز در نماز و غیر نماز، صلوات بر خود و آل محمد را به صورت یاد شده می‌فرمود یاد کرد آل محمد در صلوات و دعا و ذکرها و خطبه‌ها و صلوات بر خاندان پیامبر، به تدریج جنبۀ سیاسی هم یافت و در مقابل خط امویان که سیاست حذف این خاندان را حتی در ذکر و یادکردن پیش گرفته بودند، خطّ اهل بیت، بر تأکید مکرّر و مداوم بر آل محمد بود. شاید اصرار امام سجاد(ع) بر آوردن آن همه «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» در اوّل هرفقره از دعاهای بسیاری در صحیفۀ سجّادیه، در راستای همین خطّ و احیای نام و یاد این خاندان بوده است.
• امام صادق(ع) می‌فرماید: پدرم امام باقر(ع) شنید مردی را که به کعبه چسبیده و می‌گفت: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ»، فرمود: ای بندۀ خدا، آن را ناقص مگو و در حق ما ظلم نکن، بگو: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ» در مقابل، اصرار اهل سنت بر افزودن صحابه بر نام پیامبر در صلوات (و علی آله و صحبه اجمعین) نیز جنبۀ سیاسی دارد و به قصد تطهیر همۀ صحابه در همۀ عملکردشان و استحقاق صلوات و درود نسبت به آنان است.

صلوات عامل پیوند با محمد و آل محمد

• یکی از شیوه‌هایی که می‌تواند مردم را با پیشوایان معصوم پیوند دهد، بزرگداشت یاد و نام آنان است، ازاین‌رو، خداوند در قرآن کریم از مؤمنان می‌خواهد که بر رسول گرامی‌ او سلام دهند و صلوات نثارش کنند: ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾. پس از نزول آیه، گروهی از مسلمانان نزد پیامبر(ص) آمدند و از چگونگی صلوات بر ایشان پرسیدند. نکته در خور توجه در پاسخ آن حضرت آن است که درود بر آل‌محمد نیز جزئی از صلوات گردیده‌است: «اللَّهُمَ‏ صَلِ‏ عَلَی‏ مُحَمَّدٍ وَ عَلَی‏ آلِ‏ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ‏ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیم‏‏».

صلوات در فرهنگنامه آخرالزمان

• صلوات یکی از بهترین اوراد و اذکار اسلام است و شاید پس از کلمه توحید بهترین کلمه‌ای باشد که یک مسلمان بر زبان می‌آورد. خداوند و فرشتگان او در قرآن بر پیامبر و خاندان او درود می‌فرستند و مؤمنین را نیز بدان امر می‌کند.
• صلوات فرستادن بر پیامبر باید همواره با ذکر آل رسول الله(ص) همراه باشد؛ زیرا در احادیث صلواتی را که "آل محمد" در آن نیامده باشد، صلوات ابتر و بی‌نتیجه معرفی نموده‌اند؛ این در حالی است که در تفسیر و ثواب این ذکر شریف کتاب‌های مفصلی نوشته شده است و اجر و پاداش آن به قدری عظیم است که فرشتگان فقط تعداد صلوات‌هایی که فرد می‌فرستد در نامه اعمال او می‌نویسند و اجر آنها را فقط خداوند می‌داند و پاداش بنده صلوات فرستنده را فقط او خواهد داد. در بعضی احادیث نیز فرموده‌اند که پس از صلوات بگویید « وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ ».
• مرحوم شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان یکی از اعمال روز جمعه را صد بار صلوات بر محمد و آل محمد ذکر می‌کند و در روایتی از امام صادق(ع) نقل می‌کند: هر کسی که پس از نماز ظهر و نماز صبح خود بگوید: « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ» یقیناً حضرت قائم(ع) را پیش از مردن خود خواهد دید. در احادیث صلوات‌های مخصوصی برای حضرت مهدی(ع) آمده است.
• صلوات دعایی است که خداوند وعده استجابت برای آن داده است و بدین جهت ائمه(ع) یکی از شرایط دعا را فرستادن صلوات قبل و بعد از دعا فرموده‌اند، زیرا خداوند هیچگاه دعایی را در ابتدا و انتها مستجاب نمی‌کند در حالی که میان آن را از اجابت خود بی‌نصیب کند

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: