سیره اخلاقی امام مهدی
سیره اخلاقی امام مهدی (ع) عبارت است از هرگونه رفتاری که آن حضرت برای اثرگذاری بر شناخت، نگرش، اخلاق و رفتار دیگران، انجام می‌دهند. در دولت مهدوی، جامعه بشری به سمت و سوی بصیرت، معنویت، تقواگرایی و اخلاق متعالی پیش می‌رود و بسیاری از انحراف‌ها، فسادها و رذایل اخلاقی، پوچی‌ها و بی‌بندوباری‌ها از جامعه رخت برمی‌بندد.
مقدمه
صفات اخلاقی، فضایل و ملکاتی است که در نفس انسان رسوخ کرده و حالت ماندگار دارد. مراد از اخلاق، ملکه‌ای در نفس یا مجموعه خصلت‌های روحی و نفسانی و باطنی انسان است که منشأ صدور رفتار ظاهری و افعال خیر یا شر، بدون تفکر و تدبر می‌شود.
کاربرد سیره اخلاقی درباره ائمه معصوم (ع) به معنای شناخت سبک، روش و قواعد خاص رفتار امامان معصوم (ع) است که از جنبه‌های گوناگون زندگی آنان قابل استنباط است.
منظور از سیره تربیتی در اینجا، دست یابی به قواعد، سبک‌ها و روش‌هایی است که امام مهدی (ع) در عرصه‌های مختلف علمی، تربیتی، مدیریتی و غیره از خود بروز می‌دهد. پس هر رفتاری که از امام سرزده است، چه در محیط فردی و عبادی و چه در محیط اجتماعی و تربیتی به منظور اثرگذاری بر دیگران، منشأ استخراج سبک و روش کلی رفتاری ایشان قرار می‌گیرند.
بنابراین، مقصود از سیره تربیتی امام مهدی (ع) عبارت است از هر گونه رفتاری که آن حضرت برای اثرگذاری بر شناخت، نگرش، اخلاق و رفتار دیگران، اعم از مسلمانان و غیر مسلمانان، اصحاب و غیر اصحاب، کودک و بزرگسال و فرزندان و خانواده خود یا دیگران، در محیط خانه، مسجد، کوچه و بازار یا هر جای دیگر انجام می‌دهند. در جامعه مهدوی تربیت و فرهنگ از شأن بالاتری برخوردار است و اقتصاد و ثروت، رنگ حکمت و فرهنگ و قرب به خود می‌گیرد و توزیع عادلانه آگاهی‌ها و معرفت‌ها و مناصب اجتماعی تابع فرهنگ و زمینه ساز تربیت اجتماعی خواهد بود.
سیره اخلاقی و تربیتی امام مهدی (ع)
در دولت مهدوی، جامعه بشری به سمت و سوی بصیرت، معنویت، تقواگرایی و اخلاق متعالی پیش می‌رود و بسیاری از انحراف‌ها، فسادها و رذایل اخلاقی، پوچی‌ها و بی‌بندوباری‌ها از جامعه رخت برمی‌بندد و بدین‌سان آسایشی را عرضه می‌دارد که بشر قرن‌ها به دنبال آن بوده است و آدمی در سایه آن به تکامل روحی و ادراکی ره می‌یابد.
در حکومت دین‌مدار و فضیلت‌پیشه مهدوی، با اینکه نعمت‌های مادی فراوان است، مفهوم لذت، نیاز، کمال و ابتهاج تغییر کرده و در راستای قرب و کمال شکل می‌گیرد. رسول خدا (ص) فرمود: "شما را به قیام مهدی مژده می‌دهم (سه بار فرمود)، هنگامی که مردم به جان هم افتند و زلزله سختی پدید آید او ظهور خواهد کرد. زمین را از عدل و داد پر کند چونانکه از ظلم و جور پرشده باشد"[۱].
در پرتو تربیت مهدوی، جامعه عصر ظهور از نظر تکامل و بلوغ روحی به مدارج عالی و شایسته نائل می‌شود. جنگ و نزاع و کینه‌توزی از نابخردی و پایین بودن سطح فرهنگ انسانی سرچشمه می‌گیرد. با رشد تربیت و تکامل عقل کینه‌ها به محبت و دوستی تبدیل می‌شود، و روابط اجتماعی بر اصل انسان‌دوستی و نوع‌خواهی استوار می‌گردد، محبت در سطح جامعه بشری گسترش می‌یابد، و آرمان دیرینه انسان دوستان و جامعه شناسان یعنی گسترش دوستی به سراسر جامعه بشری تحقق می‌یابد.
امیرمؤمنان (ع) در این باره می‌فرماید: "چون قائم ما قیام کند، کینه‌ها از دل بندگان بیرون می‌رود"[۲].
حضرت مهدی (ع) نماد اخلاق حسنه و مظهر علم، حکمت، سخاوت، شجاعت، حلم، تقوی و عبودیت است. امام رضا (ع) فرمود: "او دانشمندترین مردم و حکیم‌ترین مردم و پرهیزگارترین مردم و حلیم‌ترین مردم و شجاع‌ترین مردم و سخی‌ترین مردم و عابدترین مردم است"[۳].
ویژگی‌ها و منش اخلاقی امام مهدی (ع) همانند جدش رسول خدا (ص) است که در همه جهات اسوه حسنه و نماد اخلاق نیکو است. برخی از شباهت‌های خَلقی و خُلقی آن حضرت با جدش رسول الله (ص) در روایات بیان شده است.
همانندی ویژگی‌های اخلاقی حضرت مهدی (ع) با ویژگی‌های اخلاقی پیامبر اکرم (ص) از زبان خود پیامبر اکرم (ص) و ائمه (ع) این‌گونه توصیف شده است: جابر بن عبد الله انصاری از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده است که فرمود: "مهدی از فرزندان من است، نام او همنام من و کنیه او مانند کنیه من است، او از جهت خَلق (خلقت ظاهری و جسمانی) و خُلق (خصلت‌ها و صفات باطنی) شبیه‌ترین افراد به من است"[۴].
در سخن دیگر فرمود: «أَشْبَهُ النَّاسِ بِي»[۵]؛ «شبیه‌ترین مردم به من است». نیز فرمود: «أَشْبَهُ النَّاسِ بِي فِي شَمَائِلِهِ وَ أَقْوَالِهِ وَ أَفْعَالِهِ»[۶]؛ «شبیه‌ترین مردم به من در قیافه و گفتار و رفتار است».
احمد بن اسحاق قمی گوید: از امام عسکری (ع) شنیدم که می‌فرمود: "سپاس از آن خدایی است که مرا از دنیا نبرد تا آنکه جانشین مرا به من نشان داد، او از نظر آفرینش و اخلاق شبیه‌ترین مردم به رسول خداست. خدای تعالی او را در غیبتش حفظ فرماید، سپس او را آشکار کند و او زمین را پر از عدل و داد فرماید، هم چنانکه مملوّ از جور و ستم شده باشد"[۷].
امیرمؤمنان (ع) به فرزندش امام حسین (ع) نگاه کرد و فرمود: "این فرزندم سرور و آقاست چنانکه رسول خدا (ص) او را این گونه نام‌گذاری کرده است و به زودی از نسل او مردی که همنام پیامبر شما است متولد خواهد شد که در صورت و سیرت شبیه پیامبر اکرم (ص) است"[۸].
در روایات دیگر نیز آمده است: «أَشْبَهُ النَّاسِ بِرَسُولِ اللَّهِ»[۹]؛ «شبیه‌ترین مردم به رسول خدا (ص) در سیرت و صورت و زیبایی و جمال است»[۱۰].
جستارهای وابسته
- سبک زندگی امام مهدی
- سیره اخلاقی امام مهدی
- سیره عبادی امام مهدی
- سیره خانوادگی امام مهدی
- سیره تربیتی امام مهدی
- سیره اجتماعی امام مهدی
- سیره علمی امام مهدی
- سیره تبلیغی امام مهدی
- سیره سیاسی امام مهدی
- سیره اقتصادی امام مهدی
- سیره فرهنگی امام مهدی
- سیره مدیریتی امام مهدی
- سیره نظامی امام مهدی
- سیره قضایی امام مهدی
- سیره جهادی امام مهدی
- سیره حکومتی امام مهدی
منابع
پانویس
- ↑ «أَبْشِرُوا بِالْمَهْدِيِّ قَالَهَا ثَلَاثاً يَخْرُجُ عَلَى حِينِ اخْتِلَافٍ مِنَ النَّاسِ وَ زِلْزَالٍ شَدِيدٍ يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً يَمْلَأُ قُلُوبَ عِبَادِهِ عِبَادَةً وَ يَسَعُهُمْ عَدْلُهُ»؛ بحارالانوار، ج۵۳، ص۷۴.
- ↑ «وَ لَوْ قَدْ قَامَ قَائِمُنَا... لَذَهَبَتِ الشَّحْنَاءُ مِنْ قُلُوبِ الْعِبَادِ»؛ الخصال، ص۶۲۶؛ تحف العقول، ص۱۱۵؛ بحار الانوار، ج۵۲، ص۳۱۶.
- ↑ «يَكُونُ أَعْلَمَ النَّاسِ وَ أَحْكَمَ النَّاسِ وَ أَتْقَى النَّاسِ وَ أَحْلَمَ النَّاسِ وَ أَشْجَعَ النَّاسِ وَ أَسْخَى النَّاسِ وَ أَعْبَدَ النَّاسِ»؛ من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۸.
- ↑ «الْمَهْدِيُّ مِنْ وُلْدِي، اسْمُهُ اسْمِي، وَ كُنْيَتُهُ كُنْيَتِي، أَشْبَهُ النَّاسِ بِي خَلْقاً وَ خُلْقاً»؛ الإمامه و التبصره من الحیره، ص۱۲۰؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۸۶؛ إعلام الوری بأعلام الهدی، ص۴۲۴.
- ↑ کفایه الأثر، ص۱۲۱.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۵۷.
- ↑ «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يُخْرِجْنِي مِنَ الدُّنْيَا حَتَّى أَرَانِيَ الْخَلَفَ مِنْ بَعْدِي ما أَشْبَهَ النَّاسِ بِرَسُولِ اللَّهِ (ص) خَلْقاً وَ خُلُقاً يَحْفَظُهُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِي غَيْبَتِهِ وَ يُظْهِرُهُ فَيَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۴۰۸؛ کفایه الأثر فی النص علی الأئمه الإثنی عشر، ص۲۹۵.
- ↑ «نَظَرَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٌّ (ع) إِلَى الْحُسَيْنِ (ع) فَقَالَ إِنَّ ابْنِي هَذَا سَيِّدٌ كَمَا سَمَّاهُ رَسُولُ اللَّهِ (ص) سَيِّداً وَ سَيُخْرِجُ اللَّهُ مِنْ صُلْبِهِ رَجُلًا بِاسْمِ نَبِيِّكُمْ يُشْبِهُهُ فِي الْخَلْقِ وَ الْخُلُقِ»؛ الغیبه، نعمانی، ص۲۱۴. در نقل شیخ طوسی این گونه آمده است: «فيشبهه في الخَلقِ و الخُلقِ»؛ «پس در صورت و سیرت، شبیه پیامبر (ص) است». الغیبه، طوسی، ص۱۹۰.
- ↑ الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر (ع)، ص۱۴۸.
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۶۵.