سیره مدیریتی امام مهدی
سیره مدیریتی امام مهدی (ع) بر اساس عمل به تکالیف الهی و تحقق بخشی عدالت محض در جامعه است و درباره کارگزاران نظام مهدوی، نظارت و سخت‌گیری است تا آنکه ستمی صورت نگیرد و حقی از کسی ضایع نشود. در حکومت مهدوی، معیار انتخاب کارگزاران، اخلاص و صداقت در عمل است. همچنین رفتار مدیریتی حضرت مهدی (ع) نسبت به توده‌های مردم، مهر ورزی و گشاده رویی و رأفت و رحمت است.
مقدمه
سیره مدیریتی امام مهدی (ع) بر اساس عمل به تکالیف الهی و تحقق بخشی عدالت محض در جامعه است، از این رو آن حضرت با نظارت و کنترل دستگاه‌های اجرایی و اشراف دقیق به کارکردهای مدیران و مسؤولان نظام مهدوی، جریان کلی امور را مدیریت می‌کند.
سخت‌گیری نسبت به کارگزاران
سیره مدیریتی امام مهدی (ع) درباره کارگزاران نظام مهدوی، نظارت و سخت‌گیری است تا آنکه از جانب دولت و کارگزاران نظام، بر کسی ذره‌ای ستم نرود و حقی از کسی ضایع نشود.
سخت‌گیری آن حضرت نسبت به مسئولان و کارگزارانش بدین خاطر است که دولت او دولت عدالت محض است، پس جای هیچ گونه لغزش و فساد و انحراف در نظام اداری آن حضرت وجود ندارد، چنانکه در خبری در این باره آمده است: "مهدی (ع) در دادن مال و دارایی به مردم بخشنده است و نسبت به ناتوانان و مستمندان بسیار دلرحم و مهربان است، اما نسبت به مسئولان و کارگزاران دولت خویش بسیار سخت‌گیر است"[۱].
امام مهدی (ع) بر اساس کتاب خدا به عدالت مدیریت می‌کند و هواپرستی را به خداپرستی سوق می‌دهد و همه افکار و اندیشه‌ها را تابع قرآن می‌سازد. امیرمؤمنان علی (ع) دوران ظهور حضرت قائم (ع) را نقطه عطف تاریخ معرفی کرده است: "او با محور قرار دادن قرآن، نظرات و خواسته‌های افراد را به سوی قرآن جلب کرده و با محک قرآن می‌سنجد، آنگاه که مردم قرآن را مستمسک و محملی برای پندارها و توجیه خواسته‌ها و تمایلات خود قرار داده‌اند"[۲].
سپس امیرمؤمنان (ع) در ادامه همین خطبه می‌فرماید: "عاملان حکومت را به جرم کردار زشت شان بگیرد و مؤاخذه کند و عذری از آنان نپذیرد"[۳].
کارگزاران حضرت مهدی (ع) نه تنها سزاوار نیست که دلبسته ریاست و مقام باشند، بلکه به فرموده امام صادق (ع) شیفته شهادت در راه خدا هستند: "و آنان از خشیت خداوند ترسانند، دعوت به شهادت می‌نمایند، و آرزو دارند که در راه خدا به شهادت برسند"[۴].
در سیره مدیریتی حکومت مهدوی، معیار گزینش وزیران و انتخاب کارگزاران، اخلاص و صداقت در عمل است. امام جواد (ع) در وصف یاران حضرت مهدی (ع) فرمود: "چون برای او حضرت مهدی (ع)این تعداد از یاران مخلص فراهم شود، خداوند امر ظهور او را آشکار خواهد کرد"[۵].
در دولت مهدوی، شاخص کارگزاران صادق و مخلص، اطاعت پذیری از امام و رهبر خویش و شهادت‌طلبی در راه خداست، چنانکه رسول خدا (ص) درباره اطاعت پذیری یاران و کارگزاران حضرت مهدی (ع) فرمود: "آنان برای تلاش و جدّیت در راه اطاعت از امام خویش سر از پا نمی‌شناسند"[۶].
از این رو، امام مهدی (ع) در آغاز شکل‌گیری حکومت عدالت پیشه خود از اصحاب خویش که مسئولان و کارگزاران ارشد حکومت عدل جهانی هستند، پیمان می‌گیرد تا مطابق دستورات الهی و تعهدات امام خویش رفتار نمایند. امیرمؤمنان (ع) در این باره می‌فرماید: "حضرت مهدی (ع) از یاران خود بیعت می‌گیرد با این شروط که دزدی و زنا نکنند، مسلمانی را دشنام ندهند، نفس محترمه‌ای را نکشند، به حریم کسی تجاوز نکنند، به خانه کسی هجوم نیاورند، کسی را بدون حق نزنند، طلا و نقره، گندم و جویی را ذخیره نکنند، مال یتیم را نخورند، بدون علم شهادت ندهند، مسکرات شرب نکنند، لباس ابریشم در بر نکنند، کمربند طلا در کمر نبندند، قطاع الطریقی نکنند و راهروی را نترسانند، طعامی را (گندم باشد یا جو) ذخیره نکنند، به کارهای اندک قناعت نکنند، و از نجاست دوری نمایند، به معروف، امر و از منکرات نهی نمایند، لباس خشن بپوشند، صورت روی بالش خاک گذارند، در راه خدا آن چنانکه باید جهاد کنند. با عمل به این شرایط آن حضرت برخود لازم می‌کند که هرجا آنان بروند همراهی کند و هر لباسی که آنها می‌پوشند بپوشد و هر مرکبی را که آنها سوار می‌شوند سوار شود و به غذا و لباس کم قناعت کند و دربانی برای خود نگذارد"[۷].
سپاهیان پیروز حضرت مهدی (ع) حامل پیام الهی و دارای رسالت انسانی هستند و به اخلاق و فضائل انسانی آراسته‌اند،؛ چراکه با رهبر و پیشوای خویش در تحقق آرمان‌های عدالت خواهانه او بیعت سپرده‌اند. در حالی که معمولا سپاهیان غالب در طول تاریخ، پس از فاتح شدن، شیوه تجاوز، غارت، بی‌رحمی و قساوت، کشتار، حرمت شکنی، تعدی به جان و مال و ناموس مردم و دیگر روش‌های غیر انسانی را در پیش می‌گیرند.
به همین دلیل، در سیره مدیریتی حضرت مهدی (ع) کارگزاران ظالم و فاسد، نه تنها جایگاهی ندارند بلکه فوراً از مقام خود بر کنار شده و نهاد‌های دولتی حکومت از وجود آنان پاک‌سازی می‌شود. چنانکه امیرمؤمنان (ع) درباره برخورد حضرت مهدی (ع) با عناصر نابکار می‌فرماید: "از بین شما فرماندهان و امیرانِ ظالم را عزل خواهد کرد و زمین را از وجود ناپاکان تطهیر خواهد نمود"[۸].[۹]
عطوفت و رحمت با مردم
رفتار مدیریتی حضرت مهدی (ع) نسبت به توده‌های مردم، مهر ورزی و گشاده رویی و رأفت و رحمت است. آن حضرت به ویژه نسبت به محرومیت کشیدگان و مسکینان، بسیار مهربان و دلرحم است و از نظر اقتصادی برای همگان گشاده دست است و با سخاوت فراوان اموال را برای آسایش و رفاه مردمان می‌بخشد تا آنان در پناه امام خویش از آسایش مادی و آرامش روحی و معنوی بهره مند شوند. رسول خدا (ص) درباره علاقه سرشار از محبت مردم نسبت به امام خویش می‌فرماید: "امت اسلامی به مهدی (ع) مهر می‌ورزند و به سویش پناه می‌برند آن چنان که زنبوران عسل به سوی ملکه خود پناه می‌برند"[۱۰].
در نظام مدیریتی امام مهدی (ع) تلاش بر این است که همگرایی و وحدت و الفت قلبی را در میان مردم نهادینه کند. امام صادق (ع) درباره حضرت مهدی (ع) فرمود: "خداوند عزّوجلّ به واسطه او حق را ظاهر و عدل را در شهرها گسترش می‌دهد و حال عموم مردم را بهبود می‌بخشد و وحدت کلمه پدید آورده و بین قلب‌های گوناگون اُلفت ایجاد می‌کند"[۱۱]. در کلام دیگر نیز آن حضرت به مفضل بن عمر فرمود: "به خدا سوگند! ای مفضل به طور حتم از ملت‌ها و دین‌ها اختلاف را برمی‌دارد و تمام دین یکی خواهد شد آن گونه که خدا فرمود: همانا دین پذیرفته شده نزد خدا فقط اسلام است"[۱۲]. در دعای ندبه نیز آمده است: "کجاست آن کسی که سخن‌ها را بر تقوا جمع می‌کند"[۱۳].
این شیوه کریمانه در رفتار حکومتی و سیره مدیریتی امام مهدی (ع) به گونه‌ای پرجاذبه و دلنشین است که سبب جذب و گرویدن پیروان دیگر ادیان به اسلام و پیوستن آنان به حضرت می‌شود: "چون یهودیان بر رفتار او نیک بنگرند، اسلام می‌آورند به جز اندکی"[۱۴].[۱۵]
سبقت در نیکوکاری
از دیگر نمودهای بارز در سیره مدیریتی حضرت مهدی (ع) و یاران و دولت مردان نظام مهدوی، سبقت گرفتن در کارهای نیک است. ابی بصیر از امام صادق (ع) نقل کرده که آن حضرت در تفسیر آیه شریفه: ﴿فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا﴾[۱۶] فرمود: "این آیه در شان حضرت قائم (ع) و اصحاب او نازل شده است"[۱۷].
از این رو، کارگزاران حکومت حضرت برای خدمت به مردم و گسترش عدالت، همه توانشان را به کار می‌گیرند. رسول خدا (ص) فرمود: "دل‌های بندگان را پر از عدالت کرده و عدلش فراگیر می‌شود"[۱۸].
فضیل بن یسار نیز از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: "آگاه باشید به خدا سوگند! به طور حتم عدالت او داخل خانه‌های آنان خواهد رفت همان گونه که گرما و سرما چنین خواهد کرد"[۱۹].
رضایت عمومی
یکی از آثار مدیریت عدالت محور امام مهدی (ع) رضایت مندی همگانی در جامعه است به گونه‌ای که حتی حیوانات نیز از برکات آن شادمان‌اند. چنانکه رسول خدا (ص) فرمود: "در ایام خلافت او اهل زمین و آسمان و حتی پرندگان هوا نیز راضی‌اند"[۲۰]. همچنین در حدیث دیگر آمده است: "از او ساکنان آسمان و زمین همگی راضی‌اند"[۲۱].[۲۲]
جستارهای وابسته
- سبک زندگی امام مهدی
- سیره اخلاقی امام مهدی
- سیره دینی امام مهدی
- سیره عبادی امام مهدی
- سیره خانوادگی امام مهدی
- سیره تربیتی امام مهدی
- سیره اجتماعی امام مهدی
- سیره علمی امام مهدی
- سیره تبلیغی امام مهدی
- سیره سیاسی امام مهدی
- سیره اقتصادی امام مهدی
- سیره فرهنگی امام مهدی
- سیره مدیریتی امام مهدی
- سیره نظامی امام مهدی
- سیره قضایی امام مهدی
- سیره حکومتی امام مهدی
منابع
پانویس
- ↑ «الْمَهْدِيُّ جَوَادٌ بِالْمَالِ رَحِيمٌ بِالْمَسَاكِينِ شَدِيدٌ عَلَى الْعُمَّالِ»؛ شرح الاخبار، ج۳، ص۳۵۸؛ الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر (ع)، ص۱۶۷.
- ↑ «يَعْطِفُ الْهَوَى عَلَى الْهُدَى إِذَا عَطَفُوا الْهُدَى عَلَى الْهَوَى وَ يَعْطِفُ الرَّأْيَ عَلَى الْقُرْآنِ إِذَا عَطَفُوا الْقُرْآنَ عَلَى الرَّأْيِ»؛ نهج البلاغه، ج۲، ص۲۱؛ بحارالانوار، ج۳۱، ص۵۴۹.
- ↑ «يَأْخُذُ الْوَالِي مِنْ غَيْرِهَا عُمَّالَهَا عَلَى مَسَاوِئِ أَعْمَالِهَا»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۳۸، ص۱۹۶؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۱۳۰.
- ↑ «وَ هُمْ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ مُشْفِقُونَ يَدْعُونَ بِالشَّهَادَةِ وَ يَتَمَنَّوْنَ أَنْ يُقْتَلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ»؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۰۷.
- ↑ «فَإِذَا اجْتَمَعَتْ لَهُ هَذِهِ الْعِدَّةُ مِنْ أَهْلِ الْإِخْلَاصِ أَظْهَرَ أَمْرَهُ»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۸؛ إعلام الوری بأعلام الهدی، ص۴۳۵؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۸۳.
- ↑ «كَدَّادُونَ مُجِدُّونَ فِي طَاعَتِهِ»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۶۸، بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۱۰.
- ↑ «اِنَّهُ یأخُذِ الْبیعَهَ عنْ أصْحابِهِ عَلَی أنْ لایسْرَقُوا، وَلایزنُوُا، وَلایَسُّبُوا مُسلِماً، وَلا یَقْتُلُوا مُحَرَّماً، وَلا یَهتکُوا حَرِیماً مُحرَّماً، وَلا یَهجَمُوا مُنزِلاً، وَ لا یَضرِبُوا اَحَداً اِلاّ بِالحَقِّ، وَلا یَکنَزُوا ذَهَباً وَلا فِضَّهً وَلا بُرّاً وَلا شَعِیراً، وَلا یاکُلُوا مالَ الْیَتیمِ، وَلا یَشْهَدُوا بِما لایَعْلَمُونَ، وَلا یَشرِبُوا مُسکِراً، وَلا یلبِسوُا الخزّ وَلا الْحَرِیرَ، وَلا یَتمنطِقُوا بِالذَّهِب، وَلا یَقْطَعُوا طَریقاً وَلا یخیِفُوا سَبیلاً، وَلا یُحبوُا طَعاماً مِنْ بُرٍ اوْ شَعِیرٍ، وَ یرضونَ بِالْقَلیلِ، وَیکرَهُونَ النِّجاسَهِ، وَیأمُرُونَ بِالْمَعرُوفِ وَ ینْهونَ عَنِ الْمُنْکَرِ، وَیَلْبِسُونَ الْخَشِنِ مِنْ الثّیابِ، وَیَتوسَّدَوُنَ التُّرابَ عَلَی الْخدُودِ، وَیُجاهِدُونَ فی اللهَ حق جِهادِهِ، وَیشْترِطُ عَلی نَفْسِهِ لَهُمُ أنْ یَمْشِیَ حَیْثُ یَمشونَ، وَیلبِسَ کَما یَلْبِسُونَ، وَیَرکِبَ کَما یرکبون، وَیَرضی بِالقَلیلِ، وَلا یَتَّخِذُ حاجِباً وَلا بَواّباً»؛ منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر (ع)، ص۴۶۹.
- ↑ «وَ لَيَعْزِلَنَّ عَنْكُمْ أُمَرَاءَ الْجَوْرِ وَ لَيُطَهِّرَنَّ الْأَرْضَ مِنْ كُلِّ غَاشٍّ»؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۱۲۰.
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۲۱۷.
- ↑ «یَأوَی إِلَی المَهدِی أُمّتهُ کَمَا تَأوَی النَّحْلُ إِلَی یَعسُوبِهَا»؛ اثبات الهداه، ج۵، ص۲۷۱.
- ↑ «يُظْهِرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَقَّ وَ الْعَدْلَ فِي الْبِلَادِ وَ يُحْسِنَ حَالَ عَامَّةِ الْعِبَادِ وَ يَجْمَعَ اللَّهُ الْكَلِمَةَ وَ يُؤَلِّفَ بَيْنَ قُلُوبٍ مُخْتَلِفَةٍ»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ص۶۴۷، ح۷؛ بحارالانوار ج۵۲، ص۱۲۸، ح۲۰.
- ↑ «فَوَ اللَّهِ يَا مُفَضَّلُ لَيُرْفَعُ عَنِ الْمِلَلِ وَ الْأَدْيَانِ الِاخْتِلَافُ وَ يَكُونُ الدِّينُ كُلُّهُ وَاحِداً، كَمَا قَالَ جَلَّ ذِكْرُهُ ﴿إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ﴾»؛ بحارالانوار، ج۵۳، ص۴.
- ↑ «أَيْنَ جَامِعُ الْكَلِمَةِ عَلَى التَّقْوَى»؛ اقبال الاعمال، ج۱، ص۵۰۹.
- ↑ «فَاِذَا نَظَرَت اِلَیهِ الیَهُودُ اَسْلَمَتْ اِلاّ قَلِیلًا مِنهُم»؛ الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر (ع)، ص۷۱.
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۲۲۵.
- ↑ «و هر کس را قبله‌ای است که روی بدان می‌کند، باری، در کارهای نیک از یکدیگر پیشی گیرید. هرجا که باشید خداوند همگی شما را باز خواهد آورد، خداوند بر هر کاری تواناست» سوره بقره، آیه ۱۴۸.
- ↑ «نَزَلَتْ فِي الْقَائِمِ وَ أَصْحَابِهِ»؛ الغیبه، نعمانی، ص۲۴۱.
- ↑ «يَمْلَأُ قُلُوبَ عِبَادِهِ عِبَادَةً وَ يَسَعُهُمْ عَدْلُهُ»؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۷۴، ح۲۴، الغیبه، طوسی، ص۱۷۹، ح۱۳۷.
- ↑ «أَمَا وَ اللَّهِ لَيَدْخُلَنَّ عَلَيْهِمْ عَدْلُهُ جَوْفَ بُيُوتِهِمْ كَمَا يَدْخُلُ الْحَرُّ وَ الْقُرُّ»؛ الغیبه، نعمانی، ص۲۹۷.
- ↑ «يَرْضَى فِي خِلَافَتِهِ أَهْلُ الْأَرْضِ وَ أَهْلُ السَّمَاءِ وَ الطَّيْرُ فِي الْجَوِّ»؛ کشف الغمه فی معرفة الأئمه (ع)، ج۳، ص۲۶۹، بحارالانوار، ج۵۳، ص۸۰.
- ↑ «يَرْضَى بِهِ سَاكِنُ السَّمَاءِ، وَ سَاكِنُ الْأَرْضِ»؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۸۱.
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۲۲۶.