تفسیر علمی

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مقدمه

با توجه به دیدگاه‌ها و گرایش‌های مختلف درباره تفسیر علمی نمی‌توان تعریف واحدی از این اصطلاح ارائه داد؛ اما به‌طور کلی می‌توان گفت در تفسیر علمی، مفسر با توجه به دستاوردهای علمی بشر سعی در تفسیر آیات و کشف حقایقی تازه و زدودن ابهامات از چهره بعضی از آیات دارد. عمده این تفاسیر در قرن چهاردهم هجری به بعد نگاشته شده‌اند؛ هرچند رگه‌هایی از گرایش به این شیوه تفسیری را می‌توان در سده‌های پیش از آن نیز ملاحظه کرد. تفاسیری که به این شیوه تفسیری نگارش یافته‌اند، از نظر میزان اثرپذیری از علوم و فرضیه‌های بشری و نیز میزان پایبندی به مسلمات و ظواهر قرآن یکسان نیستند، و تقریباً تفسیر علمی - که گاهی از آن به تفسیر تجربی یاد می‌شود - ناظر به همان گرایش افراطی به علوم بشری در تفسیر قرآن‌کریم است^[۱] .^[۲]

تفاسیر علمی

تفاسیر علمی به تفسیرهایی گفته می‌شود که با توجه به یافته‌های علوم تجربی، قرآن را تفسیر کرده‌اند؛ مانند:

مفاتیح الغیب (معروف به التفسیر الکبیر، و تفسیر فخر رازی)، تألیف محمد بن عمربن حسین رازی؛
کشف‌ الاسرار‌ النورانیة‌ القرآنیة تألیف محمد بن احمد اسکندرانی که تفسیر بخشی از قرآن است؛
پرتوی از قرآن نوشته سید محمود طالقانی که از ابتدای قرآن تا آیه ۲۸ سوره نساء را دارد؛
تفسیر نمونه آیت الله ناصر مکارم شیرازی؛
تفسیر المیزان علامه سید محمد حسین طباطبایی؛
حجة التفاسیر تألیف سید عبد‌الحجت بلاغی تفسیری مختصر، کامل و به زبان فارسی است.

تفاسیر مذکور از نظر میزان گرایش و اثرپذیری مؤلفان آنها از علوم تجربی، یکسان نیستند ^[۳].^[۴]

مفسّران علمی

روش تفسیر علمی، مورد اهتمام شماری از مفسران است. اسامی تعدادی از آنان به شرح ذیل است:

محمد بن عمر بن حسین رازی معروف به فخر رازی صاحب تفسیر مفاتیح‌ الغیب (تفسیر کبیر، تفسیر فخر رازی)؛
شیخ طنطا‌وی بن‌ جوهری صاحب الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم (تفسیر طنطاوی)؛
احمد بن مصطفی مراغی صاحب تفسیر مراغی؛
سید محمود طالقانی صاحب تفسیر پرتوی از قرآن؛
عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، صاحب تفسیر کاشف با همکاری دکتر سید محمد باقر حجتی؛
محمد عبدالمنعم جمال، صاحب تفسیر الفرید للقرآن المجید؛
محمد بن احمد اسکندرانی صاحب تفسیر کشف‌ الأسرار‌ النورانیّة القرآنیّة (مشتمل بر تفسیر بخشی از قرآن)؛
سعید حوی صاحب تفسیر الأساس فی التفسیر^[۵].^[۶]

جستارهای وابسته

منابع

فرهنگ‌نامه علوم قرآنی

پانویس

↑ معرفت، محمد هادی، التفسیر والمفسرون فی ثوبه القشیب، جلد۲، صفحه ۴۴۳؛ جمعی از محققان، مجله پژوهشهای قرآنی، صفحه ۱۶و۷؛ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم، صفحه ۹۳؛ رومی، فهد بن عبدالرحمان، اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر،جلد۲،صفحه (۵۴۵-۷۰۲)؛ صغیر، لطفی محمد، المبادی العامة لتفسیرالقرآن، صفحه ۱۱۳؛ ذهبی، محمد حسین، التفسیروالمفسرون، جلد۲، صفحه ۵۱۹
↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۸۰۸.
↑ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم،صفحه ۸۳۹؛ رومی،فهدبن عبدالرحمان،اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر،جلد۲،صفحه ۶۳۸؛ معرفت، محمد هادی، التفسیروالمفسرون فی ثوبه القشیب،جلد۲،صفحه (۴۴۳-۴۴۹)
↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۱۳.
↑ معرفت، محمد هادی، التفسیروالمفسرون فی ثوبه القشیب،جلد۲،صفحه (۴۴۳-۴۴۹)؛ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم،صفحه ۸۳۹؛ رومی،فهدبن عبدالرحمان،اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر،جلد۲،صفحه (۶۱۵-۶۳۸)؛ جمعی از محققان،مجله پژوهشهای قرآنی،صفحه ۱۶و(۷-۸)
↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۴۵۱۴.

[1] معرفت، محمد هادی، التفسیر والمفسرون فی ثوبه القشیب، جلد۲، صفحه ۴۴۳؛ جمعی از محققان، مجله پژوهشهای قرآنی، صفحه ۱۶و۷؛ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم، صفحه ۹۳؛ رومی، فهد بن عبدالرحمان، اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر،جلد۲،صفحه (۵۴۵-۷۰۲)؛ صغیر، لطفی محمد، المبادی العامة لتفسیرالقرآن، صفحه ۱۱۳؛ ذهبی، محمد حسین، التفسیروالمفسرون، جلد۲، صفحه ۵۱۹

[2] فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۸۰۸.

[3] ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم،صفحه ۸۳۹؛ رومی،فهدبن عبدالرحمان،اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر،جلد۲،صفحه ۶۳۸؛ معرفت، محمد هادی، التفسیروالمفسرون فی ثوبه القشیب،جلد۲،صفحه (۴۴۳-۴۴۹)

[4] فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۱۳.

[5] معرفت، محمد هادی، التفسیروالمفسرون فی ثوبه القشیب،جلد۲،صفحه (۴۴۳-۴۴۹)؛ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم،صفحه ۸۳۹؛ رومی،فهدبن عبدالرحمان،اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر،جلد۲،صفحه (۶۱۵-۶۳۸)؛ جمعی از محققان،مجله پژوهشهای قرآنی،صفحه ۱۶و(۷-۸)

[6] فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۴۵۱۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]